Organizacje pożytku publicznego

Organizacje pożytku publicznego to organizacje pozarządowe, które na podstawie Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie uzyskały w sądzie status pożytku publicznego.

Ustawa ta została uchwalona 24 kwietnia 2003 r. wraz ustawą Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Status organizacji pożytku publicznego zaczęto przyznawać 1 stycznia 2004 r (A. Ceglarski 2005, s. 10).

TL;DR

Organizacje pożytku publicznego to organizacje, które uzyskały status pożytku publicznego na podstawie Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Mają one obowiązek sporządzania sprawozdań finansowych i merytorycznych oraz udostępniania ich publicznie. Posiadanie statusu OPP daje przywileje, takie jak zwolnienia podatkowe czy możliwość otrzymania 1% podatku. Organizacje mogą działać w różnych obszarach, np. pomoc społeczna, wsparcie rodziny, pomoc dla osób niepełnosprawnych. Fundusz Wspierania Organizacji Pożytku Publicznego został utworzony w celu wyrównywania szans dla OPP.

Cechy organizacji pożytku publicznego

Ustawa stanowi, że status organizacji pożytku publicznego mogą uzyskać organizacje pozarządowe, "osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania", a także spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, kluby sportowe, których działalność nie ma na celu osiągnięcia zysku. Wymienione podmioty muszą spełnić szereg wymagań, m.in.:

• Działalność musi być prowadzona na rzecz ogółu społeczności,
• Działalność gospodarcza jest prowadzona jako dodatek do działalności pożytku publicznego,
• Wszystkie przychody są przeznaczane na działalność pożytku publicznego,
• Posiadają kolegialny organ nadzoru lub kontroli,
• Członkowie organu kontroli, nadzoru lub organu zarządzającego nie mogą być skazani za przestępstwa skarbowe lub umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.

Na podstawie wewnętrznych aktów lub statutu organizacji, nie mogą one udzielać pożyczek członkom organizacji, członkom organów lub pracownikom. Przekazanie im majątku lub wykorzystanie na ich rzecz może się odbywać tylko na zasadach stosowanych do osób trzecich. Podobnie wygląda to w kwestii zakupu usług lub towarów (Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Dz.U. 2003 Nr 96 poz. 873, art. 3, 20, s. 2, 27).

Wyżej wymienione podmioty mogą uzyskać status organizacji pożytku publicznego pod warunkiem, że prowadzą działalność od co najmniej dwóch lat bez przerwy. Podmiot staje się OPP wraz z wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego informacji, że spełnia warunki określone w ustawie. Jednostka przestaje być organizacją pożytku publicznego w momencie wykreślenia tej informacji z KRS. Sąd rejestrowy wykreśla tę informację również wtedy, gdy podmiot ogłasza upadłość lub likwidację. Dzieje się tak, ponieważ jednostka nie posiada majątku, który pozwoliłby na pokrycie kosztów postępowania (Ustawa o działalności pożytku…, art. 22, s. 29).

Obowiązki organizacji pożytku publicznego

Organizacje pożytku publicznego mają coroczny obowiązek, wynikający z ustawy, sporządzania sprawozdania finansowego i merytorycznego, a także udostępniania ich publicznie, w tym na stronie internetowej (Ustawa o działalności pożytku…, art. 23, s. 31).

Wymogi dotyczące przyznania statusu OPP, a także obowiązki nałożone na te podmioty, mają zapewnić transparentność działania i zabezpieczyć je przed nieprawidłowościami. W razie niestosowania się do wymagań, podmiot może utracić status organizacji pożytku publicznego (A. Ceglarski 2005, s. 66).

Przywileje organizacji pożytku publicznego

Posiadanie statusu OPP niesie za sobą przywileje dla organizacji. Należą do nich (Ustawa o działalności pożytku…, art. 24-27, s. 34-35):

• Zwolnienia od podatku dochodowego od osób prawnych, podatku od czynności cywilnoprawnych, od nieruchomości, opłaty sądowej i skarbowej,
• Możliwość użytkowania nieruchomości Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego na specjalnych warunkach,
• Możliwość bezpłatnego informowania o swoich działaniach poprzez publiczną telewizję i radiofonię,
• Możliwość otrzymania jednego procenta podatku dochodowego od osób fizycznych,
• Możliwość zatrudniania osób odbywających służbę zastępczą.

