Sektor publiczny

Sektor publiczny jest częścią gospodarki narodowej. W Polsce obejmuje podmioty własności państwowej, samorządowej a także mieszanej (kapitał państwowy lub samorządowy stanowi ponad 50% udziałów). Działania sektora publicznego opierają się przede wszystkim na zapewnieniu obywatelom bezpieczeństwa, dostępu do edukacji, opieki zdrowotnej i wsparcia socjalnego.

TL;DR

Sektor publiczny w Polsce obejmuje podmioty własności państwowej, samorządowej i mieszanej, których działania mają na celu zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa, edukacji, opieki zdrowotnej i wsparcia socjalnego. Sektor finansów publicznych to część sektora publicznego, skupiająca organy władzy publicznej, administrację samorządową, jednostki budżetowe i inne. Sektor publiczny pełni funkcje stabilizacyjne, redystrybucyjne, adaptacyjne, koordynacyjne i redystrybucyjne. Jest częścią systemu społeczno-gospodarczego i współdziała z sektorem prywatnym. Działanie sektora publicznego zależy od czynników ekonomicznych, społecznych i politycznych, a jego ocena wymaga uwzględnienia zarówno czynników makroekonomicznych, jak i mikrospołecznych.

Definicja sektora publicznego

Ze względu na mnogość definicji oraz ich zróżnicowanie sektor publiczny opisać można za pomocą trzech ujęć badawczych [Przygodzka R. (2008) s. 157]:

Ujęcie podmiotowe - podmioty, które istnieją w sektorze publicznym określa charakter ich dochodów i wydatków. Dochody pochodzą z bezzwrotnych świadczeń na rzecz państwa. Wydatki natomiast to najczęściej transfery na rzecz gospodarstw domowych, przedsiębiorstw lub w formie wydatków na dobra i usługi dla organizacji publicznych.

Ujęcie przedmiotowe - sektor publiczny grupuje dochody oraz wydatki na administrację publiczną i samorządową oraz funduszy państwowych.

Ujęcie funkcjonalne - sektor publiczny obejmuje wszystkie państwowe, samorządowe instytucje oraz jednostki organizacyjne (posiadające lub nieposiadające osobowości prawnej), które realizują swoje działania wykorzystując w finansowaniu wyłącznie lub w przeważającej większości środki państwowe [Wiatrak A.P. (2005) s. 7-8].

Sektor finansów publicznych

W polskiej literaturze naukowej sektor publiczny utożsamiany jest często z sektorem finansów publicznych.

Zgodnie z artykułem 9 obowiązującej ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych sektor finansów publiczny tworzony jest przez:

• organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały,
• jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,
• jednostki budżetowe,
• samorządowe zakłady budżetowe,
• agencje wykonawcze,
• instytucje gospodarki budżetowej,
• państwowe fundusze celowe,
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
• Narodowy Fundusz Zdrowia,
• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
• uczelnie publiczne,
• Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
• państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe,
• inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.

Do najważniejszych form organizacyjno-prawnych sektora publicznego objętych w ustawie zalicza się:

• jednostki budżetowe
• samorządowe zakłady budżetowe
• agencje wykonawcze
• instytucje gospodarki budżetowej
• państwowe fundusze celowe

Funkcje sektora publicznego

Jednym z obszarów działań sektora publicznego jest zaangażowanie w działania społeczno-gospodarcze, polegające np. na zapobieganiu powstawania nierówności społecznych, poprzez realizację określonych funkcji [Kleer J. (2007) s. 6]:

• funkcji stabilizacyjnej - w sferze gospodarczej poprzez zmniejszanie skutków zmian koniunkturalnych
• funkcji redystrybucyjnej - zmniejszanie różnic w podziale dochodów, między poszczególnymi grupami społecznymi
• funkcji adaptacyjnej - działania dostosowawcze do przepisów np. do wymogów wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej
• funkcji koordynacyjnej- koordynacja określonych celów i działań w celu zapewnienia pokoju społecznego w państwie
• funkcja redystrybucyjna- redystrybucja środków finansowych poprzez wspieranie określonych grup społecznych np. pomoc socjalna

Istota działania sektora publicznego

1. Sektor publiczny nie działa w odosobnieniu, jest częścią systemu wzajemnych powiązań, w którym funkcjonuje społeczeństwo, zależność ta jest niekiedy utrudnieniem w realizowaniu określonych działań publicznych, społecznych. Reguluje on m.in. działalność sektora prywatnego, dlatego istotnym jest ustalenie zasad współpracy i relacji z uczestnikami odrębnych sektorów.
2. Podejmowanie określonych działań sektorowi publicznemu zleca państwo. Cele realizowane przez sektor charakteryzują się tym, że mogą być częściowo stałe lub zmienne, wynika to z tego, że wraz z upływem czasu pojawiają się kolejne cele, które mogą ulec zmianie w przyszłości, ze względu np. na wahania koniunkturalne gospodarki.
3. Funkcje sektora nie charakteryzują się jedynie czynnikami ekonomicznymi. Niekiedy większą rolę w funkcjonowaniu sektora spełniają czynniki społeczne, działania polityczne, dlatego istotnym jest branie ich pod uwagę np. przy ocenie efektywności działania sektora.
4. Oceniając działanie sektora należy na początku uwzględniać czynniki makroekonomiczne oraz mikrospołeczne, następnie na ich podstawie należy oceniać dane działania na poziomie mikroekonomicznym.
5. Działanie i stan sektora publicznego zależne jest od stanu koniunktury gospodarczej, czynników społecznych, polityki, która ma wpływ na określanie preferowanych działań, co za tym idzie ich szybszą realizację, często przy jednoczesnym ograniczaniu innych działań. [Wiatrak A.P. (2005) s. 8-9]

Sektor publiczny — artykuły polecane

Jednostka sektora finansów publicznych — Centrum kultury — System finansów publicznych — Fundusze celowe — Polityka — Organizacja non-profit — Polityka turystyczna — Funkcje współczesnego państwa — Subsydia

Bibliografia

• Brol M. (2013), Przyczyny trudności we współpracy sektora publicznego i prywatnego, Studia Ekonomiczne, nr 129
• Kleer J. (2007), Spór o przyszłość sektora publicznego, PAN Komitet Prognoz Polska 2000 Plus
• Kleer J. (red.) (2005), Sektor publiczny w Polsce i na świecie : między upadkiem a rozkwitem, CeDeWu, Warszawa
• Miłaszewicz D. (2013), Problemy społecznej efektywności sektora publicznego, Studia Ekonomiczne, nr 180
• Musialik G., Musialik R. (2013), Związek sektora publicznego i rynkowego w koncepcji New Public Management, Studia Ekonomiczne, nr 156
• Przygodzka R. (2008), Efektywność sektora publicznego, Optimum. Studia Ekonomiczne, nr 4
• Stiglitz J. (2004), Ekonomia sektora publicznego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Szczodrowski G. (red.) (2003), Transformacja gospodarcza a sektor publiczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk
• Szewczuk A. (2010), Funkcjonowanie sektora publicznego w Polsce - dylematy jakości, mierników i metod oceny, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług, nr 60
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240
• Wiatrak A. (2005), Sektor publiczny - istota, zakres i zarządzanie, Problemy zarządzania, nr 10

Autor: Agata Kowalska