Dochód realny

Dochód realny zwany jest tez siłą nabywczą konsumenta. Jest to dochód nominalny skorygowany o poziom inflacji, w ten sposób, że od jego wysokości zależy wolumen (ilość dóbr i usług, które można nabyć).

Dochód realny określa, jaka ilość towarów może zostać zakupiona za dany dochód wyrażony w jednostkach pieniężnych. Dochód ten jest uzależniony od:

• dochodów nominalnych, czyli dochodów osiąganych przez daną osobę lub gospodarstwo domowe,
• aktualnego poziomu cen,
• inflacji.

Dochód realny zwiększa się, gdy następuje obniżka cen nabywanych towarów, czyli poziom płac rośnie szybciej niż ceny. Natomiast dochód realny ulega zmniejszeniu, gdy ceny, które należy zapłacić za towary rosną szybciej niż wynagrodzenia w danym okresie (B. Oyrzanowski 1995, s. 221)

Gdy dochód gospodarstwa domowego wynosi 1000 zł, a ceny w danym okresie nie uległy zmianie, dochód realny wynosi tyle samo ile dochód nominalny. Jednak gdy ceny rosną, obniża się siła nabywcza złotówki i mimo iż dochód nominalny pozostaje na tym samym poziomie, spada wartości dochodu realnego (A. Oleksiuk, J. Białek 2008, s. 35)

TL;DR

Dochód realny to dochód nominalny skorygowany o inflację, który określa ilość towarów, jaką można kupić za dany dochód. Oblicza się go dzieląc dochód nominalny przez wskaźnik ogólnego poziomu cen i mnożąc przez 100. Stały dochód realny oznacza utrzymanie zadowolenia z konsumpcji na tym samym poziomie, a efekt substytucyjny jest istotny przy analizie zmiany cen. Istnieją dwie miary dochodu realnego: dochód realny Hicksa i dochód realny Słuckiego. Różnią się między sobą, gdy dochód realny wzrasta.

Obliczanie dochodu realnego

• $D_{R}={\left({\frac {D_{N}}{W_{C}}}\right)*{100}}$
• $D_{R}$ - dochód realny
• $D_{N}$ - dochód nominalny
• $W_{C}$ - wskaźnik ogólnego poziomu cen

Aby obliczyć liczbową wartość dochodu realnego, trzeba wykonać działanie polegające na podzieleniu osiągniętego dochodu nominalnego przez wskaźnik ogólnego poziomu cen, a na koniec wynik pomnożyć przez 100.

Przykład: Osiągany w gospodarstwie domowym dochód wynosi 1000 zł. Jeśli w konkretnym, badanym okresie ceny uległy wzrostowi o 20%, to wskaźnik ogólnego poziomu cen wynosi 120. Wykonujemy działanie:

• $D_{R}={\left({\frac {1000}{120}}\right)*{100}}$
• $D_{R}={833zl}$

Wynika z tego, że w danym okresie płaca realna uległa obniżeniu o 167 zł. (A. Oleksiuk, J. Białek 2008, s. 35)

Stały dochód realny a efekt substytucyjny

Rys. 1 Efekt dochodowy i substytucyjny (D. Laider, S. Estrin 1991, s. 27)

Analizując efekt substytucyjny uznaje się, iż stały dochód realny to umiejętność utrzymania zadowolenia z konsumpcji na tym samym, stałym poziomie. Wykres 1a przedstawia zależność pomiędzy popytem na dobra X i Y. Natomiast wykres 1b pokazuje zależność ceny dobra X i popytu na to dobro. Przy założeniu stałej ceny Y i stałego dochodu nominalnego (w 1a):

• cena produktu X spada i przy tym przesuwa ograniczenie budżetowe z 1 do 2,
• popyt na dobro X wzrasta.

W 1b zmiana ta jest zobrazowana poprzez przesunięcie się punktu w dół, wzdłuż krzywej popytu zakładającej, że dochód podany jest w wartości nominalnej (z X1 do X2). (D. Laider, S. Estrin 1991, s. 27)

W tym konkretnym przypadku efekt substytucyjny zmiany ceny, zmienia:

• ograniczenie budżetowe z 1 na 3,
• strukturę konsumpcji z punktu A do punktu C,
• popyt na dobro X wzrastająco z X1 na X3.

