Kryzys walutowy

Kryzys walutowy - jest sytuacja, kiedy inwestorzy rynków finansowych tracą zaufanie do danej waluty. Przejawia się to nagłą i masową wyprzedażą waluty (tzw. atak spekulacyjny), która powoduje gwałtowny spadek kursu waluty i rezerw walutowych. Skutkiem czego jest dewaluacja waluty. Zazwyczaj kryzysy walutowe prowadzą do dalszego pogorszenia sytuacji kryzysowej gospodarki.

TL;DR

Kryzys walutowy to sytuacja, w której inwestorzy tracą zaufanie do danej waluty, co prowadzi do nagłego spadku jej kursu i rezerw walutowych. Przyczynami mogą być wysoka stopa procentowa, sytuacja polityczna lub czynniki zewnętrzne. Kryzysy walutowe dzieli się na trzy generacje modeli. Międzynarodowy Fundusz Walutowy pełni rolę wsparcia w utrzymaniu stabilności finansowej.

Symptomy zbliżającego się kryzysu walutowego

• wysoki poziom stopy procentowej, której zadaniem jest utrzymanie kursu walutowego, co w rezultacie prowadzi do zahamowania wzrostu gospodarczego
• sytuacja polityczna w kraju lub czynniki zewnętrzne (np. kryzys w krajach sąsiednich), powodujące zachwianie równowagi bilansu płatniczego w kraju

Wszelkie sygnały przepowiadające nadejście kryzysu walutowego powodują, że dany kraj staję się mniej atrakcyjny dla inwestorów, którzy z uwagi na wysokie ryzyko inwestycji często decydują się na lokowanie swojego kapitału w państwach o stabilnej sytuacji gospodarczej (H. Żywiecka 2002, s. 15-18).

Przyczyny powstawania kryzysu walutowego

• kryzys monetarny (radykalne podniesienie stóp procentowych, zmniejszenie obiegu pieniądza)
• kryzys bankowy (nie wypłacalnośc banków)
• kryzys giełdowy (załamanie cen akcji)

Każdemu kryzysowi walutowemu, niezależnie przyczyn, zawsze towarzyszy:

• silna dewaluacja waluty krajowej, czyli podjęcie przez władze monetarne decyzji o obniżce kursu waluty krajowej (J.Bilski 2006, s. 11)
• obniżenie rezerw walutowych
• gwałtownie rosnące stopy procentowe

Rozróżnia się trzy modele kryzysów walutowych

• modele pierwszej generacji (kanoniczne)
• modele drugiej generacji
• modele trzeciej generacji (eklektyczne)

Modele pierwszej generacji - klasyfikuje się do nich kryzysy walutowe w Ameryce Łacińskiej: Meksyk 1973-82, Argentyna 1978-81, Chile 1983, Urugwaj 1980-82 i kryzys rosyjski z 1998 r. Twórcą modeli pierwszej generacji był Paul Krugman (1979), który przy założeniach (m.in. gospodarki otwartej w warunkach kursu sztywnego, doskonałej mobilności kapitału, braku niepewności, racjonalności oczekiwań) dowodził, iż główną przyczyną kryzysów walutowych jest brak spójności pomiędzy nadmiernie ekspansywną polityką fiskalną i pieniężną, a polityką stałego kursu walutowego. Powstały deficyt budżetowy przyczynia się do powstania inflacji, wzrostu deficytu handlowego, pogorszenia stanu rachunku obrotów bieżących i bilansu płatniczego kraju. Rezerwy walutowe maleją, aż dewaluacja waluty jest nieunikniona. Jeśli inwestorzy dojdą do wniosku, że rezerwy są zbyt małe, dochodzi do masowej wyprzedaży danej waluty i niezamierzona dewaluacja pieniądza staje się faktem. Następuje atak spekulacyjny, który przyspiesza załamanie waluty. Modele drugiej generacji - twórcą jest Maurice Obstfeld. Dotyczą krajów, w których jest prowadzona rozważna polityka makroekonomiczna, zgodnie z reżimem stałego kursu walutowego. Kryzys walutowy jest efektem konfliktu celów polityki gospodarczej, pomiędzy utrzymaniem stałości kursu walutowego a np. wzrostem zatrudnienia. Przyczyną kryzysu, bez względu jak korzystnie kształtują się wskaźniki makroekonomiczne, jest atak spekulacyjny, do którego dochodzi po wcześniejszych obserwacjach celów ekonomicznych państwa (gdy inwestorzy dojdą do wniosku, iż władze wkrótce przestaną bronić kursu waluty, ze względu na wysokie koszty). Przykładem kryzysów walutowych drugiego typu jest kryzys w Meksyku i Europejskim Systemie Walutowym na początku lat 90. XX wieku.

