Ekologiczne uwarunkowania zachowań konsumentów

Ekologiczne uwarunkowania zachowań konsumentów
Polecane artykuły
Wymiana międzynarodowa Zdrowy produkt Konsumpcja zrównoważona Gospodarka odpadami Znakowanie ekologiczne wyrobów Surowce wtórne Inżynieria materiałowa Transport Projektowanie cyklu życia wyrobu

Jedną z podstawowych przyczyn degradacji środowiska naturalnego jest niezrównoważona konsumpcja. Stopień nierównowagi jest tym większy, im wyższy poziom uprzemysłowienia. Rozwój konsumpcjonizmu zagraża również środowisku w Polsce, tym bardziej że dynamicznemu napływowi towarów nie towarzyszy stosowny rozwój infrastruktury technicznej, zwłaszcza chroniącej środowisko i służącej gospodarce odpadami. Dotyczy to także modernizacji środków transportu, sieci dróg i autostrad, rozwoju transportu kolejowego jako alternatywy dla przewozów samochodowych. Alarmująco wzrasta ilość powstających, odpadów w tym odpadów poużytkowych pochodzących z gospodarstw domowych.

Potrzeby ludzkie stanowią system, są zmienne w czasie i przestrzeni, uzależnione od wielu cech osobowych i warunków bytowych człowieka. Wśród przyczyn zakupu wyrobów należy wymienić:

• przyczyny ekonomiczne (zakup ze względu na cenę, koszt),
• przyczyny techniczne (zakup ze względu na oczekiwaną jakość, parametry techniczne, wygodę użytkownika),
• przyczyny społeczne (zakup ze względu na fakt użytkownika wyrobu przez znajomych, przyjaciół, chęć dorównania innym),
• preferencje (zakup ze względu na preferowanie określonej marki wyrobu),
• przyzwyczajenie (zakup ze względu na nawyki),
• reputację (zakup ze względu na reputacje producenta lub sprzedawcy, dotychczasowe pozytywne doświadczenia z wyrobem i oferowane przez wyrób korzyści).

W każdej z wymienionych przyczyn można zidentyfikować aspekty ekologiczne, które mogą być uświadomione lub nieuświadomione przez nabywcę. Te ostatnie nie będą miały wpływu na decyzję zakupu, ale dadzą pozytywny efekt ekologiczny.

Realizacja potrzeb ekonomicznych jako główna przyczyna zakupu występuje stosunkowo rzadko w odniesieniu do wyrobów codziennego użytku, jest silnie uzależniona od poziomu świadomości ekologicznej konsumentów. Świadomość ekologiczna to zespół informacji i przekonań dotyczących środowiska i powiązań między stanem środowiska a warunkami i jakością życia. Wyroby ekologiczne przeważnie mają wyższe ceny, czynnik kosztów ma tu zwykle znaczenie negatywne. Natomiast istotne są wpływ mediów i reklamy oraz przyczyny społeczne. Realizacja zakupu jako zaspokojenie potrzeb ekologicznych jest typowa dla środków produkcji. Wtedy zakup jest determinowany równocześnie przez czynniki ekonomiczne - racjonalizacja zużycia surowców czy energii - spełnienie wymagań ekologicznych, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń itd.

Zaspokajanie potrzeb rodzi negatywne skutki ekologiczne, które powinny ulec złagodzeniu dla zrównoważenia konsumpcji. Sposobem na dokonanie tego jest edukacja ekologiczna i odpowiednio wysoki poziom świadomości ekologicznej zapewniające występowanie tzw. imperatywu ekologicznego konsumenta. Traktując konsumenta systemowo, można stwierdzić, że w procesie zaspokajania potrzeb przetwarza on materię i dlatego konieczne jest usunięcie skutków zaspokajania potrzeby. W procesie tym konsument pełni takie funkcje, jak:

• wybór sposobu zaspokojenia potrzeby,
• określenie poziomu zaspokojenia potrzeby,
• zaspokojenie potrzeby,
• wybór sposobu usunięcia skutków zaspokojenia potrzeby.

Aby wypełnić funkcje zgodnie z założeniami zrównoważonego rozwoju, konsument powinien postępować według ekologicznego imperatywu, przestrzegając równocześnie czterech zasad:

1. selekcjonuj wyroby, wybierając mniej uciążliwe dla środowiska,
2. ograniczaj poziom zaspokojenia potrzeby, a tym samym zużycie surowców i energii,
3. maksymalizuj efektywność wykorzystania wyrobu w sensie funkcjonalnym i czasowym,
4. segreguj powstałe odpady, bezużyteczne wyroby i opakowania, usuwaj skutki zaspokojenia potrzeby.

Występowaniu ekologicznych zachowań konsumentów, a więc czynników, które kształtują popyt i model konsumpcji, towarzyszy podaż produktów ekologicznych i przyjaznych środowisku. Producenci często wykorzystują działania proekologiczne związane z realizacją wymogów prawa w promocji wyrobów. Jest to korzystne z punktu widzenia kształtowania świadomości ekologicznej, zwiększania zainteresowania zmianami stylu życia, a w konsekwencji rozwojem rynku wyrobów ekologicznych.

Bibliografia

• Adamczyk W., Ekologia wyrobów, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, s. 25
• Adamczyk W. red., Ekologiczne problemy jakości wyrobów, Wyd. Naukowe PTTŻ, Kraków 2002, s. 67
• Komorowska, D. (2006). Perspektywy rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce. Problemy Rolnictwa Światowego. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, 15

Autor: Aneta Antkowicz