Rynek giełdowy

Rynek giełdowy
Polecane artykuły
Giełda Operacje walutowe Rynek finansowy Papiery wartościowe Kontrakt future Rynek terminowy Instrumenty finansowe Kontrakt terminowy Bony skarbowe

Mianem rynku giełdowego określamy miejsce, w którym dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży instrumentów finansowych. Rynki finansowe, w obecnym czasie i przy obecnym systemie finansowym, odgrywają kluczową rolę w wymianie handlowej. Pośredniczą one w wymianie aktywów finansowych między podmiotami gospodarczymi, zapewniając wzrost efektywności gospodarczej, mobilizację kapitału, jego efektywniejszą alokację i wycenę oraz zarządzanie ryzykiem inwestycyjnym.

Najczęściej rynek dzielimy na dwa typy:

• Rynek finansowy
• Rynek towarowy

Według powszechnie przyjętej definicji na rynku towarowym są realizowane transakcje sprzedaży-kupna towarów i usług materialnych (np.transport i usługi turystyczne), natomiast na rynku finansowym realizuje się transakcję instrumentami finansowymi. Rynek finansowy a w zasadzie jego znaczenie rośnie wraz ze wzrostem systemu kapitalistycznego, dając możliwość wolnej wymiany. Jednakże rynek finansowy jest podatny na spekulacje które mogą doprowadzić do jego zapaści, lub też kryzysu finansowego takiego jak w latach 2001-2003 i 2008-2010 najsilniej odczuwalnego w Stanach Zjednoczonych, osłabiając światową gospodarkę. Na obu rynkach występują takie same podstawowe prawa, na przykład co do ceny. Regulują ją w warunkach wolnorynkowych prawa popytu i podaży.

Podział rynków finansowych.

Rynek pieniężny i kapitałowy

Rynek pieniężny

Rynek pieniężny nie jest to jak nazwa wskazuje miejsce obrotu gotówki. Jest to miejsce na którym są dokonywane transakcje krótkoterminowymi instrumentami finansowymi, czyli instrumentami o okresie zapadalności wynoszącym mniej niż jeden rok. Są to wszelkiego rodzaju bony skarbowe, czeki, weksle, certyfikaty depozytowe, kredyty krótkoterminowe, depozyty krótsze niż jeden rok. Na rynku tym zazwyczaj transakcję zawierają banki, inne instytucje finansowe oraz duże przedsiębiorstwa. Indywidualni inwestorzy mogą być obecni na tym rynku, tylko kupując jednostki funduszy inwestycyjnych.

Rynek kapitałowy

Rynek kapitałowy to segment rynku finansowego na którym dokonywane są transakcje kupna-sprzedaży instrumentów średnio i długoterminowych. Instrumenty te mają okres zapadalnści minimum jednego roku. Są to między innymi: obligacje, akcje, kredyty długoterminowe, warranty, prawa poboru, certyfikaty inwestycyjne, listy zastawne. Rynek ten przede wszystkim służy do pozyskiwania kapitału obcego przez przedsiębiorstwa poprzez emisje obligacji.

Pojęcie giełdy

• Ciekawa jest definicja giełdy z 1843 roku: giełdy "(...) służą za miejsca do wspólnego zarazem zebrania się; przeznaczone są, zatem na ułatwienie handlu papierów równie jak i wszelkich towarów. W celu zaś pewniejszego uistotnienia zamierzonego kupna lub sprzedaży (...), zazwyczaj przez rząd są ustanawiany Agenci wymiany (Stockbroker, Agens de charge, Makler oder Sensale)"

• Definicja z roku 1899: "(...) giełdy odbywają się zazwyczaj codziennie (niektóre kilka razy dziennie) w granicach oznaczonych godzin, i tylko obroty w obrębie tego czasu zawierane i zastosowane ściśle do warunków ustalonych, mają charakter i prawnie obowiązujące znaczenie umów (...)

• "Giełda jest to regularne, odbywające się w określonym czasie i miejscu podporządkowane określonym normom i zasadom spotkanie osób pragnących zawrzeć transakcję kupna-sprzedaży oraz osób pośredniczących w zawieraniu transakcji, których przedmiotem są dobra zamienne. Owa zamienność przedmiotu obrotów giełdowych może być uwarunkowana jego identyczną rodzajową tożsamością, (np. dewizy, papiery wartościowe tego samego rodzaju), może też wynikać z ustalenia określonych norm jakości towaru jako standardów klasyfikacyjnych. [...] Funkcjonowanie giełdy opiera się na zakupie i sprzedaży na zlecenie".

