Polityka rezerw obowiązkowych

Polityka rezerw obowiązkowych jest to instrument banku centralnego, zaliczany bezpośrednio do środków kontroli kredytów. Środek ten ma charakter ilościowy. System bankowych rezerw obowiązkowych pozwala bankowi centralnemu regulować ilość pieniądza w obiegu gospodarczym, a także ma na celu zapewnienie wypłacalności banków komercyjnych. Płynność danego banku jest zatem zabezpieczona nie tylko stanem gotówki w kasie, ale także przez określony wkład środków odprowadzonych na jego rachunek rachunek banku centralnym, zwany rezerwą obowiązkową. Rezerwy te stanowią pewien procent depozytów zgromadzonych w banku. Rada Polityki Pieniężnej ustala wysokość rezerw obowiązkowych, czyli określa, jaką część swoich depozytów banki komercyjne muszą przechowywać na rachunkach w NBP (obecnie jest to 3,5 proc.)(A. Grzeszak, 2007 s. 40)

Elementy

Obecnie polityka rezerw obowiązkowych polega na zobowiązaniu banku komercyjnego do utrzymywania pewnego minimalnego salda na jego rachunku w banku centralnym. Jego wielkość jest zmienna w czasie i zależy od ogólnej sumy wkładów wniesionych do tego banku; pozostaje też z tym wkładem w określonym stosunku, który może być różny dla różnych rodzajów wkładów. We obecnych czasach korzystanie z systemu rezerw obowiązkowych obowiązkowych, które miało na celu zapewnienie płynności banków komercyjnych, traci na znaczeniu ze względu na fakt, że banki te niejednokrotnie są tak dużymi instytucjami finansowymi, że ich niewypłacalność nie jest zagrożona. System taki jest istotny, gdy sektor bankowy danego kraju jest jeszcze słaby, a więc mało rozwinięty.

Wykorzystanie

Obecnie bank centralny wykorzystuje rezerwy obowiązkowe głównie do regulacji potencjału kredytowego sektora bankowego. Stanowią one instrument kształtowania jego płynności w ramach realizacji długookresowej polityki pieniężnej oraz kreowania pieniądza przez działanie mnożnika pieniężnego. Rezerwy obowiązkowe wyzwalają dodatkowy popyt banków komercyjnych na pieniądz banku centralnego. System rezerw obowiązkowych wpływa bezpośrednio na potencjał kredytowy banków komercyjnych, w taki sposób że niedobór rezerw gotówkowych zmusza banki komercyjne do przeprowadzania akcji refinansowych refinansowych banku centralnym, z kolei nadmiar rezerw gotówkowych umożliwia bankom komercyjnym rozszerzanie akcji kredytowej. Stąd też bank centralny realizując swoją politykę zobowiązuje banki komercyjne do podwyższenia lub obniżenia wskaźnika rezerw, przez który rozumie się określony stosunek rezerw banków komercyjnych do wkładów ich klientów. Nawet niewielka zmiana wskaźnika rezerw obowiązkowych powoduje relatywnie dużą zmianę ich poziomu oraz poziomu podaży pieniądza. Świadczy to o stosunkowo wysokiej elastyczności obu tych wielkości względem poziomu wskaźnika rezerw obowiązkowych. Jego zmiana musi być więc wyważona wynikać z realizacji długookresowej strategii banku centralnego w zakresie polityki monet (W. Dębski, 2003 s. 78-80)

Skutki polityki rezerw obowiązkowych na gospodarkę

Polityka rezerw obowiązkowych ma istotny wpływ na stabilność systemu finansowego. Wprowadzenie rezerw obowiązkowych pozwala bankom centralnym na kontrolowanie podaży pieniądza i ograniczanie ryzyka nadmiernego rozprzestrzeniania się kredytu. Dzięki temu, w przypadku kryzysu finansowego, banki są bardziej odporne na szok i mogą zareagować szybko, minimalizując skutki dla gospodarki. Wzrost rezerw obowiązkowych może zwiększać stabilność systemu finansowego, jednak nadmierne zwiększenie tych rezerw może prowadzić do ograniczenia dostępności kredytu dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.

Wysokość rezerw obowiązkowych ma wpływ na aktywność kredytową banków. Zwiększenie rezerw obowiązkowych powoduje zmniejszenie dostępności kredytu dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Banki muszą bowiem utrzymywać większe środki na rezerwie, co ogranicza ich zdolność do udzielania pożyczek. Z drugiej strony, zmniejszenie rezerw obowiązkowych może prowadzić do zwiększenia aktywności kredytowej banków, co stymuluje wzrost gospodarczy. Warto jednak pamiętać, że nadmierne zwiększenie kredytu może prowadzić do nadmiernego zadłużenia i ryzyka dla systemu finansowego.

Zmiana rezerw obowiązkowych ma bezpośredni wpływ na dostępność kredytu dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Wzrost rezerw obowiązkowych prowadzi do ograniczenia dostępności kredytu, co może negatywnie wpływać na inwestycje i konsumpcję. Zmniejszenie rezerw obowiązkowych z kolei zwiększa dostępność kredytu, co może stymulować wzrost gospodarczy. Banki centralne muszą zatem dokładnie kalibrować wysokość rezerw obowiązkowych, aby zapewnić równowagę między stabilnością systemu finansowego a dostępnością kredytu.

Niewłaściwe kalibrowanie rezerw obowiązkowych może prowadzić do destabilizacji systemu finansowego. Zbyt wysokie rezerwy obowiązkowe mogą skutkować ograniczeniem dostępności kredytu i spowolnieniem gospodarczym. Z drugiej strony, zbyt niskie rezerwy obowiązkowe mogą prowadzić do nadmiernego rozprzestrzeniania się kredytu, nadmiernego zadłużenia i ryzyka dla systemu finansowego. Dlatego też, banki centralne muszą dokładnie monitorować i kontrolować wysokość rezerw obowiązkowych, aby uniknąć ryzyka destabilizacji systemu finansowego.

Skutki polityki rezerw obowiązkowych można porównać z innymi instrumentami polityki monetarnej. Polityka rezerw obowiązkowych dotyczy bezpośrednio banków i ma wpływ na podaż pieniądza. Innymi instrumentami polityki monetarnej są m.in. zmiana stóp procentowych czy operacje otwartego rynku. Te instrumenty mają bardziej pośredni wpływ na podaż pieniądza i aktywność kredytową. Polityka rezerw obowiązkowych może być skutecznym narzędziem w przypadku konieczności kontroli nadmiernego rozprzestrzeniania się kredytu i stabilizacji systemu finansowego.

Polityka rezerw obowiązkowych — artykuły polecane

Rezerwy obowiązkowe — Instrumenty polityki pieniężnej — Polityka refinansowa — Agregaty pieniężne — Stopa referencyjna — Kredyt refinansowy — Stopa procentowa — Rynek pieniężny — Funkcje banku centralnego

Bibliografia

• Dębski W. (2005), Rynek finansowy i jego mechanizmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Grzeszak A. (2007), Nadbank, Polityka, nr 3

Autor: Olga Raźny