Infrastruktura transportowa

Pojęcie infrastruktury, mimo że od lat funkcjonuje w języku polskim, nie ma do dziś ogólnie przyjętej definicji i tym samym nie jest jednoznacznie rozumiane. Samo określenie infrastructure zaczerpnięte z języka angielskiego oznacza "podbudowę bazy, tj. konieczną podstawę gospodarki".

TL;DR

Artykuł omawia pojęcie infrastruktury i jej podział na trzy główne kategorie: materialną, instytucjonalną i ludnościową. Infrastruktura obejmuje różne elementy, takie jak drogi, tory kolejowe, porty, lotniska, systemy administracyjne, systemy bankowe, systemy naukowo-badawcze, oraz systemy i urządzenia związane z umiejętnościami i kondycją ludności. Infrastruktura transportowa jest kluczowym elementem infrastruktury, zapewniającym przemieszczanie osób i towarów. W przypadku transportu drogowego, infrastruktura liniowa to drogi, mosty, tunele, a infrastruktura punktowa to obiekty obsługi pasażerów i ładunków. Podobnie jest w przypadku transportu kolejowego, wodnego i powietrznego. Przykładem wykorzystania infrastruktury transportowej jest przemysł petrochemiczny, który korzysta z różnych środków transportu do dostarczenia surowców i gotowych wyrobów.

Podstawowy podział infrastruktury

1. Infrastruktura materialna - składają się na nią drogi, tory kolejowe, mosty, kanały, porty, lotniska, stacje przeładunkowe, budynki ogólnego przeznaczenia, urządzenia informatyczne, urządzenia łączności, ale również sieci: energetyczna, wodna, kanalizacyjna oraz pozostałe elementy uzbrojenia terenu.
2. Infrastruktura instytucjonalna - w jej skład wchodzą wszelkiego rodzaju systemy służące samoorganizacji ludności, w tym systemy administracyjne, bankowe, ubezpieczeniowe, naukowo-badawcze i inne.
3. Infrastruktura ludnościowa - stanowią ją wszelkiego rodzaju systemy i urządzenia, które składają się na ogólne umiejętności oraz poziom kultury ludzi, jak również ich kondycję zdrowotną i umysłową, co jest warunkiem ich aktywności, innowacyjności oraz zdolności do rozwiązywania problemów.

W literaturze polskiej pojęciem infrastruktury w najogólniejszym ujęciu przyjęto określać ogół podstawowych urządzeń i instytucji koniecznych do prawidłowego funkcjonowania gospodarki. Urządzenia te obejmują stworzone przez człowieka, trwale zlokalizowane, liniowe i punktowe obiekty użytku publicznego, stanowiące podbudowę życia społeczno-gospodarczego, z uwagi na ich funkcje przemieszczania osób i ładunków (transport), wiadomości (łączność), energii elektrycznej (energetyka) i wody (gospodarka wodna). Obiekty infrastrukturalne posiadają typowe cechy takie jak: niepodzielność techniczna i ekonomiczna, wysoka kapitałochłonność, długi okres żywotności oraz ewentualnie długi okres powstawania, występowanie znacznych efektów zewnętrznych, z których wiele ma charakter odroczony. Tak przedstawione kryterium wyłącza z pojęcia infrastruktura np. urządzenia przeładunkowe czy magazyny.

Zadaniem infrastruktury jest zapewnienie podstawowych warunków rozwoju systemu społeczno-gospodarczego jako całości oraz pozostałych elementów gospodarki.

W związku z powyższym, infrastruktura transportowa obejmuje stworzone przez człowieka, trwale zlokalizowane podstawowe urządzenia dróg (infrastruktura liniowa) i punktów transportowych (infrastruktura punktowa). Oddziałuje ona na gospodarkę i społeczeństwo stwarzając dogodne warunki przemieszczania osób i towarów (ładunków) w formie pośredniej i bezpośredniej. Z ekonomicznego punktu widzenia najważniejszą cechą infrastruktury transportowej jest publiczny charakter świadczonych przez nią usług. Istnieją oczywiście wyjątki, czyli usługi infrastruktury transportowej o charakterze dóbr prywatnych. Do podstawowych składników infrastruktury transportowej należą:

• a) drogi transportowe z niezbędnym wyposażeniem, oraz inne budowle inżynieryjne
• b) węzły transportowe wraz z ich urządzeniem, służącym do odprawy towarów i osób,
• c) wyposażenie i urządzenia służące do funkcjonowania dróg i węzłów transportowych, a także dojścia dla pieszych oraz drogi dojazdowe

Transport - rozumiemy jako zespół czynności polegających na przemieszczaniu m.in. dóbr materialnych w czasie i przestrzeni przy użyciu odpowiednich środków technicznych.

