Anarchia

Anarchia jest to zjawisko polegające na zaniku lub dezintegracji funkcjonowania systemu władzy w organizacji lub w państwie. Najczęściej jest ono utożsamiane z dezorganizacją, chaosem, rozpadem organizacji wynikającym z braku skutecznego systemu planowania i kontroli, brakiem wystarczających zasobów, ignorowaniem zasad i reguł jeszcze funkcjonujących w organizacji. W tej formie struktury społeczno-politycznej nie obowiązują żadne normy prawne, a rząd zostaje zastąpiony nieprzymusową i niezhierarchizowaną organizacją samo rządzącego się społeczeństwa. Anarchia może się odnosić także do społeczeństwa lub grupy ludzi zupełne odrzucających jakiekolwiek przejawy hierarchii (M. Taylor 1982, s. 4).

TL;DR

Artykuł omawia pojęcie anarchii, jej pochodzenie, różne nurty oraz stosunek do przemocy. Anarchia jest związana z dezintegracją systemu władzy i brakiem hierarchii. Istnieje wiele nurtów anarchizmu, które różnią się wizją społeczeństwa i ekonomii. Niektóre formy anarchii są związane z przeciwdziałaniem przemocy, podczas gdy inne zwracają uwagę na równość płci czy ochronę środowiska. Anarchia nie jest całkowicie zlikwidowana, nawet w organizacjach, które wprowadzają bardziej dyrektywny styl zarządzania.

Pochodzenie koncepcji

Oryginalny koncept anarchii narodził się w odpowiedzi na koncepcję demokracji i innych systemów politycznych. Jednak dopiero później, w 18-19 wieku w krajach zachodnich, anarchizm został w pełni rozwinięty jako nowoczesna koncepcja filozoficzna. Po rewolucji francuskiej anarchizm zyskał na znaczeniu jako polityczna alternatywa dla teokracji lub monarchii oraz jako próba osiągnięcia całkowitej równości poprzez wyeliminowanie ról autorytarnych i hierarchii. Nie jest on jednak wyłącznie filozofią antyrządową. Dotyczy on również ekonomii, edukacji, sztuki, muzyki, seksualności, religii - każdej dziedziny, w której znajduje się władza. Jest to koncepcja szanowana przez aktywistów takich jak Leo Tolstoy, Noam Chomsky i Mahatma Gandhi (S. Whimster 2016).

Nurty anarchizmu

Wiele form współczesnej anarchii to ideologie polityczne, które pociągają rząd do odpowiedzialności za problemy świata (N. Chomsky 2014). Ponieważ istnieje wiele form kontroli państwa, istnieje wiele różnych form anarchii:

Klasyczne nurty anarchizmu:

• Anarchizm indywidualistyczny (anarchoindywidualizm) - pomoc sąsiedzka, wolna wymiana dóbr, wspieranie wolnego handlu i wolnej konkurencji.
• Anarchizm kolektywistyczny (anarchokolektywizm) - samorządne społeczeństwo, gospodarka oparta na stowarzyszeniach produkcyjnych, oddolne stowarzyszenia się samorządnych gmin, brak struktur państwowych, własność należy do stowarzyszeń, nie jednostek.
• Anarchizm komunistyczny (anarchokomunizm) - własność ogólnospołeczna, samorządne komuny, każdy ma równy głos i swobodny dostęp do produktów pracy
• Anarchizm syndykalistyczny (anarchosyndykalizm) - samorządność pracownicza, związki robotników-producentów zamiast komun
• Anarchizm bezprzymiotnikowy - łączenie różnych nurtów anarchistycznych, zniesienie państwa i kapitalizmu

Pozostałe nurty:

• Anarchizm pacyfistyczny (anarchopacyfizm) - całkowite odrzucenie używania przemocy bez względu na jej formę i cele. To państwo tworzy niepotrzebną przemoc polityczną i dlatego powinno zostać zniesione.
• Anarchizm feministyczny - hierarchie państwa prowadzą do patriarchatu, który prowadzi do ucisku. Role płciowe postrzegane są tutaj jako forma mimowolnej, przymusowej hierarchii (kobiety traktowane jako słaba płeć, gorsza od mężczyzn) i powinno się ją zastąpić zdecentralizowaną wolną wspólnotą. Jest to filozofia ukierunkowana na zrównanie wszystkich płci do takiego samego poziomu, by zapobiec dyskryminacji lub wywyższaniu którejkolwiek z nich.
• Zielony anarchizm - eksploatacja środowiska jest wynikiem kapitalistycznej polityki rządu.
• Anarchizm wegański (anarchoweganizm)
• Anarchizm chrześcijański (anarchochrześcijanizm)
• Anarchizm kapitalistyczny (anarchokapitalizm)
• Illegalizm
• Decentralizm
• Agoryzm

Anarchizm a przemoc

Anarchia od zawsze była siłą przewodzącą wojnom domowym i brutalnym rewolucjom w odpowiedzi na ucisk władzy. W rzeczywistości jednak przemoc nie jest nieodłączną częścią współczesnego anarchizmu, jak wielu uważa. Tołstoj i Gandhi specjalnie złożyli petycje przeciwko wszelkim formom przemocy. Według Chomsky’ego anarchia to nie ludzie biegający po ulicach i wybijający witryny sklepowe, ale koncepcja bardzo zorganizowanego społeczeństwa z możliwie najmniejszą kontrolą. Podczas gdy niektóre grupy anarchistów wciąż kontrowersyjnie stosują przemoc, aby zniszczyć systemy rządowe (np. protesty przeciwko uwięzionym anarchistom w Atenach w 2014 roku, które skończyły się przemocą i zniszczeniami), wielu anarchistów z nich rezygnuje.

