Subwencja

Subwencja (łac. subventio) to bezzwrotna pomoc finansowa, udzielana przez państwo ze środków budżetowych różnym podmiotom w celu wsparcia ich działalności. Niekiedy pojęciem tym posługiwano się określając zasiłek pieniężny, lub też jednorazową zapomogę. Ta forma pomocy finansowej udzielana jest jednostkom niepaństwowym, instytucjom społecznym, osobom fizycznym jak również gminom. Subwencje mogą wspierać podejmowanie działań prorozwojowych w jednostkach samorządu terytorialnego. Stanowią też istotną rolę w realizacji polityki rozwoju regionalnego, również w niwelowaniu różnic pomiędzy nimi.

TL;DR

Subwencje to bezzwrotne wsparcie finansowe udzielane przez państwo różnym podmiotom. Subwencje są różne od dotacji, gdyż mają charakter ogólny, podczas gdy dotacje są celowe. Subwencje mają na celu wyrównywanie różnic w dochodach i potrzebach oraz finansowanie zadań i usług publicznych. Subwencje są przyznawane na podstawie obiektywnych kryteriów i mają motywować jednostki samorządu do powiększania wydatków na zadania publiczne. Istnieją różne zasady przydzielania subwencji dla jednostek samorządu terytorialnego, samorządu powiatowego i wojewódzkiego. Subwencje są bezzwrotne, nieodpłatne i mają charakter ogólny.

Subwencja a dotacja

System subwencjonowania samorządu terytorialnego w Polsce opiera się na dwóch rodzajach transferów z budżetu państwa: subwencji i dotacjach. Subwencje występują niezależnie od dotacji celowych. Terminy subwencja i dotacja mogą być używane zamiennie, choć w Polsce subwencja kojarzy się z transferem o charakterze ogólnym a dotacja celowym [B. Guziejska, 2007, s. 71] Subwencja zatem ma charakter powszechny i uniwersalny, podczas gdy dotacje cechują się wyjątkowością lub przejściowością. Różnica między nimi polega na tym, że dotacje celowe przeznaczane są na finansowanie zadań własnych i zleconych, natomiast subwencje ogólne przeznacza się jedynie na finansowanie zadań własnych. Subwencje przekazywane na rzecz jednostek terytorialnych z budżetu państwa są nieodłącznym elementem systemu finansów publicznych, gdyż dochody własne nie mogą być wyłącznym i wystarczającym źródłem finansowania zadań samorządu terytorialnego [B. Guziejska, 2007, s. 72]

Istota subwencji

Subwencje są instrumentami służącymi wyrównywaniu różnic w zakresie potencjału dochodowego i potrzeb, stanowiąc swoiste i niezbędne uzupełnienie różnorodnych sposobów dzielenia środków pomiędzy poszczególne szczeble samorządu terytorialnego [Glumińska-Pawlic, 2003, s. 59] Według zasady adekwatności subwencje powinny być rozdzielane na podstawie obiektywnych, jasnych i stabilnych kryteriów. Używanie subwencji i dotacji w polityce finansowej państwa uwarunkowane jest nie tylko stopniem decentralizacji finansów publicznych, modelem finansowania jednostek terytorialnych, stopniem rozwoju gospodarczego i cyklami fiskalnymi, ale również wpływami politycznymi. Subwencja stanowi formę redystrybucji środków publicznych oraz wydatku z budżetu państwa i nie jest skierowana na ściśle określone cele. Jest świadczeniem publicznoprawnym państwa na rzecz innych podmiotów [Z. Ofiarski, 2011, s. 94]

Funkcje subwencji

• Uzupełnienie dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego.
• Finansowanie poszczególnych zadań i usług publicznych.
• Ogólne zasilenie w środki pieniężne na konkretne zadanie publiczne, przekazywane na podstawie obiektywnych kryteriów i uwzględniające koszty zadania.
• Wyrównanie dysproporcji w rozkładzie dochodów własnych samorządu terytorialnego.
• Motywowanie jednostek samorządu do powiększania wydatków na zadania i usługi publiczne [B. Guziejska, 2007, s. 74]

Zasady przydzielania

• dla jednostek samorządu terytorialnego

Finanse jednostek samorządu terytorialnego powinny opierać się głównie na subwencjach, gdyż realizują one poszczególne [[[Zadanie publiczne]]|zadania]] związane z ustawową opieką nad ludźmi, a te zadania muszą być dotowane i subwencjonowane. Zasady te szczegółowo określa ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Na jej mocy każda gmina otrzymuje z budżetu państwa środki finansowe w postaci subwencji ogólnej. Pojęcie subwencji ogólnej odnosi się przede wszystkim do zmniejszenie dysproporcji w dochodach oraz stopniu infrastruktury społecznej i gospodarczej. Traktować ją można jako swoisty transfer środków finansowych z budżetu państwa do budżetu części jednostek samorządu terytorialnego w celu uzupełnienia niedoborów pieniężnych [A. Świrska, 2008, s. 170]