Klasyfikacja infrastruktury według gałęzi (podział na infrastrukturę punktową oraz liniową)

Infrastrukturę transportu stanowi zespół obiektów liniowych i punktowych.(E. Medyka 2009, s. 71-93)

• W przypadku transportu drogowego infrastrukturę liniową stanowią drogi samochodowe wraz z wyposażeniem takim jak: mosty, tunele, przepusty, ronda, nasypy i inne budowle inżynieryjne. Infrastrukturę liniową transportu drogowego określa się według kryteriów:

a) funkcji w sieci drogowej (wyróżnia się drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne które tworzą sieć dróg publicznych)

b) stopnia dostępności i obsługi przyległego terenu (drogi ogólnodostępne i drogi o ograniczonej dostępności, czyli ekspresowe i autostrady). (Ustawa o drogach publicznych, art. 4)

Infrastrukturę punktową w transporcie drogowym stanowią obiekty służące zarówno obsłudze pasażerów (dworce, stanowiska autobusowe, zatoczki i przystanki, dojścia dla pieszych), a także obsłudze ładunków (magazyny, drogi dojazdowe, rampy załadunkowe, urządzenia wagowe i dźwigowe, oraz punkty ładunkowe). W miarę rozwoju przewozów towarowych i pasażerskich, infrastruktura punktowa została rozbudowana o dodatkowe funkcje takiej jak:

• sprzedaż biletów w oddzielnych kasach, budowa poczekalni, skorzystanie z usług przechowywania bagażu (obsługa pasażerów)
• stworzenie bezpiecznych parkingów, otworzenie punktów czasowego składowania towaru, a także otwarcie punktów naprawy pojazdów (obsługa ładunków)

W skład tej gałęzi transportu zalicza się także przewody i urządzenia telekomunikacyjne, energetyczne, instalacje wodno-kanalizacyjne, oraz sterowanie ruchem wraz z wyposażeniem.

• Do infrastruktury liniowej transportu kolejowego zaliczamy drogi kolejowe wraz z przepustami, mostami, tunelami i wyposażeniem niezbędnym do funkcjonowania kolei (sieci trakcyjne, środki łączności, sterowanie ruchem kolejowym).

Infrastruktura punktowa obejmuje stacje i przystanki kolejowe, dla odprawy osób i towarów (w tym stacje obsługujące porte morskie, oraz graniczne stacje przeładunkowe), perony i drogi dojścia, urządzenia informujące, place załadunkowe, urządzenia dźwigowe i wagowe.

• W transporcie wodnym do infrastruktury liniowej zaliczamy tory wodne które wiodą statki do portu jak i z portu morskiego. Natomiast infrastrukturę punktową stanowią porty morskie wraz z innymi obiektami portowymi (mola, falochrony, oraz z infrastrukturą innych gałęzi transportowych by wspólnie świadczyć usługi).

W tej dziedzinie wyróżniamy także infrastrukturę transportu wodnego śródlądowego, którą cechuje sezonowość przewozów, mała prędkość środków transportu, realizacja masowych przewozów, a także znaczne wydłużenie transportu. W tym przypadku infrastrukturę liniową stanowią drogi wodne, kanały, tunele żeglowne, śluzy komorowe, oraz mosty kanałowe.

• Na infrastrukturę liniową transportu powietrznego składają się drogi lotnicze, natomiast do punktowej możemy zaliczyć lotniska, porty lotnicze oraz lądowiska, wraz z niezbędnym wyposażeniem do obsługi pasażerów i ładunków.

Jednym z klasycznego przykładu istnienia i wykorzystania infrastruktury transportowej oraz jej zróżnicowania jest przemysł petrochemiczny. W celu zapewnienia surowca do produkcji korzysta on z transportu rurociągowego, morskiego, kolejowego. Już na miejscu w przedsiębiorstwie do rozładunku i następnie do podania surowca na instalację przeróbki ropy wykorzystuje się transport rurociągowy. Natomiast gotowe wyroby trafiają do klientów za pomocą autocystern i cystern kolejowych.

Infrastruktura transportowa — artykuły polecane

Terminal kontenerowy — Czynniki produkcji w gospodarce turystycznej — Gospodarka turystyczna — Telekomunikacja — Infrastruktura techniczna — Transport — Usługa gastronomiczna — Centrum logistyczne — Ubezpieczenie cargo

Bibliografia

• Black J. (red.) (2008), Słownik ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Coyle J. (2002), Zarządzanie logistyczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Główczyk J. (2000), Uniwersalny słownik ekonomiczny, Fundacja Innowacja Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna, Warszawa
• Gołembska E. (red.) (2010), Kompendium wiedzy o logistyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Mendyk E. (2009) Ekonomika transportu, Wyższa Szkoła Logistyki, Poznań
• Rydzkowski Wł. (red.) (2007) Usługi logistyczne, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań
• Sztaba S. (red.) (2007), Ekonomia od A do Z. Encyklopedia podręczna, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa
• Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Dz.U. 1985 nr 14 poz. 60
• Wojewódzka-Król K., Załoga E. (2016), Transport, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Andrzej Kogut, Dorota Rajda, Katarzyna Bodurka

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.