Oświadczenia majątkowe

Oświadczenie majątkowe to oświadczenie zawierające informacje o stanie majątku własnego (dotyczy majątku odrębnego, jak i majątku wspólnego objętego małżeńską wspólnością majątkową), którego złożenie może być obowiązkowe w przypadku obejmowania niektórych stanowisk.

Oświadczenie majątkowe składane jest w określonym terminie, według ustalonego wzoru i zawiera informacje o posiadanych zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach prawa handlowego, a także dane o prowadzeniu działalności gospodarczej lub też funkcjach pełnionych w spółkach oraz spółdzielniach. Dane zawarte w oświadczeniu majątkowym mogą się różnić w zależności od obejmowanego stanowiska (Dz.U. 1997 Nr 106 poz. 679).

Jako główne cele obowiązku składania oświadczenia majątkowego podaje się (Sławiński, 2015):

• przeciwdziałanie korupcji i zjawiskom patologicznym w sferze administracji państwowej oraz samorządowej, a także na stanowiskach szczególnie istotnych z perspektywy interesu publicznego,
• zachowanie transparentności majątku osób pełniących funkcje publiczne,
• ustalenie czy majątek osób pełniących dane funkcje jest odzwierciedleniem ich przychodów, które mogą oni uzyskać z tytułu wykonywania danej funkcji publicznej lub też z innych legalnych źródeł zarobkowania.

TL;DR

Oświadczenie majątkowe to obowiązkowe oświadczenie zawierające informacje o stanie majątku osób pełniących funkcje publiczne. Składane jest w określonym terminie i zawiera informacje o posiadanych zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach, oraz dane o prowadzeniu działalności gospodarczej. Celem składania oświadczenia jest przeciwdziałanie korupcji, zachowanie transparentności i ustalenie, czy majątek jest odzwierciedleniem przychodów z pełnienia funkcji publicznych. Oświadczenia są składane przez osoby pełniące funkcje publiczne, pracowników urzędów państwowych, członków korpusu służby cywilnej, pracowników banków państwowych i przedsiębiorstw państwowych, oraz inne osoby pełniące funkcje publiczne. Informacje zawarte w oświadczeniu są prawnie objęte tajemnicą, ale można wyrazić zgodę na ich ujawnienie. Terminy składania oświadczeń różnią się w zależności od stanowiska, a brak złożenia oświadczenia w terminie może skutkować wezwaniem do złożenia go w ciągu 14 dni.

Historia oświadczeń majątkowych w Polsce

Pierwszy raz pojęcie oświadczenia majątkowego pojawiło się w Polsce w Ustawie z dnia 5 czerwca 1992 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Ustawa ta nakładała obowiązek składania oświadczeń majątkowych na senatorów, posłów, osoby an państwowych stanowiskach kierowniczych, osoby wchodzące w skład organów gminy, a także na pracowników urzędów państwowych oraz pracowników samorządowych. Wciąż jednak obowiązkowi temu nie podlegały osoby obejmujące stanowiska na najwyższym szczeblu władzy. Tę kwestię uregulowała Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Miała ona przeciwdziałać korupcji i przenikania sfery władztwa publicznego i gospodarki. Ustawa ta do dzisiaj stanowi regulację, która najobszerniej opisuje kwestie samych oświadczeń. Obecnie regulacje dotyczące oświadczeń majątkowych i obowiązku ich składania są zawarte w wielu aktach prawnych. Co więcej, w zależności od przepisu zmienia się zakres informacji jakie należy umieścić w oświadczeniu majątkowym, ograniczenia dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, a także terminy składania oświadczeń czy sam wzór formularza (Przegląd antykorupcyjny nr 10, 2019).

Osoby objęte obowiązkiem złożenia oświadczenia majątkowego

W Polsce oświadczenia majątkowe są wymagane od (Dz.U. 1997 Nr 106 poz. 679; Przegląd antykorupcyjny nr 10, 2019):

