Bioróżnorodność

Bioróżnorodność (ang. biodiversity) to "zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi w ekosystemach lądowych, słodkowodnych i morskich oraz zróżnicowanie zespołów ekologicznych, których częścią są te organizmy" (W. Lewiński i in. 2014).

W celu porównania różnorodności biologicznej wybranych obszarów wykorzystuje się różne wskaźniki takie jak bogactwo gatunkowe określane liczbą występujących na danym obszarze gatunków, czy obecność gatunków rzadkich, tak zwanych endemitów. Oprócz tego stosuje się wskaźnik Shannona-Wienera, który wykorzystuje szacunek prawdopodobieństwa wylosowania z próbki osobników będących odrębnymi gatunkami (W. Lewiński i in. 2014).

Działalność człowieka stanowi duże zagrożenie dla zachowania bioróżnorodności w środowisku, dlatego jej ochrona jest jednym z podstawowych celów zrównoważonego rozwoju. Ważnym momentem dla jej ochrony była konferencja ONZ zorganizowana w 1992 roku w Rio de Janeiro, podczas której przyjęto "Konwencję o różnorodności biologicznej" zobowiązującą państwa, które ją ratyfikowały, do podjęcia działań mających na celu ochronę bioróżnorodności. Przeprowadzone badania wykazały, że Polska wyróżnia się wysoką różnorodnością biologiczną w porównaniu do pozostałych europejskich krajów (J. Nowacki 2016, s. 10).

TL;DR

Artykuł przedstawia różnorodność biologiczną i jej znaczenie w środowisku. Omawia różne wskaźniki mierzące bioróżnorodność oraz wpływ człowieka na jej utratę. Podkreśla również rolę społecznej odpowiedzialności biznesu w ochronie bioróżnorodności.

Podstawowe poziomy organizacji życia a miary bioróżnorodności

Bioróżnorodność bada się i ocenia zwykle w nawiązaniu do podstawowych poziomów organizacji życia - różnorodności genetycznej, różnorodności gatunkowej i różnorodności ekosystemów (W. Lewiński i in. 2014):

• Różnorodność genetyczna - odnosi się do zróżnicowania genów tego samego lub różnych gatunków. Im pula genów jest bardziej zróżnicowana, tym większe są szanse na przetrwanie, zwłaszcza w przypadku zaistnienia zmian w środowisku.
• Różnorodność gatunkowa - dotyczy bogactwa gatunkowego oraz ilości osobników danego gatunku na określonym obszarze. Składają się na nią gatunki rzadko występujące (endemity, relikty), ale także te pospolite. Zależy ona zarówno od wpływu czynników biotycznych jak i abiotycznych.
• Różnorodność ekosystemów - oceniana poprzez ilość ekosystemów i ich zróżnicowanie oraz interakcje międzygatunkowe wewnątrz ekosystemu

Według J. Sienkiewicz duża różnorodność genetyczna różni się od małej następującymi cechami (2010, s.9):

Duża różnorodność przyrodnicza	Poziom organizacji życia	Mała różnorodność przyrodnicza
Znaczne zróżnicowanie genetyczne wewnątrz populacji	Różnorodność genetyczna - zróżnicowanie allelii w puli genowej, wymiana genów, częstotliwość mutacji	Niewielkie zróżnicowanie genetyczne wewnątrz populacji
Duża liczba gatunków, równomierne rozmieszczenie osobników	Różnorodność gatunkowa+ równocenność	Mała liczba gatunków i nierównomierne rozmieszczenie osobników
Znaczna rozmaitość ekosystemów, duży zasięg występowania gatunków	Różnorodność ekosystemowa R. biogeograficzna - bogactwo ekosystemów + zasięg gatunku	Niska rozmaitość ekosystemów, niewielki zasięg występowania gatunków

Wpływ człowieka na bioróżnorodność

W ciągu ostatnich dziesięcioleci człowiek bardzo intensywnie ingeruje w środowisko naturalne w celu zaspokojenia swoich potrzeb, a także poprawiając niekiedy w ten sposób swój komfort życia. Niestety, wiele z jego działań ma negatywny wpływ również na różnorodność biologiczną. Nadmierne eksploatowanie zasobów roślin i zwierząt, zanieczyszczanie środowiska, niszczenie siedlisk powodują masowe wymieranie gatunków.

