Opcja CALL

Opcja call (opcja kupna) - jest kontraktem zawartym pomiędzy kupującym, a sprzedającym. Sprzedający daje kupującemu prawo, ale nie obowiązek, do kupna lub sprzedaży określonego instrumentu pierwotnego w ustalonym terminie i po konkretnej cenie (I. Wojciechowski, 1999, s. 54)

Opcja call daje jej posiadaczowi prawo nabycia określonych walorów czy też instrumentu finansowego, o charakterze bazowym (np. akcja, waluta), przed upłynięciem określonego terminu oraz po określonej cenie. Nabywający opcję uzyskuje prawo do zawarcia transakcji, czyli do wykonania opcji (A. J. Baird, 1998, s. 20)

W umowie opcyjnej istnieje pewna niesymetryczność, która decyduje o kształcie tego instrumentu. Nabywca otrzymuje prawa, a wystawca zaciąga zobowiązania oraz ma obowiązek dostarczenia instrumentu bazowego, gdy kupujący opcję chce ją zrealizować. Wystawca jest więc inwestorem, który czeka na decyzje kupującego. Nabywca opcji jest zatem w komfortowej sytuacji, ponieważ otrzymuje od sprzedającego gwarancje dostarczenia mu określonej w umowie ilości instrumentu pierwotnego po określonej cenie. Do 1977 roku w obrocie giełdowym występowały tylko opcje typu Call (kupna). Od tego roku wprowadzono drugi rodzaj, opcje PUT (I. Wojciechowski, 1999, s. 54).

Opcje call charakteryzują trzy główne parametry, a mianowicie:

• cena wykonania akcji (ang. excercise price lub strike price) - jest to cena, za którą można kupić akcje albo cena, za którą akcja musi zostać sprzedana (przez wystawcę),
• data (ang. expiration date lub strike date) - jest to data wygaśnięcia opcji lub data, gdy opcja staje się bezwartościowa, jeśli kupujący jej nie wykorzystuje,
• premia - cena płacona przy kupnie opcji i cena otrzymywana podczas jej sprzedaży.

Termin wygaśnięcia opcji (expiration date) ustalany jest przez giełdę w jednym z miesięcy kontraktowych (dopuszczających wykonanie), zwanych też cyklami (A. J. Baird, 1998, s. 20). Na rynkach regulowanych, prawa, które otrzymuje nabywca opcji są wystandaryzowane przez odpowiednie regulacje. Szczegółowo określają, jakie są możliwe terminy wykonania opcji, możliwe ceny wykonania oraz ile instrumentu bazowego przypada na jedną opcję.

Kontrakt opcyjny daje posiadaczowi prawa, których nie musi wykorzystać. Posiadacz opcji kupna ma do końca możliwość zrezygnowania z zakupu dóbr, na które opiewa kontrakt. Osoba, która nabywa kontrakt opcyjny jest zobowiązana uiścić opłatę wstępną (up-front fee) lub zapłacić cenę kontraktu, nazywaną premią opcyjną (ang. option premium). Są to pieniądze, które wpływają na konto wystawcy zaraz po zawarciu transakcji opcyjnej i nie są zwracane nabywcy nawet, gdy opcja nie zostanie wykonana. Premia ta stanowi zadośćuczynienie wobec wystawcy opcji za ponoszenie ryzyka niekorzystnej (dla siebie) zmiany ceny aktywa bazowego w stosunku do ceny wykonania.

TL;DR

Opcja call to kontrakt, który daje kupującemu prawo do kupna lub sprzedaży określonego instrumentu pierwotnego w ustalonym terminie i po konkretnej cenie. Opcje call charakteryzują się trzema głównymi parametrami: ceną wykonania akcji, datą wygaśnięcia i premią. Opcje mogą być stylu amerykańskiego lub europejskiego. Pozycja długa polega na nabyciu opcji, a pozycja krótka na wystawieniu opcji. Na GPW w Warszawie notowane są opcje na indeks WIG20.

Podziały i style opcji

Ze względu na termin wygaśnięcia opcje można podzielić na:

• opcje stylu amerykańskiego - mogą być zrealizowane w dowolnym dniu giełdowym, nie późniejszym niż dzień wygaśnięcia opcji,
• opcje stylu europejskiego - mogą być zrealizowane tylko w jednym, z góry określonym terminie.

Aby ułatwić identyfikację opłacalności opcji na dany moment w czasie, na rynku stosuje się trzy określenia ze względu na przepływy pieniężne. Są to opcje:

• opcja na plusie (ang. in-the-money - ITM) - gdy cena instrumentu bazowego w terminie wykonania przewyższa cenę wykonania,
• opcja na zerze (ang. at-the-money - ATM) - gdy cena wykonania opcji jest zbieżna z ceną instrumentu bazowego,
• opcja na minusie (ang. out-of-the-money - OTM) - gdy cena waloru bazowego jest niższa od ceny wykonania.