Giełda jest wyspecjalizowanym rynkiem formalnym. Precyzyjne określenie jej definicji jest zadaniem niezwykle trudnym. Dzisiejsze, wyspecjalizowane rynki giełdowe znacząco odbiegają od ich wcześniejszych odpowiedników. Giełdy na początku swojego istnienia kształtowały się jako miejsce, gdzie mogli się spotykać ludzie realizujący transakcje kupna-sprzedaży, wymiany towarów czy też informacji. W okresie późniejszym zaistniała potrzeba regulacji, ustanowienia reguł, standaryzacji dokonywanych transakcji, ochrony uczestników rynku itp.. Regulacje te odzwierciedlone zostały m.in. w statutach i cedułach giełdowych.

Analizując pojęcie i mechanizm giełdy, który kształtuje się od wieków, przyjmuje się następujące atrybuty giełd:

• miejsce i czas zawierania transakcji są ściśle określone,
• standaryzacja - precyzja zasad i metod uczestnictwa w rynku giełdowym (standaryzacja również co do ilości i jakości dóbr),
• uczestnicy - podmioty tworzące rynek giełdowy muszą spełniać określone kryteria,
• "parkiet" - niegdyś był on rozumiany dosłownie i pełnił role miejsca fizycznie istniejącego, dziś rolę "parkietu" często spełnia przestrzeń elektroniczna.

Typy giełd

Klasyfikacja według przedmiotu obrotu:

• Giełdy towarowe - handlują towarami masowymi, jakościowo jednorodnymi np. cukrem (Tokyo Sugar Exchange), bawełną (New York Cotton Exchange), diamentami (NYDEX - NY Diamond Exchange).
• Giełdy pieniężne - obrót papierami wartościowymi, kruszcami szlachetnymi, monetami, dewizami.
• Giełdy usług - giełdy frachtowe (transakcje kupna, sprzedaży przewozu ładunku; giełdy ubezpieczeniowe np. Rotterdam i Amsterdam.
• Mieszane - towarowo-pieniężne, towarowo-frachtowe.

Klasyfikacja według zasięgu oddziaływania:

• Giełdy światowe np. NYSE,
• Giełdy narodowe - krajowe, np.GPW w Warszawie.
• Giełdy lokalne - regionalne np. Giełda Zbożowo-Towarowa w Warszawie.

Klasyfikacja według formy prawnej:

• Giełdy organizowane i nadzorowane przez państwo - posiadają statut i nadzór państwa.
• Giełdy korporacyjne - prowadzone w formie spółek akcyjnych, posiadają kapitał prywatny.

Klasyfikacja według rodzaju transakcji:

• Giełdy kasowe, gotówkowe - handlują "fizycznym" towarem.
• Giełdy terminowe - giełdy financial futures i giełdy opcji.

Klasyfikacja według swobody dostępu do giełdy:

• Giełdy otwarte - zmienna liczba członków.
• Giełdy zamknięte - specjale zezwolenie władz giełdy.

Klasyfikacja według zakresu specjalizacji:

• Giełdy uniwersalne np. Chicago Board Trade.
• Giełdy wyspecjalizowane - np. giełdy zbożowe, giełdy frachtowe itd..

Klasyfikacja według metody prowadzenia handlu:

• Giełdy parkietowe - transakcje zawierane są w tradycyjny sposób na parkiecie (miejsce fizycznie dostępne) giełdy.
• Giełdy elektroniczne - wirtualne metody handlu.

Bibliografia

• Dobosiewicz Z. (2013) Giełda, zasady działania, inwestorzy, rynki giełdowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• D.T. Dziuba (2004), Borsa tradizionale contra electronico, Katedra Informatyki Gospodarczej i Analiz Ekonomicznych Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytet Warszawski, Warszawa
• D.T. Dziuba,(2006) Giełdy i ich archetypy na ziemiach polskich, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa
• Czerniawski R.(2010), Akcjonariusz, Wydawnictwo Wolters Kluwert Polska, Warszawa
• Jerzak M.A. (2013) Światowy towarowy rynek giełdowy; aktualny stan i tendencje w rozwoju Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego. Vol.13 Nr.1
• Jóźwicki R. (2014) Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jako instytucja rynku kapitałowego w Polsce Przedsiębiorczość i Zarządzanie Vol.15 Nr.6
• Konopczak M. Sieradzki R. Wiernicki M. (2010), Kryzys na światowych rynkach finansowych–wpływ na rynek finansowy w Polsce oraz implikacje dla sektora realnego Bank i kredyt Vol.41 Nr.6
• Krzyżkiewicz Z., Władysław L. Jaworki, Mieczysław Puławski,(1998) Leksykon bankowo - giełdowy, Poltext, Warszawa
• Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana (1899), tom XXII, Warszawa, s. 993
• Zubelewicz F.A.,(1943) O papierach publicznych w ogólności ze szczegółowym opisem papierów krajowych, ważniejszych zagranicznych i instytucyj, które na ich handel wpływają, Warszawa

Przypisy

Autor: Ilona Tymoszuk, Michał Jurczak