Rachunek kosztów standardowych

Rachunek kosztów standardowych (direct standard costing system) to system kontroli umożliwiający szczegółową analizę odchyleń od budżetu, a w rezultacie skuteczną kontrolę kosztów . Polega na planowaniu wzorcowych kosztów produktów przed rozpoczęciem produkcji na podstawie racjonalnych norm zużycia i postulowanych cen nabycia oraz dzięki określeniu odchyleń między kosztami standardowymi a kosztami rzeczywiście poniesionymi (D.Dobija, M.Kucharczyk 2014, s. 637)

Istotą rachunku kosztów standardowych jest wprowadzenie kosztów standardowych, jako odmiany kosztów postulowanych , które stanowią wzorzec dla odniesienia kosztów rzeczywiście poniesionych.Poprzez porównanie kosztów rzeczywiście poniesionych z kosztami standardowymi ustala się odchylenia kosztów (E.Nowak 2016, s. 191)

Odmiany rachunku kosztów standardowych:

• rachunek kosztów normatywnych
• rachunek kosztów normalnych

TL;DR

Rachunek kosztów standardowych to system kontroli, który polega na porównywaniu kosztów rzeczywistych z kosztami standardowymi. Jest stosowany głównie w jednostkach produkcyjnych i handlowych. Cele rachunku kosztów standardowych to m.in. wsparcie przy tworzeniu budżetów, kontrola sytuacji i ocena wyników zarządzania. Istnieje wiele odmian rachunku kosztów standardowych, np. rachunek kosztów normatywnych i rachunek kosztów normalnych. Standardowe koszty są związane z produkcją, a różnice między kosztami rzeczywistymi a standardowymi nazywane są odchyleniami. Odchylenia mogą być korzystne lub niekorzystne dla firmy. System rachunku kosztów standardowych składa się z sześciu etapów, m.in. ustalenia norm zużycia czynników produkcji i analizy odchyleń kosztów.

Przedmiot i cele

Przedmiotem rachunku kosztów są: koszty wytwarzanych wyrobów, świadczonych usług , lub wykonywanych funkcji tzn. zawsze przedmiotem rachunku kosztów są koszty prowadzenia działalności. Podmiotem rachunku kosztów jest jednostka gospodarcza, która prowadzi działalność . (E. Nowak 2004, s. 33)

Cele rachunku kosztów standardowych:

• wsparcie przy tworzeniu budżetów
• dostarczanie informacji o prognozowanych kosztach
• ocena wyników zarządzania jednostką
• kontrola sytuacji
• motywacja pracowników poprzez ustalenie celów działania
• uproszczenie kalkulacji kosztów na potrzeby wyceny bilansowej wyrobów gotowych i produktów w toku

Cechy rachunku kosztów standardowych pozwalają wskazać, że rachunek ten jest najbardziej odpowiedni dla jednostek produkcyjnych i handlowych, gdyż w nich wykonywanych jest najwięcej operacji, które się powtarzają w celu wytworzenia produktów lub sprzedaży towarów.

Współcześnie rachunek kosztów bywa rachunkiem kosztów i efektów. Na podstawie możliwych kombinacji określonych przez kryteria podziału systemów rachunku kosztów otrzymuje się "minimalny układ kryteriów i atrybutów":

Organizacja	Wycena	Kontrola
Zleceniowy	Bezpośredni	Normatywny
Procesowy	Pełny	Zwykły
ABC		Rzeczywisty
JIT

Z tego zestawienia można wyprowadzić:

• Zleceniowy, zwykły rachunek kosztów pełnych
• Zleceniowy, normatywny pełny rachunek kosztów
• Procesowy, normatywny rachunek kosztów bezpośrednich
• Procesowy, pełny rachunek kosztów rzeczywistych
• Bezpośredni, normatywny, rachunek kosztów w systemie JIT
• Normatywny, pełny rachunek kosztów typu ABC

(M. Dobija 1997, s. 157)