Pozycje w opcjach kupna

• Pozycja długa (nabycie opcji) - W opcjach kupna pozycja ta polega na nabyciu tych właśnie opcji. Posiadacz pozycji długiej zabezpiecza się przed wzrostem wartości instrumentu bazowego poprzez zapłacenie premii opcyjnej przez nabywcę, który w terminie wykonania opcji będzie mógł go zakupić po ustalonej cenie wykonania. W przypadku, kiedy cena rynkowa spadnie poniżej ustalonej ceny wykonania, nabywca jest narażony na stratę, jednak maksymalnie w wysokości zapłaconej premii. Jego potencjalny zysk jest natomiast nieograniczony - będzie tym wyższy, im wyższa będzie wartość instrumentu bazowego w terminie wykonania opcji.
• Pozycja krótka (wystawienie opcji) - W tej pozycji natomiast wystawia się opcje kupna. Gdy cena wykonania akcji zostanie ustalona, wystawca zobowiązuje się do jej sprzedaży w terminie wykonania opcji instrumentu bazowego w zamian za premię opcyjną płaconą przez nabywcę opcji. W przypadku, gdy cena wykonania będzie wyższa niż cena rynkowa, opcja nie zostanie zrealizowana i zysk wystawcy będzie równy otrzymanej premii. Kiedy natomiast cena wykonania będzie niższa niż cena rynkowa, wystawca opcji ponosi stratę, gdyż musi sprzedać instrument bazowy poniżej ceny rynkowej. Wielkość straty jest potencjalnie nieograniczona, ponieważ cena instrumentu bazowego może wzrosnąć dowolnie mocno. Zajmowanie pozycji krótkiej w opcjach kupna jest uzasadnione, gdy spodziewany jest spadek cen instrumentu bazowego.

Przykład opcji kupna

Założenia:

• Inwestor kupuje opcję kupna 100 akcji IBM,
• Cena wykonania = 40 dolarów,
• Aktualna cena akcji = 38 dolarów,
• Cena opcji kupna na jedną akcję = 5 dolarów,
• Wartość inwestycji początkowej 100 x 5 dolarów = 500 dolarów,
• Mamy do czynienia z opcją europejską.

Rozważmy dwa przypadki:

1. W chwili, gdy opcja ulega wygaśnięciu cena akcji IBM wynosi 55 dolarów. Inwestor wykonuje opcję i osiąga zysk równy 1500 dolarów ((55$-40$) x 100). Po odjęciu sumy wydatkowanej w momencie zakupu opcji otrzymujemy końcowy zysk netto równy 1000 dolarów (1500$ - 500$).
2. Jeśli cena akcji w dniu wygaśnięcia będzie niższa niż 40 dolarów, inwestor prawdopodobnie zrezygnuje z wykonania opcji. Nie opłacalnym jest kupowanie akcji po 40 dolarów, jeśli ich aktualna cena rynkowa jest niższa (J. Hull, 1997, s. 194-195).

Opcje na GPW w Warszawie

Na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie notowane są opcje na indeks WIG20. Wprowadzono standard w oznaczeniu opcji, przykładowe oznaczenie opcji na warszawskiej giełdzie jest następujące OXYZkrccc, gdzie:

• O - rodzaj instrumentu (opcja),
• XYZ - kod, określający nazwę instrumentu bazowego
• k - kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia opcji
• r - ostatnia cyfra roku wygaśnięcia,
• ccc - oznaczenie kursu wykonania (GPW 2003, s. 1-5)

Opcja CALL — artykuły polecane

Opcja PUT — Opcja — Zlecenie z limitem ceny — Kontrakt terminowy — Kontrakt forward — Zlecenie bez limitu ceny — Krótka sprzedaż — Warrant — Notowania giełdowe

Bibliografia

• Baird A. (1998), Rynek opcji: strategie inwestowania i analiza rynku, ABC, Warszawa
• Fierla A. (2004), Opcje na akcje, Difin, Warszawa
• GPW (2003), Opcje na indeksie, Standard opcji kupna i opcji sprzedaży na Warszawski Indeks Giełdowy Dużych Spółek WIG20, Warszawa
• Hull J. (1998), Kontrakty terminowe i opcje. Wprowadzenie, Wydawnictwo finansowe WIG-Press, Warszawa
• Jagielnicki A. (2007), Inwestycje giełdowe: jak grać i wygrywać, Onepress
• Jajuga K. (2009), Instrumenty pochodne, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa
• Jajuga K., Jajuga T. (2012), Inwestycje: instrumenty finansowe, aktywa niefinansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Wojciechowski I. (1999), Opcje na wybrane instrumenty finansowe jako narzędzia ograniczające ryzyko, Zakamycze, Kraków

Autor: Kamila Mrozik