Zarządzanie kryzysowe

O zarządzaniu kryzysowym mówimy w przypadku, gdy mamy do czynienia z kryzysem niszczącym organizację, a dotychczasowe próby naprawy nie przyniosły skutku. Uzdrawianie przedsiębiorstwa zaczynać należy po wcześniejszym przemyśleniu jego strategii, struktury i działalności operacyjnej, ponieważ same płynności nie gwarantują rozwoju. Zarządzanie w kryzysie wymaga koncentracji na kwestiach strategicznych po to, by osiągnąwszy sukces nie doprowadzić do ponownego kryzysu. Realizacja strategii w kryzysie wymaga więc uporządkowania sytuacji wewnątrz firmy w relacji do otoczenia, optymalizacji zasobów w kontekście umiejętności i i możliwości ich wykorzystania, uwzględnienia zewnętrznych zagrożeń dla konkurencyjności przedsiębiorstwa, dokładnego planowania i podejmowania decyzji.

W sytuacji kryzysowej najważniejsze jest szybkie podejmowanie decyzji skutkującymi działaniami poprawiającymi potencjał i pozycję konkurencyjną. Wymaga to podejmowania czynności "równolegle", a więc nie tylko reagowania na problemy wynikające z bieżącej sytuacji, ale także rozwiązywania zagadnień związanych z przyszłością. Sukces działań antykryzysowych zależny jest od wielu zróżnicowanych czynników, wśród których najistotniejsze to:

• rzeczywiste przyczyny kryzysu i ich prawidłowa identyfikacja,
• główne objawy kryzysu,
• siła nasilenia i czas trwania kryzysu,
• dotychczasowa strategia firmy i jej dopasowanie do wymogów otoczenia,
• faza wzrostu organizacji,
• cechy ekonomiczne sektora i aktualna koniunktura w skali rynku,
• struktura kosztów i cen,
• struktura i kultura organizacji,
• zastosowane działania antykryzysowe.

TL;DR

Zarządzanie kryzysowe to proces naprawy organizacji, który wymaga skupienia na kwestiach strategicznych i szybkiego podejmowania decyzji. Istnieją różne rodzaje zarządzania kryzysowego, takie jak strategiczne, operacyjne, finansowe i zarządzanie w warunkach niewypłacalności. Ważne jest skonstruowanie programu zwalczania kryzysu, który obejmuje diagnozę, przeciwdziałanie skutkom kryzysu i strategie powrotu do stanu homeostazy. Kryzys w przedsiębiorstwie może mieć różne symptomy i źródła, takie jak problemy finansowe, relacje z bankami, dostawcami, klientami, audytorem, władzami oraz zagrożenia naturalne, cywilizacyjne, socjalne i związane z terroryzmem.

Rodzaje zarządzania kryzysowego

Zasadniczo można wyróżnić cztery typy zarządzania kryzysowego:

1. strategiczne zarządzanie kryzysowe wymaga reorientacji strategii firmy (zaniechania inwestycji, konsolidacji, dywersyfikacji),
2. operacyjne zarządzanie kryzysowe żądanie rozwiązania problemów sprzedaży i produkcji poprzez zwiększenie wydajności, zredukowanie kosztów, reklamę"
3. finansowe zarządzanie kryzysowe pożądane przedsięwzięcia finansowe (tworzenie mostów umożliwiających płynność kapitałów, restrukturyzacja finansowa),
4. zarządzanie kryzysowe w warunkach niewypłacalności ochrona firmy poprzez zakończony sukcesem układ z wierzycielami oraz zarządzanie masą upadłościową.

W ocenie skuteczności kampanii antykryzysowych warto wyróżnić przynajmniej cztery typowe scenariusze ratowania firmy:

• fiasko restrukturyzacji,
• przetrwanie w krótkim okresie,
• ratunek przed upadłością,
• trwałe uzdrowienie firmy

Centralnym elementem zarządzania sytuacją kryzysową w przedsiębiorstwie jest dobrze skonstruowany program zwalczania kryzysu. Jego opracowanie powinno obejmować etap diagnozy, wskazujący na rodzaj zagrożeń, przyczyny kryzysu i jego objawy, oraz - co jest istotą programu - określać sposoby przeciwdziałania negatywnym skutkom kryzysu i strategie powrotu do stanu homeostazy. Dzięki temu firma ma szansę w obliczu kolejnego kryzysu wyjść z walki zwycięsko.

Kryzys w przedsiębiorstwie jest sytuacją, której tolerowanie prowadzi do upadku przedsiębiorstwa. Niemożność realizacji podstawowych funkcji i celów uwidacznia się zazwyczaj: relatywnym wzrostem kosztów, ograniczeniem nowych przedsięwzięć, czy zbyt dużym zadłużeniem. W zjawisku kryzysu można wyodrębnić trzy podstawowe fazy: potencjalną, ukrytą i jawną. Pierwsza dotyczy wszystkich przedsiębiorstw, jest trudna do zauważenia, stopień zagrożenia da się określić za pomocą systemów wczesnego ostrzegania. Faza ukryta, wbrew swojej nazwie, dla osób obserwujących firmę, ze względu na możliwość wystąpienia kryzysu, jest zupełnie widoczna. Ostatnia jawna faza zjawiska jest wówczas, gdy mamy do czynienia z dezorganizacją firmy, chaosem decyzyjnym i kompetencyjnym.