Standardowe koszty związane są zazwyczaj z firmą produkcyjną, kosztami materiałów bezpośrednich, robocizny bezpośredniej i produkcji niezakończonej. Rachunek kosztów standardowych jest narzędziem do stosowania zarządzania przez wyjątki. Zamiast przypisywania rzeczywistych kosztów materiałów bezpośrednich, robocizny bezpośredniej i produkcji niezakończonej produktów, wielu producent ów przypisuje przewidywany lub standardowy koszt. Oznacza to, że produkcja zapas ów i koszt sprzedanych towar ów rozpocznie się od kwoty odzwierciedlającej koszty standardowe, a nie rzeczywiste koszty produktu. Producenci, oczywiście, nadal muszą ponosić rzeczywiste koszty. W rezultacie prawie zawsze występują różnice między rzeczywistymi kosztami oraz kosztami standardowymi, a różnice te są znane jako odchylenia. Koszty standardowe i związane z nimi różnice są cennym narzędziem zarządzania. Z wariancji można odczytać, koszty produkcji i czy różniły się od standardowych (planowanych, oczekiwanych) kosztów.

• Jeśli rzeczywiste koszty są większe niż koszty standardowe odchylenie jest niekorzystne. Niekorzystne odchylenie mówi, że jeśli wszystko inne pozostaje stałe faktyczny zysk będzie mniejszy, niż planowano.
• Jeśli rzeczywiste koszty są mniejsze niż koszty standardowe odchylenie jest korzystne. Korzystne odchylenie mówi, że jeśli wszystko inne pozostaje stałe faktyczny zysk będzie prawdopodobnie przekraczał planowany zysk.

Im wcześniej system rachunkowości przeanalizuje odchylenia, tym szybciej zarządzanie może skierować uwagę na różnice od planowanej kwoty.

Etapy rachunku kosztów standardowych

Według P.Szczypa wyróżnia się 6 etapów rachunku kosztów standardowych:

1. Ustalenie norm zużycia czynników produkcji
2. Ustalenie przypuszczalnych cen czynników produkcji
3. Określenie kosztów standardowych
4. Aktualizacja kosztów standardowych w przypadku zaistniałych zmian w otoczeniu
5. Ustalenie odchyleń kosztów
6. Określenie rodzaju odchyleń kosztów oraz ich analiza

(P.Szczypa 2014)

Rachunek kosztów standardowych — artykuły polecane

Centrum kosztów i jego kontrola — Rachunek kosztów działań — Metody rozliczania kosztów — Rachunek kosztów — Ewidencja kosztów jakości — Rozliczanie produkcji — Koszt postulowany — Zarządzanie zapasami — Koszty pośrednie

Bibliografia

• Bryła A. (2014), Zarządczy wymiar rachunku kosztów postulowanych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 830
• Czubakowska K., Gabrusewicz W., Nowak E. (2014), Rachunkowość zarządcza. Metody i zastosowania, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dobija D., Kucharczyk M. (2014), Rachunkowość zarządcza. Analiza i interpretacja, Wolters Kluwer, Warszawa
• Dobija M. (2008), Rachunkowość zarządcza i controlling, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Micherda B. (2005), Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Nowak E. (1996), Teoria kosztów w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Nowak E. (2015), Rachunek kosztów a zarządzanie kosztami. Rozważania o relacjach, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 245
• Nowak E. (2016), Rachunek kosztów w jednostkach prowadzących działalność gospodarczą, Ekspert Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław
• Nowak E., Piechota R., Wierzbiński M. (2004), Rachunek kosztów w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Piechota R. (2005), Projektowanie rachunku kosztów działań, Difin, Warszawa
• Szczypa P. (2014), Rachunkowość zarządcza - klucz do sukcesu, CeDeWu.pl, Warszawa
• Szychta A. (2014), Rachunkowość zarządcza. Wydanie, Oficyna, Warszawa
• Trentowska M. (2015), Rachunek kosztów, podstawy rachunkowości zarządczej i zarządzania finansami, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa
• Wdowiak W. (2011), Metodyczne aspekty rachunku kosztów, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 668

Autor: Joanna Róg, Małgorzata Szczerba