Etnocentryzm

Etnocentryzm to przekonanie, że własna grupa etniczna lub naród jest lepszy niż reszta.

TL;DR

Etnocentryzm to przekonanie, że własna grupa etniczna lub naród jest lepszy niż reszta. Może się przejawiać w różnych sferach życia, takich jak gospodarka czy konsumpcja. Etnocentryzm konsumencki polega na preferowaniu produktów krajowych, natomiast kosmopolityzm konsumencki i internacjonalizm konsumencki skupiają się na produktach zagranicznych. Skala CET jest narzędziem do pomiaru tendencji etnocentryzmu. Badania pokazują, że w krajach rozwiniętych preferuje się produkty lokalne, a w krajach rozwijających się preferuje się produkty importowane.

Pojęcie etnocentryzmu

Pierwszą definicję etnocentryzmu podał W.G. Sumner. Powyższe zjawisko przedstawia jako "postrzeganie rzeczy, ludzi lub zachowań oraz wartościowanie i porównywanie ich przez pryzmat własnego środowiska". Ponadto dodał, że dana grupa społeczna postrzega siebie jako nadrzędną.

Punktem odniesienia przy ocenie innych środowisk jest własna grupa, która wyodrębniła się w oparciu o różnice kulturowe. W postrzeganiu jednostek przynależących do wyodrębnionego grona, właśnie ta grupa jest identyfikowana jako centrum świata, dlatego odmienne poglądy są odbierane jako nieprawidłowe. Skutkiem powyższego zjawiska jest nietolerancja, która prowadzi do konfliktów.

Społeczeństwo etnocentryczne można podzielić na:

• grupę wewnętrzną, w której dany podmiot poczuwa siłę przynależności do swojej grupy,
• grupę zewnętrzną, gdzie jednostka nie odczuwa mocnego przywiązania do swego środowiska

Atrybuty etnocentryzmu

1. podział społeczeństwa na grupy,
2. identyfikowanie swojego zachowania jako jedynego prawidłowego,
3. wywyższanie własnej grupy względem reszty grup,
4. postrzeganie innych grup jako gorsze, problematyczne, z nieprawidłowymi systemami wartości

Rodzaje etnocentryzmu

według siły występowania:

1. fundamentalny, polega na utożsamieniu się podmiotu z własną grupą oraz zgodnością co do systemu wartości danej części społeczeństwa,
2. umiarkowany, w którym podmiot postrzega swoją postawę jako prawidłową, lecz w niewielkim stopniu wykazuje niezrozumienie wobec wzorców obcych,
3. agresywny, charakteryzujący się brakiem tolerancji wobec obcych norm, przy jednoczesnym podkreśleniu dominacji własnej grupy,

według płaszczyzn działalności człowieka

• obyczajowy,
• edukacyjny,
• wyznaniowy,
• polityczny,
• gospodarczy

Bardzo ważną rolę odgrywa etnocentryzm gospodarczy. Przejawia się on dostosowaniem działań do gospodarki własnego kraju, co jest dla niej dogodne. Powyższy odłam etnocentryzmu przejawia się korzystnym odnoszeniem się do lokalnego rynku, miejscowych przedsiębiorstw, projektów krajowych. Podejście etnocentryczne znalazło swoje zastosowanie w handlu, dzięki czemu utworzył się etnocentryzm handlu. Zatem po wyborze obiektu handlowego (krajowy czy zagraniczny) zostaje tylko wybór produktu, co zapoczątkowało etnocentryzm konsumencki.

Ujęcie klasyczne etnocentryzmu konsumenckiego

Pierwszymi, którzy zdefiniowali "etnocentryzm konsumencki" byli T.A. Shimp, J. Shin oraz S. Sharma. Także pierwsze badania empiryczne zostały wykonane przez powyższych trzech amerykańskich twórców. Autorzy zdefiniowali etnocentryzm konsumencki jako przekonanie podzielane przez konsumentów na temat powinności i moralności kupowania towarów pochodzenia krajowego. Zasadniczo polega to na nabywaniu produktów, które charakteryzuje krajowe pochodzenie.

Ponadto wskazali czynniki, którymi kieruje się konsument przy wyborze produktu oraz podzielili je na trzy grupy: racjonalne, emocjonalne oraz moralne. Filozofia etnocentryzmu ukazuje kupowanie zagranicznych towarów jako niemoralne oraz osłabiające gospodarkę. Jej założeniem jest wspieranie lokalnego rynku, przy jednoczesnym odrzucaniu produktów pochodzenia zagranicznego. Natomiast konsumenci, którzy nie podążają za filozofią etnocentryzmu kierują się racjonalnymi czynnikami, które w danym momencie stanowią najkorzystniejszą opcję.