Modele trzeciej generacji - ten model jest charakterystyczny dla kryzysu azjatyckiego, który w 1997 roku dotknął m.in. Tajlandię, Indonezję, Filipiny, Koreę Południową i Malezję. Za jedną z najważniejszych przyczyn kryzysu wskazuje się osłabienie konkurencyjności gospodarek wyżej wymienionych krajów (przesyt towarów przemysłowych eksportowanych z tych terenów na rynek światowym). Kryzys azjatycki wynikał także z przesadnej koncentracji inwestycji na rynku nieruchomości, które finansowane były kredytami bankowymi oraz z liberalizacji sektora bankowego. Instytucje finansowe w znacznym stopniu stały się zależne od ryzykownym i niepewnych inwestycji gospodarczych. Sytuacji nie poprawiała również prowadzona przez te kraje polityka ekonomiczna, skupiająca się przede wszystkim na utrzymaniu stałych kursów walutowych oraz zapobieganiu inflacji. Do powstania kryzysu przyczyniła się także deprecjacja jena w stosunku do dolara. Bezpośrednim jej skutkiem był spadek zainteresowania japońskich inwestorów rynkiem azjatyckim oraz osłabienie atrakcyjności towarów krajów borykających się z kryzysem w porównaniu do dóbr produkowanych w Japonii. Natomiast za główną przyczynę zewnętrzną uznaje się liberalizację finansową. Polega ona na zniesieniu kontroli przy udzielaniu kredytów, prywatyzacji i niezależności banków, braku systemów regulujących kurs walutowy oraz swobodzie w podejmowaniu działalności w sektorze finansowym. Wszelkie przejawy kryzysu w wymienionych krajach doprowadziły do zmniejszenia aktywności gospodarczej, wzrostu inflacji oraz bezrobocia, a także do spadku kursów na giełdach (A. Budnikowski 2001, s. 400-404).

Rola Międzynarodowego Funduszu Walutowego

Międzynarodowy Fundusz Walutowy, działający w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych, został utworzony w 1944 roku podczas konferencji w Bretton Woods. Jego głównym zadaniem jest kontrola rozliczeń międzykrajowych oraz pomoc w utrzymaniu stabilności finansowej. W czasach, kiedy kursy walutowe są zmienne, zapewnia wsparcie krajom członkowskim, znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej (M. Burda, C. Wyplosz 2000, s. 634, 639, 640).

Kryzys walutowy — artykuły polecane

Łatwy kredyt — Kryzys finansowy — Stratoinflacja — Inflacja kredytowa — Strefa Euro — Kryzys — Cele polityki pieniężnej — Efekt zarażenia — System kursów walutowych

Bibliografia

• Bilski J. (2006), Międzynarodowy system walutowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Budnikowski A. (2006), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Budnikowski A. (2006), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Burda M., Wyplosz C. (2000), Makroekonomia. Podręcznik europejski, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Roubini N., Mihm S., Kołodko G., Mitoraj R. (2011), Ekonomia kryzysu, Wolters Kluwer, Warszawa
• Stadtmeller E. (red.) (2003), Wkraczając w XXI wiek - między globalizacją a zróżnicowaniem, Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław
• Wojtyna A. (2010), Gospodarki wschodzące w obliczu kryzysu finansowego: duża odporność czy podatność?, Gospodarka Narodowa, nr 9
• Żabińska J. (red.) (2000), Kryzysy finansowe, ich przyczyny, skutki i sposoby przezwyciężania, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice
• Żywiecka H. (2002), Przyczyny i mechanizmy kryzysów walutowych ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia międzynarodowych przepływów kapitału, Narodowy Bank Polski, Materiały i Studia, nr 145

Autor: Edyta Kijewska, Agnieszka Dudkiewicz