Ze względu na miejsce powstawania możemy wyróżnić:

• kryzysy powstałe w obszarze zarządzania,
• kryzysy powstałe w zakresie zarządzania ludźmi,
• kryzysy powstałe w obszarze sprzedaży,
• kryzysy powstałe w obszarze organizacji,
• kryzysy powstałe w produkcji,
• kryzysy powstałe w logistyce i zaopatrzeniu,
• kryzysy powstałe w obszarze badań i rozwoju,
• kryzysy powstałe w zakresie inwestycji,
• kryzysy powstałe w obszarze finansów, kontrolingu i planowania.

Symptomy sytuacji kryzysowej=====w relacji z bankami=

• przedłużanie linii kredytowych,
• wzrost wykorzystania weksli,
• wzrost zadłużenia bez wystarczającego uzasadnienia,
• opóźnienia w przekazywaniu danych finansowych,

w relacji z dostawcami

• większa liczba wezwań do zapłaty,
• liczne zmiany dostawców,
• brak możliwości korzystania z rabatów,
• coraz częstsze przekraczanie terminów płatności,

w relacji z klientami

• zwiększenie liczby wyprzedaży,
• wzrost liczby reklamacji,
• ogólny spadek zadowolenia klientów,
• rotacja personelu obsługującego klientów,
• sporadyczność public relation,
• redukcja akcji reklamowych,

w relacji do audytora i doradcy podatkowego

• coroczny spadek kapitału własnego,
• spadek rentowności i efektywności produkcji,
• zmniejszenie stopy inwestycji,
• skłonność do zawyżania wartości zapasów,

w relacji do władz (urzędów)

• wzrost wniosków o odroczenie zapłaty podatków,
• wzrost zainteresowania subwencjami,
• spadek wykorzystania możliwości roszczeń.

Źródła sytuacji kryzysowych

To, czy dojdzie do sytuacji kryzysowej w wyniku danego zdarzenia zależy od kilku czynników. Można wyróżnić kilka rodzajów źródeł kryzysów.

• Zagrożenia naturalne, które są skutkiem m.in.: długotrwałych, intensywnych opadów, zjawisk lodowych, silnych mrozów, wyładowań atmosferycznych, czy klęsk żywiołowych (powodzie, pożary, epidemie, śnieżyce). W Polsce, największym zagrożeniem spowodowanym oddziaływaniem sił natury są powodzie (głównie przez opady i roztopy). Drugim niebezpieczeństwem na obszarze naszego kraju jest występowanie susz, co powoduje pożary (głównie lasów i położonych w ich pobliżu osiedli). Zagrożenia naturalne bardzo często trudno jest przewidzieć, dlatego stają się istotnym problemem. Grożą one zniszczeniami, częściowymi uszkodzeniami lub wyłączeniem z użytkowania na pewien czas obiektów.
• Zagrożenia cywilizacyjne, które stwarzają wiele niebezpieczeństw głównie poprzez występowanie różnego rodzaju katastrof, awarii urządzeń technicznych, środków transportu, czy samych zakładów przemysłowych. Przykładem tego rodzaju zagrożenia może być wybuch gazu w instalacji obiektu użyteczności publicznej lub rozlanie się środków chemicznych, co powoduje postępowanie zanieczyszczeń środowiska. Warto zaznaczyć, że ta grupa niebezpieczeństw wynika z działalności człowieka.
• Zagrożenia socjalne, czyli takie, które wynikają z zachowań społecznych. Do tej grupy źródeł sytuacji kryzysowych można zaliczyć migracje ludności, zagrożenia, które są skutkiem masowych imprez, przestępczość zorganizowaną, ale także wszelkiego rodzaju strajki i zamieszki. Większość z nich wynika z zakłócenia porządku i bezpieczeństwa publicznego. Mogą one skończyć się np. bójką, niszczeniem mienia społecznego, czy masowymi kradzieżami.
• Zagrożenia związane z terroryzmem, to niebezpieczeństwo, które w dzisiejszych czasach dotyka wszystkich państw na świecie. Niestety, nie da się przed nim w żadnej sposób zabezpieczyć. Terroryści do swoich ataków wybierają nieprzypadkowe obiekty, które są powszechnie dostępne.

Zarządzanie kryzysowe — artykuły polecane

Deglomeracja — Downsizing — Bankructwo — Zarządzanie rozwojem firmy — Dywersyfikacja ryzyka — Kategoryzacja czynników ryzyka — Rodzaje restrukturyzacji — Ryzyko — Sytuacja kryzysowa

Bibliografia

• Ciekanowski Z. (2010), Rodzaje i źródła zagrożeń bezpieczeństwa, Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza, nr 1
• Falecki J. (2015), Organizacja gier decyzyjnych w zarządzaniu kryzysowym, Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec
• Grocki R. (2012), Zarządzanie kryzysowe. Dobre praktyki, Difin, Warszawa
• Kocur-Bera K. (2012), Uwarunkowania przestrzenne zarządzania kryzysowego, Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum, t. 11, nr 4
• Nogalski B., Macinkiewicz H. (2004), Zarządzanie antykryzysowe przedsiębiorstwem, Warszawa
• Regester M., Larkin J. (2005), Zarządzanie kryzysem, Warszawa
• Sienkiewicz P., Świeboda H. (2010), Ryzyko w zarządzaniu kryzysowym, Polskie Stowarzyszenie Zarządzania Wiedzą seria: studia i materiały, nr 33
• Zelek A. (2003), Zarządzanie kryzysem w przedsiębiorstwie: perspektywa strategiczna, Instytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle, Orgmasz, Warszawa

Autor: Sabina Polok, Aleksandra Witek