Teoria i założenia

W teorii anarchizm wydaje się dobrym pomysłem, ponieważ promuje zarówno wolność, jak i egalitaryzm, jednak w praktyce trudno byłoby go doskonalić. Jak wyjaśnia Chomsky, anarchia jest raczej odpowiedzią na opresyjne ruchy polityczne niż samodzielnym systemem rządów. Jest to w pewien sposób nierealistyczna teoria utopijna (N. Chomsky 2014). Anarchiści dążą do kreacji równości i wolności społeczeństwa, które powinno być świadome swoich praw i ucisku państwa. Nie pomagają oni nikomu w osiągnięciu władzy, zakładając, że każdy będzie chciał tę władzę utrzymać i wykorzystać wprowadzając społeczną nierówność.

Anarchizm w organizacjach biznesowych

Anarcho-kapitalizm od dziesięcioleci zajmuje niewielką, ale znaczącą pozycję w ramach etyki biznesowej, podczas gdy anarchizm związany z większymi tradycjami robotników i ruchów społecznych występował jedynie spektralnie. Formy sprzeciwu anarchizmu społecznego i proponowane alternatywy dla standardowych liberalnych praktyk biznesowych, tożsamości i założeń pojawiły się tylko przelotnie w etyce głównego nurtu biznesu. Pisarze anarchistyczni mają wiele do powiedzenia na temat organizacji i zarządzania, zwłaszcza jeśli chodzi o nakreślanie pomysłów na alternatywy dla kapitalizmu korporacyjnego. Od najwcześniejszych dni ruchu anarchistycznego pisarze mówili o federalizmie i dobrowolnym stowarzyszeniu jako formach organizacyjnych, które przyćmią formy społeczeństwa kapitalistycznego i hierarchicznego.

Anarchizm promuje produktywną działalność kolegialną poprzez kluczowe pojęcia, takie jak solidarność i wzajemna pomoc. Produkcja kooperacyjna jest tutaj czasami klasyfikowana jako samozarządzanie, zarządzanie demokratyczne lub zarządzanie antyhierarchiczne. Czasami samozarządzanie oznacza po prostu internalizację kapitalistycznych zasad rządzenia. Uznaje się ryzyko, że samozarządzanie może być sposobem na alienację, ale także nie musi się ono ograniczać do zarządzania opartego na kapitalistycznych normach i tożsamościach (M. Bakunin 1984).

Przeciwdziałanie anarchii

Najczęstszą formą przeciwdziałania anarchii w organizacji jest wprowadzanie dyrektywnego stylu kierowania i biurokracji. Społeczeństwo powinno mieć także poczucie wolności i równości. Nie są to jednak w pełni skuteczne metody, ponieważ w przeciwieństwie do powszechnej opinii, całkowite pozbycie się anarchii nie jest możliwe. Tak długo jak istnieją podziały, nierówność i brak wolności w jakiejkolwiek dziedzinie, współistnieć będzie również anarchia (E. Stringham 2011, s. 259).

Anarchia — artykuły polecane

Autarkia — Społeczeństwo obywatelskie — Kryzys pracy — Kolektywizm — Technokracja — Leseferyzm — Ludwig von Mises — Socjalizm — Komunizm — Gatunek wyrobu

Bibliografia

• Bakunin M. (1970), God and the state, Wydawnictwo Courier Corporation, Nowy York
• Bakunin M. (1984), Marxism, freedom and the state, Wydawnictwo Freedom, Londyn
• Bakunin M. (1990), Bakunin: Statism and Anarchy, Wydawnictwo Cambridge University Press, Cambridge
• Chomsky N. (2014), On Anarchism, Wydawnictwo Penguin UK, London
• Engel B. (2001), Education & Anarchy, Wydawnictwo University Press of America, Lanham
• Glassgold P. (2012), Anarchy! An Anthology of Emma Goldman's Mother Earth, Wydawnictwo Counterpoint Press, Berkeley
• Kowalczyk L. (2008), Współczesne zarządzanie publiczne jako wynik procesu zmian w podejściu do administracji publicznej. Zeszyty Naukowe Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości, 11(1), 4-14
• Rokita J., Dziubińska A. (2017), Inne spojrzenie na źródła potencjału konkurencyjnego organizacji, Organizacja i Kierowanie, (2)
• Stringham E. (2011), Anarchy and the Law: The Political Economy of Choice, Wydawnictwo Transaction Publishers, Oakland
• Taylor M. (1982), Community, Anarchy and Liberty. Wydawnictwo Cambridge University Press, Cambridge
• Whimster S. (2016), Max Weber and the Culture of Anarchy, Wydawnictwo Springer, London

Autor: Dominika Nikołajew