Jednym z najbardziej niebezpiecznych czynników wpływających na bioróżnorodność jest rolnictwo. W skutek stałych przyrostów liczby ludności żyjącej na Ziemi konieczna jest intensyfikacja rolnictwa. Wiąże się to z wycinaniem lasów pod uprawy, zwiększonym stosowaniem środków chemicznych ochrony roślin oraz wody. Za konsekwencję intensyfikacji rolnictwa uznaje się spadek liczby gatunków, malenie obszarów zbiorowisk półnaturalnych i roślinności dotychczas istniejących na terenach nieużytkowanych.

Kolejnym niekorzystnym czynnikiem jest przemysł. Jego rozwój prowadzi do zanieczyszczeń wód, powietrza czy gleb na szeroką skalę. Efektem wydobywania surowców jest zmiana ukształtowania terenu. Prowadzi to do wymierania gatunków najmniej odpornych na gwałtowne przekształcenia środowiska naturalnego i ekspansji gatunków obcych. Wpływ na różnorodność biologiczną ma również transport czy gospodarka przestrzenna. Budowanie dróg oraz budynków zmniejsza powierzchnie naturalne, utrudnia lub całkowicie uniemożliwia migrację osobników, może powodować przerwanie połączeń pomiędzy ekosystemami. Człowiek, świadomie lub nie, często odpowiada za pojawienie się na danym obszarze gatunków obcych. Stanowią one jedno z największych zagrożeń dla bioróżnorodności - mogą one wpływać na strukturę gatunkową danego ekosystemu wypierając gatunki rodzime, zmniejszając ogólną populację na danym obszarze (M. Makomaska-Juchiewicz 2007, s. 61).

Bioróżnorodność a społeczna odpowiedzialność biznesu

Przedsiębiorstwa w swoich strategiach coraz częściej uwzględniają działania związane z ochroną środowiska, również w kontekście zachowania bioróżnorodności. Wielu menedżerów zdało sobie sprawę, że potencjalna utrata różnorodności biologicznej jest zagrożeniem zarówno dla sprawnej działalności jego biznesu, jak i całej gospodarki. Działania na rzecz ochrony pszczół, przeciwdziałanie deforestacji czy wspieranie zrównoważonego rolnictwa to niektóre z projektów realizowanych przez przedsiębiorstwa w ramach ich społecznej odpowiedzialności biznesu. Promują one pozytywny wizerunek firmy, jednocześnie uświadamiając społeczeństwo o problemie jakim jest zagrożenie bioróżnorodności oraz bezpośrednio wpływając na jej ochronę.

Bioróżnorodność — artykuły polecane

Zanieczyszczenie powietrza — Różnorodność biologiczna — Zmiany klimatu — Główne problemy ekologiczne — Jakość powietrza — Emisja gazów cieplarnianych — Degradacja gleby — Degradacja biosfery — Walory turystyczne

Bibliografia

• Makomaska-Juchiewicz M. (2007), O ochronie różnorodności biologicznej, Integralna ochrona przyrody, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków
• Nowacki J., Okarma H., Skorupski M. (2016), Zwierzęta łowne jako element różnorodności biologicznej Polski, Gospodarka łowiecka a różnorodność biologiczna, Fundacja UP w Poznaniu
• Sienkiewicz J. (2010), Koncepcje bioróżnorodności - ich wymiary i miary w świetle literatury, Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, nr 45

Autor: Natalia Stefańczyk, Oliwia Wilk