Poza korzyściami wynikającymi z ustawy, status OPP wpływa też na wzrost prestiżu i rozpoznawalności oraz kształtowanie się pozytywnego wizerunku organizacji, co z kolei może przynieść wymierne korzyści, również finansowe (A. Ceglarski 2005, s. 11).

1% podatku

Podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych może zdecydować się przekazać jeden procent podatku na dowolnie wybraną organizację pożytku publicznego (Ustawa o działalności pożytku…, art. 27, s. 35).

Pełną listę organizacji publikuje Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w swoim Biuletynie Informacji Publicznej (wcześniej taką bazę udostępniało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej).

W 2017 r. w wykazie znalazło się 8856 OPP, zróżnicowanych pod względem wielkości, profilu działalności czy zasięgu terytorialnego (Wykaz organizacji pożytku publicznego uprawnionych do otrzymania 1% podatku dochodowego od osób fizycznych za rok 2017, 2018).

Narodowy Instytut w Biuletynie Informacji Publicznej do 31 grudnia danego roku umieszcza informacje na temat rozporządzania środkami z 1 % przez poszczególne organizacje w poprzednim roku (Ustawa o działalności pożytku…, art. 27, s. 36).

Organizacje pożytku publicznego mogą działać w różnorakich obszarach. Zaliczają się do nich między innymi (Ustawa o działalności pożytku…, art. 4, s. 3):

• Pomoc społeczna,
• Wsparcie rodziny,
• Nieodpłatna pomoc prawna,
• Działalność charytatywna,
• Wsparcie integracji dla osób, które są zagrożone wykluczeniem społecznym,
• Podtrzymanie tradycji narodowej,
• Działania wspierające mniejszość narodowe i etniczne,
• Ochrona i promocja zdrowia,
• Wsparcie osób niepełnosprawnych,
• Działania na rzecz aktywizacji bezrobotnych,
• Rozwój lokalnych społeczności,
• Pomoc dla ofiar klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych.

Środki pozyskane z 1 % mogą być przeznaczone tylko na działalność pożytku publicznego. Gdy w wyniku kontroli zostanie stwierdzone dysponowanie środkami niezgodnie z ustawą, organizacja jest zobowiązana zwrócić je wraz z odsetkami (Ustawa o działalności pożytku…, art. 27, s. 35).

Fundusz Wspierania Organizacji Pożytku Publicznego

Ustawodawca w celu "wzmocnienia potencjału organizacji pożytku publicznego poprzez wyrównywanie ich szans" utworzył Fundusz Wspierania Organizacji Pożytku Publicznego. Jest to państwowy fundusz celowy, którym zarządza dyrektor Narodowego Instytutu. Do przychodów funduszu zalicza się (Ustawa o działalności pożytku…, art. 27ab, s. 39):

• Środki z 1 % od podmiotów, które utraciły status OPP,
• Niewłaściwie wydatkowane środki z 1 % wraz z odsetkami,
• Środki przekazane na organizację, która nie widnieje w wykazie OPP za dany rok,
• Odsetki od środków, które nie są wydatkowane.

Organizacje pożytku publicznego — artykuły polecane

Beneficjent — Stowarzyszenie — Jednostka sektora finansów publicznych — Krajowy Rejestr Sądowy — Ustawa o dostępie do informacji publicznej — Doradztwo podatkowe — Opłata skarbowa — Izba gospodarcza — Informacja publiczna

Bibliografia

• Ceglarski A. (2005), Organizacje pożytku publicznego, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa
• Goś-Wójcicka K., Kazanecka M. (2017), - Organizacje pożytku publicznego i 1%, Notatka informacyjna GUS
• Nizio S. (2012), Geografia organizacji pożytku publicznego w Polsce, Przegląd Geograficzny,84, 2
• Piechota G. (2011), Organizacje pożytku publicznego - w drodze do społeczeństwa obywatelskiego?, Katowice
• Plisiecki M. (2013), Instytucje Kościelne jako Organizacje Pożytku Publicznego, Studia z prawa wyznaniowego, tom 16
• Strona internetowa: Wykaz organizacji pożytku publicznego uprawnionych do otrzymania 1% podatku dochodowego od osób fizycznych, Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie Dz.U. 2003 nr 96 poz. 873

Autor: Magdalena Gieracka