• Część podstawowa

Jest ona ustalana dla wszystkich gmin na tych samych warunkach. To suma stanowiąca nie mniej niż 1% planowanych w ustawie budżetowej dochodów budżetu państwa oraz wpłat gmin z przeznaczeniem na zwiększenie części podstawowej subwencji ogólnej. Rezerwa części podstawowej wynosi 4% i przeznacza się ją na zwiększenie części podstawowej subwencji ogólnej dla gmin nie objętych kwotą wyrównawczą. Dotyczy to gmin, które wykazany w pierwszym półroczu ubytek dochodów wynikający ze zmiany zasady ustalania udziałów gminy we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Mechanizm ustalania części podstawowej subwencji ogólnej

Gminy w których wskaźnik podstawowych dochodów podatkowych na jednego mieszkańca (wskaźnik G) jest większy niż 150% wskaźnika obliczanego łącznie dla wszystkich gmin (wskaźnika P) dokonują wpłat zwiększających część podstawową subwencji ogólnej. Środki te przelewane są wówczas na rachunek dochodów budżetu państwa w 12 równych ratach w terminie do 15 dnia każdego miesiąca.

• Część oświatowa

Jest ona udzielana na takich samych zasadach dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego. Kwota jaka ma zostać przeznaczona na ta cześć musi być nie mniejsza niż 12,8% planowanych dochodów budżetu państwa. Później odlicza się od niej rezerwę części oświatowej która stanowi 0,5%. Część oświatowa rozdzielana jest między gminy, powiaty i województwa według zasad ustalonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

• Część rekompensująca

Dzieli się ona na: Kwotę rekompensującą dochody utracone w związku z częściową likwidacją podatku od środków transportowych Kwotę rekompensująca dochody utracone bezpośrednio z tytułu ustawowo określonych ulg i zwolnień podatkowych, oraz obniżenia opłaty eksploatacyjnej na podstawie ustawy "prawo geologiczne i górnicze".

• Dla samorządu powiatowego
• Część oświatowa
• Część drogowa
• Część wyrównawcza - stanowi zasadniczą część subwencji ogólnej i w całości jest finansowana ze środków budżetu państwa. Umożliwia ona porównanie i ustalenie, które gminy są silne, a które słabe finansowo, wyznaczając wymierne przesłanki subwencjonowania lub dotowania. Otrzymują ją gminy o słabszej kondycji ekonomicznej, gdzie wydatki w przeliczeniu na 1 mieszkańca są większe niż dochody [A. Świrska, 2008, s. 171]
• Dla samorządu wojewódzkiego
• Część oświatowa - ustala się ją dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego w łącznej kwocie nie mniejszej niż 12,8% planowanych dochodów budżetu państwa. Później kwotę tą rozdziela się między poszczególne gminy, powiaty i województwa.
• Część drogowa - jest ona przeznaczona dla wszystkich powiatów i województw. Związana jest z budową, modernizacją, utrzymaniem, zarządzaniem i ochroną dróg powiatowych i wojewódzkich, oraz dróg powiatowych, wojewódzkich i krajowych w granicach miast na prawach powiatu. Środki te wynoszą 60% kwoty, która nie jest mniejsza niż 30% planowanych na dany rok wpływów z podatku akcyzowego od paliw silnikowych. Jest to łączna subwencja drogowa dla powiatów i województw. Szczegółowy podział tej kwoty zależy od długości i gęstości sieci dróg, infrastruktury technicznej, natężenia ruchu, wypadkowości i zrównoważenia rozwoju infrastruktury drogowej.
• Część wyrównawcza - przysługuje ona województwom w których wskaźnik podstawowych dochodów podatkowych przypadających na jednego mieszkańca (W) jest mniejszy od wskaźnika wyrażającego potencjał podatkowy najsilniejszego województwa (Ww).

Cechy subwencji

• Bezzwrotność - Właściwie przyznana subwencja nie podlega zwrotowi do budżetu państwa; nie wyklucza to jednak zwrotu subwencji pobranej nienależnie.
• Nieodpłatność - Gmina w zamian za uzyskanie subwencji z budżetu państwa nie ma konieczności świadczenia żadnych specjalnych usług na rzecz Skarbu Państwa.
• Ogólność - Subwencja ma za zadanie finansować ogół zadań własnych gminy, to finansowanie ma charakter uzupełniający i ogólny, występuje także swoboda dysponowania tymi środkami przez władze gminy.

Subwencja — artykuły polecane

Podatek rolny — Służba zdrowia — Opłata skarbowa — Budżet — Sektor publiczny — Pomoc publiczna — System finansów publicznych — Ustawa o podatku dochodowym — Rachunkowość podatkowa

Bibliografia

• Glumińska-Pawlic J. (2003), Dochody jednostek samorządu terytorialnego de lege lata i de lege ferenda, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań-Wrocław
• Guziejska B. (2007), Subwencje i dotacje dla samorządu terytorialnego w polityce finansowej państwa, Gospodarka Narodowa nr 4, Warszawa
• Ofiarski Z. (2011), Subwencja jako forma prawna wydatków dokonywanych z budżetu państwa, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, z. 3
• Osiatyński J. (2006), Finanse publiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Patrzałek L. (2015), Subwencja ogólna jako instrument korekcyjno-wyrównawczy w systemie finansów samorządu terytorialnego, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego nr 404, Wrocław
• Świrska A. (2008), Subwencje jako źródło dochodów gminy, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego nr 65, Warszawa

Autor: Izabela Widła, Paulina Kajfasz