Obszar chronionego krajobrazu

Obszar chronionego krajobrazu to teren obejmujący odznaczające się krajobrazowo obszary o rozmaitych typach ekosystemów. Ustanowienie takich terytoriów posiada dwa tak samo ważne cele:

• Ochronę przyrody i krajobrazu
• Rozwój turystyki.

Grunty te pozostawia się w gospodarczym wykorzystaniu. Natomiast jeżeli jest prowadzona działalność gospodarcza na tych obszarach, nie powinna ona nadwyrężać równowagi ekologicznej krajobrazów (Zarządzanie środowiskiem 2007, s. 179).

Tereny obszaru chronionego krajobrazu są drogocenne pod względem możliwości wypoczynku, a także sprawowania funkcji korytarzy ekologicznych (A. Fogel 2016, s. 104).

Funkcje Obszaru chronionego krajobrazu

Obszar chronionego krajobrazu często spełnia bardzo ważne funkcje:

1. Jest otuliną albo pomocniczą strefą ochronną dla parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody oraz obszarów Natura 2000,
2. Jest łącznikiem albo korytarzem ekologicznym - jest to bardzo ważne, ponieważ przetrwanie (przede wszystkim większych) zwierząt jest uzależnione od efektywnej wymiany genowej między małymi populacjami, które zamieszkują oddalone zespoły leśne (P. Zacharczuk 2014, s. 334, 357).

Historia Obszaru chronionego krajobrazu

Pierwsze obszary chronionego krajobrazu w Polsce powstały w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia. Jednak jako prawna forma ochrony przyrody pozostał zaakceptowany oraz uznany dopiero w ustawie z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (P. Zacharczuk 2014, s. 332-333).

Zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody wyznaczanie obszaru chronionego krajobrazu przysługuje wyłącznie sejmikowi województwa. Określa on jego: nazwę, obszar, położenie, sprawującego nadzór, a także zakazy, które będą obowiązywały na danym terenie (z zakazów przytoczonych w art. 24 ust. 1, które powstają z konieczności jego ochrony).

Zlikwidowanie albo pomniejszenie obszaru chronionego krajobrazu musi zostać uchwalone przez sejmik województwa, tylko w sytuacji, gdy:

1. krajobraz o różnorodnych ekosystemach został bezpowrotnie zniszczony,
2. konieczne jest zaspokojenie potrzeb wiążących się z wypoczynkiem i turystyką (Ustawa o ochronie przyrody 2020, s. 24).

Obszar chronionego krajobrazu a inne formy ochrony przyrody

Obszar chronionego krajobrazu nie zalicza się do:

• państwowych osób prawnych w przeciwieństwie do pozostałych terytorialnych rodzai ochrony przyrody jak park narodowy
• jednostek organizacyjnych jak park krajobrazowy.

Nie posiada:

• własnych służb ani organów
• odrębnych planów ochrony
• otuliny wokół obszaru.

Obszary chronionego krajobrazu zajmują największą przestrzeń całkowitą Polski porównując do innych form ochrony przyrody. Są bardzo różnorodne jeśli chodzi o przyrodę i częściowo pokazują jak zróżnicowany jest krajobraz naszego kraju. W ich obrębach największy teren zajmują użytki rolne (łąki, pola, pastwiska, lasy, a także wody).

"W 2012 r. obszary chronionego krajobrazu zajmowały 22,6% powierzchni ogólnej kraju, podczas gdy parki narodowe tylko 1%, rezerwaty 0,53%, zaś parki krajobrazowe 8,3% powierzchni geograficznej kraju". (P. Zacharczuk 2014, s. 333-334).

"W końcu 2015 r. wśród prawnie chronionych obiektów i obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych było: 383 obszarów chronionego krajobrazu o łącznej powierzchni 7006 tys. ha". (Ochrona Środowiska Environment 2016, s. 38)

Zasady zarządzania obszarem chronionego krajobrazu

Wprowadzenie odpowiednich zasad ochrony przyrody na obszarze chronionego krajobrazu jest kluczowe dla zachowania różnorodności biologicznej i ekosystemów. W ramach tych zasad, konieczne jest chronienie występujących tam gatunków roślin i zwierząt, a także ich siedlisk. Ważne jest także ustalenie zakazów i ograniczeń w zakresie użytkowania gruntów w celu minimalizacji negatywnego wpływu na przyrodę. Dodatkowo, wprowadzenie systemu monitoringu pozwoli na ocenę stanu środowiska i podejmowanie odpowiednich działań zaradczych.

Ważne jest zachowanie i utrzymanie charakterystycznych elementów krajobrazu na obszarze chronionego krajobrazu, takich jak łąki, lasy, jeziora czy wzgórza. Ochrona i odtwarzanie naturalnych procesów ekologicznych, które przyczyniają się do unikalnego charakteru krajobrazu, także jest nieodzowne. W ramach zarządzania obszarem chronionego krajobrazu, konieczne jest również promowanie zrównoważonego rozwoju, który uwzględnia zarówno ochronę przyrody, jak i rozwój turystyki.

