Prezes Narodowego Banku Polskiego

Prezes Narodowego Banku Polskiego jest zgodnie z artykułem 227 ust. 2 Konstytucji RP, jednym z trzech organów NBP obok Rady Polityki Pieniężnej i Zarządu NBP. Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym, któremu należy się wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i wdrażania polityki pieniężnej. NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza

Na wniosek Prezydenta RP, Sejm powołuje Prezesa NBP na okres kadencji trwającej sześć lat. Osoba sprawująca funkcję Prezesa NBP, odpowiada przed Trybunałem Stanu, nie może pełnić tej funkcji przez dwie kolejne kadencje a także nie może być członkiem partii politycznej, związku zawodowego ani zajmować się działalnością publiczną wykluczającą zgodność z pełnioną przez niego funkcją.

Podjęcie roli Prezesa NBP następuje po złożeniu ślubowania wobec Sejmu, której treść jest zawarta w Ustawie o Narodowym Banku Polskim: "Obejmując obowiązki Prezesa Narodowego Banku Polskiego przysięgam uroczyście, że postanowień Konstytucji i innych ustaw będę ściśle przestrzegać oraz że we wszystkich swoich działaniach dążyć będę do rozwoju gospodarczego Ojczyzny i pomyślności obywateli". Na końcu przysięgi można dodać "Tak mi dopomóż Bóg""..

Organami NBP są Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd NBP. Prezes NBP jest zarazem przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej Podczas nieobecności Prezesa NBP zastępuje go wiceprezes NBP - pierwszy jego zastępca.

TL;DR

Prezes Narodowego Banku Polskiego jest jednym z trzech organów NBP i ma wiele kompetencji, takich jak ustalanie polityki pieniężnej, emisja pieniądza, reprezentowanie interesów Polski za granicą i zarządzanie rejestrem działalności kantorowej. Prezes NBP ma szczególną pozycję w strukturze organizacyjnej banku i pełni swoje obowiązki przez sześć lat. Kadencja Prezesa może wygasnąć z różnych powodów, takich jak śmierć, rezygnacja, odwołanie lub niewypełnienie obowiązków. Lista prezesów NBP od 1945 roku jest przedstawiona na końcu artykułu.

Ustrojowa pozycja Prezesa NBP

"Ustrojowa pozycja Prezesa NBP w państwie oraz strukturze organizacyjnej banku jest szczególna, gdyż jako organ NBP jest równocześnie przewodniczącym organów tego banku, Rady Polityki Pieniężnej oraz Zarządu NBP". Prezes NBP ma prawo używania pieczęci z godłem państwowym przy wydawaniu zarządzeń podlegających ogłoszeniu.

Kompetencje Prezesa NBP

W zakresie kompetencji Prezesa NBP mieści się reprezentowanie interesów Rzeczpospolitej Polskiej na zewnątrz, w tym w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, międzynarodowych instytucjach finansowych. W stosunkach wewnętrznych jest przełożonym wszystkich pracowników NBP. "W sferze stosunków prawa cywilnego organami umocowanymi do reprezentowania NBP są zarówno Prezes NBP jak i Zarząd NBP". Wyjątkowa pozycja Prezesa NBP na gruncie polskiego ustawodawstwa, wynika z przypisanych temu organowi kompetencji wykraczających poza ramy tradycyjnie definiowanego systemu bankowego. Przykładem potwierdzającym ową tezę jest przyznanie Prezesowi NBP kompetencji umożliwiających wpływanie na Bankowy Fundusz Gwarancyjny, poprzez oddziaływanie na sposób funkcjonowania tej organizacji. Prezes NBP jest organem prowadzącym rejestr działalności kantorowej, tj. regulowanej działalność gospodarczej polegającej na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich zakupie i sprzedaży. "Prezes NBP z upoważnienia ustawodawcy określił w drodze zarządzenia sposób prowadzenia rejestru działalności kantorowej, tryb dokonywania wpisów do rejestru, jak również wzór rejestru".

Prezes NBP składa wniosek do prezydenta Rzeczypospolitej o powołanie lub odwołanie konkretnej osoby na funkcje członka zarządu lub wiceprezesa

Względem emisji znaków pieniężnych ustala on "wzory i wartość nominalną banknotów oraz wzory, wartość nominalną, stop, próbę i masę monet oraz wielkość emisji znaków pieniężnych, jak również terminy wprowadzenia ich do obiegu". Prezes NBP może anulować określone znaki pieniężne. Określa termin, po upływie którego znaki te nie są prawnym środkiem płatniczym w Polsce i powinny być wymienione w określonych bankach. Prezes jest uprawniony do skonkretyzowania, w drodze zarządzenia, szczegółowych zasad i tryb wymiany znaków pieniężnych zużytych lub uszkodzonych, ponieważ zaprzestały one być prawnym środkiem płatniczym na terenie Polski. Jego obowiązkiem jest określenie postępowania w przypadku wykrycia oraz zatrzymania fałszywych znaków pieniężnych w walucie polskiej oraz obcej, po konsultacji z Ministrem Sprawiedliwości i ministrem właściwym do spraw wewnętrznych. Wraz z Ministrem właściwym do Spraw Wewnętrznych Prezes NBP określa zasady magazynowania wartości pieniężnych w bankach oraz w innych przedsiębiorstwach odpowiedzialnych za znaki pieniężne, jak również określa ich sposób transportowania. W zakresie polityki pieniężnej Prezes NBP podaje do publicznej wiadomości określone przez Radę stopę dyskontową, redyskontową weksli, oprocentowanie kredytu refinansowego, lombardowego a także rezerw obowiązkowych. W ciągu pięciu miesięcy od zakończenia roku budżetowego roczne sprawozdanie z działalności NBP musi być zaprezentowane Sejmowi

