Opcja PUT

Opcja put (opcja sprzedaży) - opcja zwykła, zwana także opcją standardową. Oznacza transakcję terminową, w której jedna ze stron nabywa prawo, ale nie obowiązek sprzedaży określonej ilości instrumentów bazowych (akcja, waluta) po ustalonej cenie i ustalonym terminie. W powyższym określeniu występują trzy parametry, które charakteryzują opcję sprzedaży:

• ilość instrumentu bazowego
• ustalona cena, po której jest możliwość dojścia do transakcji sprzedaży, tak zwana cena wykonania (ang. Exercise price, strike price)
• oraz ustalony okres, w trakcie którego może dojść do transakcji sprzedaży. Ostatni dzień tego okresu nosi nazwę: dzień wygaśnięcia (ang. Expiration date)

W opcji sprzedaży nabywca liczy na to że cena waloru spadnie poniżej ceny realizacji. Natomiast wystawca liczy na to, że cena waloru pozostanie bez zmian lub zmieni się w kierunku przeciwnym do przewidywań nabywcy (A.A Groppelli 1999, s. 237). Do 1977 roku w obrocie występowały tylko opcje typu call (kupna). Od tego roku wprowadzono właśnie opcję sprzedaży (put option).

TL;DR

Opcja put to opcja sprzedaży, w której jedna strona nabywa prawo, ale nie obowiązek sprzedaży instrumentów bazowych po ustalonej cenie i terminie. Opcje mogą być realizowane w dniu wygaśnięcia (opcje europejskie) lub w dowolnym dniu od nabycia do wygaśnięcia (opcje amerykańskie). Mogą być opłacalne, neutralne lub nieopłacalne w zależności od relacji między ceną wykonania a ceną instrumentu bazowego. Opcje mogą być towarowe (surowce, metale, produkty rolne) lub finansowe (waluta, akcje, stopa procentowa, indeks ekonomiczny). Pozycja krótka polega na wystawianiu opcji sprzedaży, a pozycja długa na jej nabyciu. Istnieje wiele strategii opcyjnych, takich jak strategia byka czy strategia niedźwiedzia. Na WIG20 opcje są realizowane w dniu wygaśnięcia.

Termin wygaśnięcia oraz wartość opcji

Ze względu na czas rozliczenia wyróżnia się dwie podstawowe opcje:

• opcje typu europejskiego - realizowane w dniu ich wygaśnięcia
• opcje typu amerykańskiego - realizowane mogą być w dowolnym dniu od chwili nabycia do dnia wygaśnięcia kontraktu.

Ze względu na relację, jaka zachodzi między ceną wykonania i ceną instrumentu bazowego, wyróżnia się:

• opcje w cenie (ang. in the money) - opcja, której wykonanie jest opłacalne, w opcji sprzedaży cena bieżąca instrumentu bazowego jest niższa od ceny wykonania opcji.
• opcje po cenie (ang. at the money) - opcja, której wykonanie ma neutralny wpływ, cena bieżąca instrumentu bazowego jest równa lub też nieznacznie różni się od ceny wykonania opcji.
• opcje nie w cenie (ang. out of the money) - opcja, której wykonanie nie jest opłacalne, w opcji sprzedaży cena bieżąca instrumentu bazowego jest wyższa od ceny wykonania opcji.

Ze względu na instrument bazowy opcje dzielą się na:

• towarowe, wystawione na: surowce mineralne, metale szlachetne, produkty rolne.
• finansowe, wystawione na: walutę, akcje, stopę procentową, indeks ekonomiczny.(K. Jajuga 2015, s. 40)