Strategia rozwoju turystyki na obszarze chronionego krajobrazu powinna mieć na celu minimalizację negatywnego wpływu na środowisko. Istotne jest tworzenie infrastruktury turystycznej, która jest zgodna z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu, takiej jak szlaki turystyczne, punkty widokowe czy miejsca noclegowe. W ramach zarządzania obszarem chronionego krajobrazu, należy również prowadzić edukację turystów na temat zasad zachowania i szacunku dla przyrody oraz promować odpowiedzialny turystykę.

Systematyczny monitoring stanu środowiska na obszarze chronionego krajobrazu jest niezbędny do oceny skuteczności działań ochronnych. W ramach tego monitoringu, przeprowadzane są badania jakości wód, bioróżnorodności oraz stanu ekosystemów. Analiza zebranych danych pozwala na ocenę skuteczności działań ochronnych oraz identyfikację zagrożeń dla obszaru chronionego krajobrazu. Na podstawie wyników monitoringu podejmowane są działania zaradcze mające na celu minimalizację negatywnych skutków dla przyrody i krajobrazu.

W ramach zarządzania obszarem chronionego krajobrazu, konieczne jest prowadzenie działań edukacyjnych i informacyjnych mających na celu podniesienie świadomości społeczeństwa na temat znaczenia ochrony przyrody i krajobrazu. Dodatkowo, ważne jest angażowanie lokalnych społeczności w proces zarządzania poprzez organizowanie konsultacji społecznych i wspólnych działań. Wsparcie inicjatyw lokalnych, które promują zrównoważony rozwój obszaru chronionego krajobrazu i wpływają na poprawę jakości życia mieszkańców, także jest istotne.

Współpraca międzyobszarowa i międzynarodowa

Tworzenie sieci obszarów chronionego krajobrazu na poziomie województwa, kraju lub międzynarodowym pozwala na wzajemną współpracę i wymianę doświadczeń. W ramach tej sieci ustalane są wspólne cele i działania na rzecz ochrony przyrody i krajobrazu oraz promocji obszaru chronionego krajobrazu jako atrakcyjnego miejsca dla turystów. Współpraca międzyobszarowa umożliwia skoordynowane działania na rzecz ochrony i zrównoważonego rozwoju obszarów chronionego krajobrazu.

Współpraca Polski z innymi krajami w ramach programów ochrony przyrody i krajobrazu, takich jak programy Natura 2000 czy Europejska Sieć Obszarów Chronionych, jest istotna dla wymiany informacji, danych i doświadczeń. W ramach tej współpracy możliwe jest doskonalenie metod ochrony przyrody i krajobrazu. Ponadto, współpraca międzynarodowa umożliwia promocję obszaru chronionego krajobrazu na arenie międzynarodowej i przyciągnięcie turystów zagranicznych.

W ramach zarządzania obszarem chronionego krajobrazu, korzystanie z dostępnych źródeł finansowania na realizację projektów ochrony przyrody i krajobrazu jest kluczowe. Współpraca z organizacjami międzynarodowymi, takimi jak Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, umożliwia pozyskiwanie środków na inwestycje w obszarze chronionego krajobrazu. Współfinansowanie projektów umożliwia realizację działań ochronnych, rozwój infrastruktury turystycznej oraz promocję obszaru chronionego krajobrazu.

Współpraca międzyobszarowa i międzynarodowa umożliwia wymianę doświadczeń i najlepszych praktyk w zakresie zarządzania obszarami chronionego krajobrazu. Dzięki tej współpracy możliwe jest poznanie różnych modeli zarządzania, metod ochrony przyrody i krajobrazu, a także działań promocyjnych prowadzonych na innych obszarach. Wprowadzenie wiedzy i rozwiązań zdobytych dzięki współpracy międzyobszarowej przyczynia się do doskonalenia działań na obszarze chronionego krajobrazu.

Współpraca międzynarodowa umożliwia promocję obszaru chronionego krajobrazu jako atrakcyjnego celu turystycznego na arenie międzynarodowej. Udział w targach turystycznych, konferencjach i innych wydarzeniach międzynarodowych pozwala na zaprezentowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych obszaru chronionego krajobrazu. Współpraca międzynarodowa przyczynia się również do zwiększenia liczby turystów zagranicznych odwiedzających obszar chronionego krajobrazu, co może przynieść korzyści gospodarcze dla lokalnej społeczności.

Obszar chronionego krajobrazu — artykuły polecane

Park krajobrazowy — Park narodowy — Administracja samorządowa — Instytucja kulturalna — Rezerwat przyrody — Formy organizacyjne jednostek samorządowych — Grunty rolne — Muzeum — Strefa wolnocłowa

Bibliografia

• GUS (2016), Ochrona Środowiska Environment 2016, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa
• Kistowski M. (2018), Obszary chronionego krajobrazu jako problem polskiej ochrony przyrody oraz próby jego złagodzenia na przykładzie działań prowadzonych w województwie pomorskim w latach 2014-2018 i ich implikacje społeczne, Przegląd Przyrodniczy XXIX, nr.4
• Poskrobko B. (2007), Zarządzanie środowiskiem, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880
• Zacharczuk P. (2014), Działalność gospodarcza na obszarze chronionego krajobrazu na przykładzie południowomałopolskiego obszaru chronionego krajobrazu, Działalność gospodarcza na obszarach chronionych
• ŻŻXXXX Fogel A. (2016), Parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu - nowe rozwiązania prawne., "Biuletyn KPZK", s. 103-119

Autor: Aleksandra Zięba