Zadania Prezesa NBP

W myśl art. 11 ust. 5 u. NBP, do zadań Prezesa NBP zalicza się:

1. ustalanie w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji, zasad przechowywania wartości pieniężnych w bankach i przedsiębiorstwach produkujących znaki pieniężne oraz transportowania tych wartości przez banki i te przedsiębiorstwa,
2. realizację zadań wynikających z przepisów o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej,
3. "wydawanie Dziennika Urzędowego NBP, w którym ogłaszane są w szczególności uchwały Rady i Zarządu NBP dotyczące funkcjonowania banków, roczne sprawozdania finansowe, obwieszczenia w sprawie utworzenia, likwidacji oraz upadłości banku".

Wygaśnięcie Kadencji Prezesa NBP

Kadencja Prezesa NBP wygasa po upływie okresu sześcioletniego od dnia mianowania, w razie śmierci, lub w przypadku złożenia rezygnacji. Innymi czynnikami wypływającymi na wygaśnięcie kadencji Prezesa NBP są: odwołanie, wynikające z niewypełnienie swoich obowiązków na skutek długotrwałej choroby, skazania prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo, orzeczenie przez Trybunał Stanu wobec niego zakazu zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych oraz złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenie lustracyjnego.

Po wygaśnięciu kadencji Prezesa NBP z przyczyny upływu okresu sześcioletniego Prezes NBP pełni obowiązki do czasu objęcia obowiązków przez nowego Prezesa NBP. W przypadku wygaśnięcia kadencji z powodów pozostałych wymienionych powyżej, tj. w razie śmierci, w razie złożenia rezygnacji lub w razie odwołania, jego obowiązki pełni wiceprezes NBP - pierwszy zastępca Prezesa NBP do czasu przejęcia funkcji przez nowego Prezesa NBP.

Lista prezesów NBP na przestrzeni lat

Imię i nazwisko	Data pełnienia obowiązków
Adam Glapiński	21 czerwiec 2016 r.
Marek Belka	11 czerwiec 2010-11 czerwiec 2016 r.
Piotr Wiesiołek	10 kwiecień 2010-11 czerwiec 2010 r.
Sławomir Skrzypek	10 styczeń 2007-10 kwiecień 2010 r.
Leszek Balcerowicz	10 styczeń 2001-10 styczeń 2007 r.
Hanna Gronkiewicz-Waltz	5 marzec 1992-19 luty 1998 r.
	19 luty 1998-31 grudzień 2000 r.
Andrzej Topiński	10 sierpień 1991-4 marzec 1992 r.
Grzegorz Wójtowicz	25 styczeń 1991-31 sierpień 1991 r.
Władysław Baka	12 wrzesień 1989-24 styczeń 1991 r.
Zdzisław Pakuła	13 lipiec 1988-11 wrzesień 1989 r.
Władysław Baka	13 listopad 1985-13 lipiec 1988 r.
Zdzisław Pakuła	12 kwiecień 1985-12 listopad 1985 r.
Stanisław Majewski	1 styczeń 1981-29 lipiec 1985 r.
Witold Bień	2 kwiecień 1973-31 grudzień 1980 r.
Leonard Siemiątkowski	17 wrzesień 1968-29 grudzień 1972 r.
Stanisław Majewski	20 styczeń 1965-17 wrzesień 1968 r.
Adam Żebrowski	3 czerwiec 1961-20 styczeń 1965 r.
Edward Drożniak	28 grudzień 1956-3 czerwca 1961 r.
Witold Trąmpczyński	27 wrzesień 1950-18 grudzień 1956 r.
Edward Drożniak	1 luty 1945-17 marzec 1949 r.

Opracowanie na podstawie: [1]

Prezes Narodowego Banku Polskiego — artykuły polecane

Najwyższa Izba Kontroli — Zarząd Narodowego Banku Polskiego — Prezes Rady Ministrów — Monitor Polski — Doradztwo podatkowe — Zarząd komisaryczny — Oświadczenia majątkowe — Tajemnica bankowa — Rząd

Bibliografia

• Federowicz M. (2010) "Pozycja ustrojowa Prezesa Narodowego Banku Polskiego - zagadnienia wybrane", "PWSZ IPiA" Tom VI
• Gocłowski M. Reprezentacja Narodowego Banku Polskiego na gruncie prawa cywilnego i ustawy o NBP, Glosa 1999, nr 10, s. 3
• Jaworski W. (2013), Niewystarczająca rola Narodowego Banku Polskiego w rozwoju polskiej gospodarki
• Myślak E. (2013), Narodowy Bank Polski w systemie ustrojowym Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• Ofiarski Z. (2017), Prawo bankowe, Wolters Kluwer, Warszawa
• Stanisławiszyn P. (2011), Powołanie i odwołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i ustawie o Narodowym Banku Polskim, Ekonomia i Prawo, Vol. Tom 7 Procesy integracyjne i dezintegracyjne we współczesnej gospodarce
• Strona internetowa: Narodowy Bank Polski
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim. Dz.U. 1997 Nr 149 poz. 938
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim. Dz.U. 1997 Nr 149 poz. 938
• Zarządzenie nr 3/2021 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 4 lutego 2021 r. zmieniające zarządzenie w sprawie określenia sposobu prowadzenia rejestru działalności kantorowej, wzoru rejestru oraz trybu dokonywania wpisów do rejestru, zarządzenie nr 3/2021

Autor: Dawid Jakub Kulas, Damian Pondel