Shimp, Sharma i Shin w swoim dziele etnocentryzm konsumencki potraktowali jako nacjonalizm gospodarczy w obszarze konsumpcji. Jest to skutkiem dbania o ojczyznę, poczuwania się obywateli tożsamymi z narodem i wspierania go

Etnocentryzm a pojęcia pokrewne

Istnieją dwa ważne pojęcia związane z etnocentryzmem:

1. kosmopolityzm konsumencki, ukierunkowany na czerpanie korzyści z produktu, zachowując główny cel czyli zaspokojenie potrzeby. Dodatkowo kosmopolita jest otwarty na zagraniczne produkty i nie jest mu obce doświadczanie innych kultur Głównymi determinantami przy wyborze produktu są cena i jakość dobra.
2. internacjonalizm konsumencki, który jest przeciwieństwem etnocentryzmu konsumenckiego, polega na intencjonalnym nabyciu dóbr z zagranicy. Występuje on głównie w krajach, które się rozwijają, gdzie może on być wyznacznikiem poziomu społecznego danej jednostki

Skala CET

Narzędziem służącym mierzeniu tendencji etnocentryzmu jest CETSCALE (ang. Consumer Ethnocentric Tendencies Scale). Instrument ten jest tworem autorów tego pojęcia (T.Shimp, S. Sharma oraz J. Shin). Dotyczy ona reakcji populacji na zagraniczne dobra. Zawiera 17 stwierdzeń punktowanych od 1 do 7 odpowiednio wartościowane od ‘’całkowicie się nie zgadzam ’’ do ‘’całkowicie zgadzam się’’.

Przy tworzeniu skali inicjatorzy bazowali na

czynnikach psychospołecznych takich jak:

• tolerancja wobec innej kultury - zróżnicowane systemy wartości, zachowania międzykulturowe. Poprzez zaznajomienie z inną kulturą można zmniejszyć pejoratywność względem innej kultury,
• kolektywizm - jednostki pragną utożsamienia z grupą, osiągać wspólnie cele,
• nacjonalizm - silny związek patriotyzmu z etnocentryzmem przy zamiarze zakupu produktu krajowego/zagranicznego. Etnocentryści charakteryzują się większym patriotyzmem niż inni,
• konserwatyzm - tradycjonaliści nie dążą do wprowadzania zmian, zatem ta grupa także niechętnie postrzega towary importowane,

czynnikach demograficznych:

• płeć (kobiety wykazują się większymi predyspozycjami ku etnocentryzmowi niż mężczyźni),
• wiek (osoby starsze mają większe skłonności do postawy etnocentrycznej),
• poziom wykształcenia i osiągane dochody - w obu przypadkach nacje o wysokim poziomie wykształcenia i z wysokimi dochodami, są poddane temu zjawisku w mniejszym stopniu

czynnikach warunkujących/łagodzące/zaostrzające czyli postrzegana konieczność zakupu danego dobra oraz odbieranie producentów zza granicy jako zagrożenie.

Według przeprowadzonych badań, w krajach rozwiniętych lokalne, produkty uważa się za lepsze od importowanych, natomiast w krajach rozwijających się występuje odwrotna sytuacja - produkty sprowadzane od innych narodowości są postrzegane jako produkty lepsze jakościowo

Etnocentryzm — artykuły polecane

Zachowania stadne — Nierówności społeczne — Kolektywizm — Kryteria segmentacji rynku — Efekt snoba — Owczy pęd — Dobro społecznie pożądane — Homogenizacja kultury — Motyw

Bibliografia

• Ertmańska K. (2011), Zachowania konsumenckie - etnocentryzm, internacjonalizm i kosmopolityzm konsumencki, Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Wiedzą, nr 51
• Figiel A. (2004), Etnocentryzm konsumencki. Produkty krajowe czy zagraniczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Jąder K. (2018), Etnocentryzm w zachowaniach studentów wobec artykułów żywnościowych
• Kowalczyk E. (2016), Etnocentryzm w konsumpcji, Współczesne Problemy Ekonomiczne, nr 13
• Nowacki R. (2014), Etnocentryzm konsumencki a kultywowanie polskości w reklamie, Handel Wewnętrzny, nr 3
• Przytuła S. (2013), Etnocentryzm indywidualny i organizacyjny w filiach zagranicznych korporacji w Polsce − wyniki badań
• Wolanin-Jarosz E. (2015), Etnocentryzm konsumencki w środowisku międzynarodowym, Difin, Warszawa

Autor: Kinga Urbaniec