Ta zmiana na wykresie 1b została zobrazowana jako przesunięcie się po krzywej popytu zakładającej stałą wartość dochodu realnego (D. Laider, S. Estrin 1991, s. 27)

W przypadku efektu dochodowego zmiany ceny, jest on dodatni, jako że dobro X jest dobrem normalnym. Wynika z tego, że w przypadku krzywej popytu zakładającej stały dochód realny, efekt dochodowy nie występuje i istotny jest wyłącznie efekt substytucyjny. Z tego powodu krzywa popytu zakładająca stały dochód nominalny jest bardziej pozioma w stosunku do krzywej popytu zakładającej stały dochód realny (D. Laider, S. Estrin 1991, s. 27)

Dwie miary dochodu realnego

Brak możliwości konkretnego określenia kształtu krzywej obojętności nie pozwala na dokładną analizę. Przeszkoda ta może zostać ominięta dzięki zastosowaniu przybliżenia. Dochód realny należy określić, jako możliwość nabywania określonej kombinacji dóbr, a nie jako umiejętność nabywania dóbr, które dostarczają konkretny poziom użyteczności. Przy tym założeniu należy uznać, iż stały dochód realny jest przedstawiony przez ograniczenie budżetowe, które przenika przez punkt A, a nie to które poniżej punktu A jest styczne w stosunku do krzywej obojętności. Przybliżenia te przy określonych cenach X I Y, pozwalają na obliczenie poziomu dochodu, przy którym można nabyć określone dobra pokazane w punkcie A. (D. Laider, S. Estrin 1991, s. 29)

Dochód realny Hicksa to umiejętność utrzymywania tego samego poziomu użyteczności. Natomiast dochód realny Słuckiego, który wykorzystuje opisane wyżej przybliżenie to umiejętność nabywania określonej kombinacji dóbr. Obie te koncepcje są ze sobą zgodne jedynie w przypadku, gdy analiza algebraiczna jest przeprowadzona za pomocą rachunku różniczkowego, a zmiany cen i ilości są nieskończenie małe. To oznacza, że w przypadku gdy wzrost ceny jest nieskończenie mały, to podwyższenie dochodu warunkujące to, aby dany konsument został utrzymany w tej samej krzywej obojętności jest takie samo jak dochód, który pozwoli konsumentowi na zakupienie dóbr w ilościach początkowych (D. Laider, S. Estrin 1991, s. 29)

Rys. 2 Efekt substytucyjny według Słuckiego i Hicksa (D. Laider, S. Estrin 1991, s. 30)

Wykresy 2a i 2b pokazują porównanie efektu substytucyjnego:

• według Słuckiego (1),
• według Hicksa (2).

Wykres 2a zakłada, że analizowane dobro jest dobrem normalnym, natomiast wykres 2b, iż dobro jest dobrem niższego rzędu. (D. Laider, S. Estrin 1991, s. 30)

Efekt substytucyjny Słuckiego odróżnia od efektu substytucyjnego Hicksa, wzrost dochodu realnego. Z tego powodu przy tym samym popycie i cenie na dobro, krzywa Słuckiego różni się nachyleniem od krzywej Hicksa i niezależnie od tego czy cena zmaleje czy wzrośnie, konsument będzie znajdował się na wyższej krzywej objętości w stosunku do początkowej. W przypadku dobra normalnego krzywa Słuckiego będzie styczna od spodu do krzywej Hicksa (wykres 2a), a gdy dobro będzie dobrem niższego rzędu, to krzywa Słuckiego będzie styczna od góry do stycznej Hicksa (wykres 2b). (D. Laider, S. Estrin 1991, s. 30)

Dochód realny — artykuły polecane

Linia ograniczenia budżetowego — Popyt sztywny — Elastyczność popytu — Prawo malejącego popytu — Krańcowa stopa substytucji — Popyt konsumpcyjny — Elastyczność podaży — Użyteczność krańcowa — Przychód krańcowy

Bibliografia

• Appelt K. (2015), Ceny i produkcja. Pieniężna teoria koniunkturalnego w ujęciu Friedricha Augusta von Hayeka, Studia Oeconomica Posnaniensia, nr 2
• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Czarny E. (2006), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Gasińska M. (2016), Dochody gospodarstw domowych w Polsce - wybrane obiektywne i subiektywne ujęcia i dane, Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula, nr 50
• Laider D., Estrin S. (1991), Wstęp do mikroekonomii, Gebethner i Ska and Prentice Hall International, Warszawa
• Oleksiuk A., Białek J. (2013), Mikroekonomia Wydawnictwo Key Text, Warszawa
• Oyrzanowski B. (1996), Mikroekonomia. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków
• Zwiech P. (2015), Nadwyżka dochodów rozporządzalnych nad wydatkami a subiektywna ocena sytuacji materialnej gospodarstw domowych w Polsce, Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy, nr 43

Autor: Małgorzata Pompka, Sebastian Kasperczyk