Pozycja długa i krótka w opcjach typu sprzedaży

• Pozycja krótka w opcjach sprzedaży polega na wystawianiu opcji sprzedaży. Wystawca zobowiązuje się do kupna w terminie wykonania opcji instrumentu bazowego po ustalonej cenie wykonania w zamian za premię opcyjną otrzymaną od nabywcy opcji. Gdy cena rynkowa będzie wyższe niż cena wykonania, wówczas opcja nie zostanie zrealizowana, a zysk wystawcy będzie równy otrzymanej premii. Gdy jednak cena rynkowa będzie niższa niż cena wykonania, wystawca opcji ponosi stratę, gdyż musi kupić instrument bazowy drożej niż na rynku. Wielkość straty jest ograniczona przez wysokość ceny wykonania opcji (pomniejszonej o otrzymaną premię), gdyż cena instrumentu bazowego nie może spaść poniżej zera. Zajmowanie pozycji krótkiej w opcjach sprzedaży jest zatem uzasadnione, gdy spodziewany jest wzrost cen instrumentu bazowego.
• Pozycja długa w opcjach sprzedaży polega na nabyciu opcji sprzedaży i zabezpiecza nabywcę przed spadkiem cen. W zamian za zapłaconą premię opcyjną w terminie wykonania opcji będzie on mógł sprzedać instrument bazowy po ustalonej cenie wykonania. Gdyby w terminie wykonania cena rynkowa była wyższa niż cena wykonania, strata nabywcy ograniczy się do zapłaconej premii. Gdy cena będzie niższa, posiadacz nabywca będzie zyskiwał, a najwyższy zysk osiągnie w przypadku spadku ceny rynkowej do zera (uwzględniając zapłaconą premię). Zajmowanie pozycji długiej w opcjach sprzedaży jest uzasadnione gdy spodziewany jest spadek ceny instrumentu bazowego.

Kombinacja różnych pozycji w opcjach na dany instrument bazowy pozwala na kreowanie różnych strategii opcyjnych. Najbardziej znanymi strategiami są między innymi:

• strategia byka (ang. Bull spread)
• strategia niedźwiedzia (ang. Bear spread)

Które są realizowane w oparciu o opcję sprzedaży jak i także w opcji kupna.

Przykład opcji sprzedaży

Przyjmijmy że mamy opcję sprzedaży na akcję spółki A. Akcje te kosztują obecnie 100zł

• cena wykonania= 90zł
• liczba akcji przypadających na jedną opcję= 100 akcji
• premia opcyjna= 200zł
• czas do wykonania= 3ms

Płacimy premię opcyjną. Mijają 3 miesiące. Rozważmy dwa przypadki:

• Cena instrumentu bazowego wynosi 110zł. Inwestor prawdopodobnie zrezygnuje z wykonania opcji, nieopłacalne jest wykonanie gdyż cena rynkowa jest wyższa od ceny wykonania.
• Cena instrumentu bazowego wynosi 85zł. Oznacza to że na każdej 1 akcji która wchodzi w skład opcji zarabiamy 5zł. Liczba akcji przypadających na jedną opcje wynosi 100 akcji, zatem zarabiamy 500zł minus premia opcyjna.

Standard opcji sprzedaży i kupna na WIG20 - nazwa skrócona i objaśnienie

Przykład:

• OXYZkrrccc

gdzie:

• O - rodzaj instrumentu (opcje)
• XYZ - kod określający nazwę instrumentu bazowego (określony przez Zarząd Giełdy)
• k - kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia opcji (określony przez Zarząd Giełdy)
• rr - dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia
• cccc- kurs wykonania

Warto pamiętać ze na WIG20 jednostką notowania są punkty indeksowe. Dzięki mnożnikowi można łatwo wyliczyć wartość, ponieważ każdemu punktowi odpowiada kwota 10PLN. System działania na WIG20 jest podobny jak omówiony system powyżej. Na polskim indeksie giełdowym występują opcje typu europejskiego, czyli realizowane w dniu wygaśnięcia (GPW 2003, s.1-5)

Opcja PUT — artykuły polecane

Opcja CALL — Opcja — Warrant — Zlecenie z limitem ceny — Cena emisyjna — Transakcja pakietowa — Kurs akcji — Notowania giełdowe — Transakcja SWAP

Bibliografia

• Bodie Z., Merton R. (2003), Finanse, PWE, Warszawa
• Górski M. (2013), Rynkowy system finansowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• GPW (2003), Opcje na indeksie, Standard opcji kupna i opcji sprzedaży na Warszawski Indeks Giełdowy Dużych Spółek WIG20, Warszawa
• Groppelli A. (1999), Wstęp do finansów, Wigg Press, Warszawa
• Jajuga K. (2009), Instrumenty pochodne, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa
• Jajuga K., Jajuga T. (2012), Inwestycje: instrumenty finansowe, aktywa niefinansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sopoćko A. (2010), Rynkowe instrumenty finansowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Wiśniewski P. (2009), Skutki opcji walutowych dla polskich przedsiębiorstw, Wydawnictwo Sejmowe dla Biura Analiz Sejmowych, Warszawa

Autor: Dawid Maniak