• osób obejmujących państwowe stanowiska kierownicze,
• pracowników urzędów państwowych, a w tym członków korpusu służby cywilnej na stanowiskach kierowniczych: dyrektora generalnego, dyrektora departamentu wraz z zastępcami, naczelnika wydziału (w urzędach naczelnych i centralnych organów państwa), dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego, dyrektora wydziału wraz z zastępcami, kierownika urzędu rejonowego wraz z zastępcami, głównego księgowego (w urzędach terenowych organów rządowej administracji ogólnej), kierownika urzędu wraz z zastępcami (w urzędach terenowych organów rządowej administracji specjalnej),
• pracowników urzędów państwowych oraz członków korpusu służby cywilnej zajmujących stanowiska równorzędne płacowo do stanowisk wyżej wymienionych,
• dyrektora generalnego Najwyższej Izby Kontroli oraz pracowników nadzorujący i wykonujący czynności kontrolne Najwyższej Izby Kontroli, radców oraz referendarzy Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polski, Przewodniczącego i Zastępcę Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego, prawników zatrudnionych w Urzędzie Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej,
• pracowników regionalnych izb obrachunkowych na stanowiskach prezesa, członka kolegium, inspektora do spraw kontroli oraz naczelnika wydziału,
• pracowników samorządowych kolegiów odwoławczych na stanowiskach przewodniczącego, zastępcy przewodniczącego, etatowego członka kolegium,
• członków zarządu Narodowego Banku Polskiego oraz pracowników NBP na stanowiskach dyrektora oddziału okręgowego oraz jego zastępców, dyrektora departamentu wraz z zastępcami, a także pracowników na stanowiskach równorzędnych płacowo ze stanowiskiem dyrektora departamentu i jego zastępcami,
• pracowników banków państwowych na stanowiskach prezesa, wiceprezesa, członka zarządu, skarbnika,
• pracowników przedsiębiorstw państwowych na stanowiskach dyrektora, zastępcy oraz głównego księgowego,
• prezesa, wiceprezesa i członków zarządu jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz spółek z udziałem Skarbu Państwa przekraczającego 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji,
• prezesa, wiceprezesa, dyrektora zespołu, dyrektora oddziału terenowego agencji państwowych,
• innych osób pełniących funkcje publiczne,
• poszczególnych grup zawodowych, które składają oświadczenia majątkowe na podstawie własnych ustaw: parlamentarzyści, samorządowcy, sędziowie, prokuratorzy, żołnierze, policjanci, Straż Graniczna, Państwowa Straż Pożarna, prawnicy urzędów skarbowych, komornicy sądowi, także funkcjonariusze ABW, AW, CBA, SKW, SWW.

Jawność informacji zawartych w oświadczeniu majątkowym

Informacje zawarte w oświadczeniu majątkowym są prawnie objęte tajemnicą, ale osoba składająca oświadczenie może wyrazić pisemną zgodę na ujawnienie informacji tam zawartych.

Klauzula tajności "zastrzeżone" nie dotyczy oświadczeń składanych przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Narodowego Banku Polskiego, wiceprezesów Narodowego Banku Polskiego, członków zarządu NBP oraz pracowników NBP na stanowiskach dyrektora oddziału okręgowego, dyrektora departamentu z zastępcami lub innych stanowiskach równorzędnych pod względem płacy ze stanowiskiem dyrektora departamentu i jego zastępcy. Co więcej, oświadczenia złożone przez osoby obejmujące powyższe stanowiska są także jawne co do imienia i nazwiska. Tajne pozostają dane adresowe oraz informacje o położeniu posiadanej nieruchomości. Informacje jawne zawarte w oświadczeniu są udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej (Sławiński, 2015).

Terminy składania oświadczeń

Terminy składania oświadczeń majątkowych różnią się w zależności od obejmowanego stanowiska.

Posłowie do Parlamentu Europejskiego są zobowiązani do złożenia oświadczenia majątkowego do pierwszego dnia posiedzenia Parlamentu Europejskiego, w którym bierze udział dany poseł. Następnie do 30 kwietnia każdego roku według stanu majątkowego na dzień 31 grudnia poprzedniego roku, a także na miesiąc od dnia zarządzenia nowych wyborów.

Posłowie oraz senatorowie składają oświadczenia majątkowe do dnia złożenia przez nich ślubowania, a następnie do 30 kwietnia każdego roku (stan majątku na dzień 31 grudnia roku poprzedniego), a także w terminie 30 dni od dnia zarządzenia nowych wyborów do Sejmu i Senatu.

Radni wszystkich szczebli samorządu terytorialnego, a także wójt muszą złożyć oświadczenie majątkowe do 30 dni od dnia złożenia ślubowania. Kolejne oświadczenia radny oraz wójt jest zobowiązany złożyć co roku do dnia 30 kwietnia z uwzględnieniem stanu majątkowego na dzień 31 grudnia roku poprzedniego, a także na 2 miesiące przed upływem kadencji. Inne osoby zobowiązane do złożenia oświadczenia majątkowego ujęte w ustawie samorządowej muszą je złożyć w terminie 30 dni od dnia zatrudnienia na danym stanowisku, a następnie do 30 kwietnia każdego roku (stan majątkowy na dzień 31 grudnia roku poprzedniego) oraz po odwołaniu ze stanowiska.

W przypadku nie złożenia oświadczenia w terminie, osoba, która nie dotrzymała terminu jest wezwana do złożenia go w ciągu 14 dni od otrzymania wezwania (Przegląd antykorupcyjny nr 10, 2019).

Oświadczenia majątkowe — artykuły polecane

Doradztwo podatkowe — Komercjalizacja — Najwyższa Izba Kontroli — Urząd wojewódzki — Syndyk — Jednoosobowa spółka skarbu państwa — Beneficjent rzeczywisty — Notariusz — Prezes Narodowego Banku Polskiego

Bibliografia

• Czerniec I. (red.) (2019), Oświadczenie majątkowe, Przegląd Antykorupcyjny : czasopismo Centralnego Biura Antykorupcyjnego, nr 10
• Sławiński M. (2015), Penalizacja złożenia fałszywego oświadczenia majątkowego przez osobę pełniącą funkcję publiczną. Wybrane aspekty dotyczące bezprawności, systematyki przepisów oraz dobra prawnie chronionego, Czasopismo prawa karnego i Nauk Penalnych 2
• Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Dz.U. 1997 nr 106 poz. 679

Autor: Marta Migacz

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.