EBO

EBO - Employee buy out tzw. Wykup pracowniczy jest to zakup większości udziałów w przedsiębiorstwie przez jego pracowników w taki sposób, że większość lub wszyscy pracownicy spełniający nie dyskryminujące kryteria (np. określony okres zatrudnienia) mogą w nim uczestniczyć. Większość transakcji tego typu dokonywanych jest w całości lub częściowo poprzez fundusze ESOP (Employee Stock Ownership Plan)

W przypadku wykupu pracowniczego, zarząd i szeroka grupa pracowników dokonuje transakcji w wyniku której (lub których) więcej niż 50% udziałów przedsiębiorstwa staję się ich własnością. Rzadkością są przypadki transakcji wykupu realizowane za jednym razem. Większość przedsiębiorstw amerykańskich będących własnością ich pracowników stała się nią w wyniku wieloletniego skupowania akcji przedsiębiorstwa.

Transakcje wykupu pracowniczego w znacznej części finansowane są przy udziale instytucji finansowych. Instytucje te w zamian za środki pieniężne konieczne do przeprowadzenia zakupu obejmują udziały w przedsiębiorstwie lub środki te zaliczane są w poczet długu. Inwestorzy oczekują wysokiej stopy zwrotu krótkim czasie (zazwyczaj pięciu do siedmiu lat). Pracownicy pozostają znaczącą grupą udziałowców i jeśli początkowe wysokie poziomy zadłużenia zostaną spłacone jak planowano ich udział dalej wzrasta.

EBO to proces, w którym pracownicy przedsiębiorstwa stają się jego właścicielami poprzez zakup większościowych udziałów lub całkowitego udziału w firmie. Jest to istotne zagadnienie w zarządzaniu, ponieważ wpływa na wiele aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa, w tym na motywację pracowników, efektywność operacyjną, lojalność klientów, a także na rozwój i przyszłość organizacji.

Przejście z zewnętrznych właścicieli na pracowników jako głównych udziałowców może mieć wiele korzyści zarówno dla pracowników, jak i dla samej firmy. Przede wszystkim, EBO pozwala pracownikom na większą kontrolę nad swoją przyszłością zawodową. Stając się właścicielami, mają większy wpływ na podejmowane decyzje strategiczne i zarządzanie przedsiębiorstwem. To z kolei może zwiększyć ich zaangażowanie i motywację do pracy, co przekłada się na wydajność i efektywność operacyjną.

EBO może również przynieść korzyści finansowe zarówno dla pracowników, jak i dla firmy. Pracownicy, którzy stają się właścicielami, mogą skorzystać z potencjalnych zysków generowanych przez przedsiębiorstwo. Zyski te mogą być wypłacane w formie dywidendy lub reinwestowane w rozwój firmy. Dla samej firmy, EBO może być sposobem na pozyskanie kapitału bez konieczności poszukiwania zewnętrznych inwestorów lub zaciągania kredytów.

Kolejnym istotnym aspektem EBO jest zwiększenie lojalności klientów. Pracownicy, którzy stają się właścicielami, mają większe zainteresowanie sukcesem firmy, co przekłada się na jakość usług i produkty, jakie są oferowane. Lojalni klienci są skłonni wspierać firmę, w której pracownicy mają większy udział, co może prowadzić do wzrostu sprzedaży i zwiększenia udziału w rynku.

Wreszcie, EBO ma również znaczenie dla rozwoju i przyszłości organizacji. Pracownicy jako właściciele mają większe zaangażowanie w rozwój przedsiębiorstwa i są bardziej skłonni do inwestowania w innowacje i rozwój nowych produktów. To z kolei przyczynia się do długoterminowego sukcesu i konkurencyjności firmy.

Kiedy employee buy out jest odpowiedni?

Wykup pracowniczy nie jest dobry w każdej sytuacji. Kluczowymi czynnikami sukcesu są:

• efektywny zespół pracowników i uzdolniony management

Optymalni pracownicy powinni być gotowi do poświęceń i posiadać doświadczenie w biznesie tak aby przekonać instytucje finansowe do sensu przeprowadzenia wykupu pracowniczego

• zainteresowany sprzedający

Transakcja nie dojdzie do skutku jeśli obecni właściciele przedsiębiorstwa nie będą chcieli go sprzedać. Najczęściej sprzedaż ma miejsce kiedy obecny właściciel chce przejść na emeryturę, wyjść z inwestycji, sprywatyzować przedsiębiorstwo lub gdy przynosi ono straty.

• rentowna propozycja

Cena zakupu musi odzwierciedlać wartość przyszłych przepływów gotówkowych.

Wykupy menedżerskie w Unii Europejskiej i w Polsce

Institute The Centre for Management Buy Out Research jest rzetelnym źródłem informacji na temat wykupów menedżerskich w Europie. Jego siedziba znajduje się przy Uniwersytecie Nottingham. Na pierwszym miejscu zestawienia znajduje się Wielka Brytania. W 2008 r. suma wykupów była równa 28 mld euro, które składało się z 570 wykupów. Natomiast w Republice Federalnej Niemiec było to 145 transakcji, natomiast ich wartość była wysoka tj. ponad 27 mld euro.

Na dzień dzisiejszy wartości wykupów są znacznie wyższe. Kolejną zmiana dotyczy portfolio wykupów, którego struktura wygląda następująco: 42-48% kredyt bankowy, 30-35% fundusze private equity, 7% niezabezpieczone obligacje oraz niezmiennie od lat kapitał menadżerów 5-7%. W 2001 roku powstała spółka AVALLON, której specjalizacją były właśnie wykupy menadżerskie.

Analizując dane z lat 2012-2015 można spostrzec rosnące zainteresowanie i wykorzystywanie danej transakcji. Wynika to z większej liczby projektów prywatyzacyjnych. Kolejnym czynnikiem jest wznowienie przez banki finansowania transakcji lewarowanych. W Polsce jest to jak na razie niezbyt powszechna metoda.

Rodzaje wykupów menadżerskich

Istotnymi metodami wykupów menadżerskich są wykupy MEBO oraz EBO. To pracownicy są pomysłodawcami wykupu i to oni przejmują inicjatywę. Inicjatorami wykupu MEBO są pracujący menadżerowie oraz pracownicy danej instytucji. Natomiast w drugim przypadku są to tylko pracownicy. W Polsce tego typu spółki są określane “spółkami pracowniczymi".

Finansowanie EBO

Finansowanie transakcji EBO może odbywać się z różnych źródeł. Jednym z najczęściej wykorzystywanych źródeł są instytucje finansowe, takie jak banki lub fundusze inwestycyjne. Pracownicy mogą ubiegać się o kredyt lub pozyskać kapitał od inwestorów zewnętrznych w celu sfinansowania zakupu udziałów. W niektórych przypadkach, dotychczasowi właściciele mogą również udzielić pożyczki lub udziału w transakcji, co zwiększa zaangażowanie pracowników i ułatwia przeprowadzenie EBO.

W zależności od skali transakcji i zdolności finansowych pracowników, mogą być stosowane różne struktury finansowania EBO. Może to obejmować zarówno udział pracowników w kosztach transakcji, jak i wsparcie zewnętrzne w postaci kapitału lub pożyczki.

Oczekiwania inwestorów

Inwestorzy, którzy decydują się wesprzeć EBO, często mają wysokie oczekiwania dotyczące zwrotu z inwestycji. Ze względu na ryzyko związane z przejęciem firmy przez pracowników, inwestorzy oczekują szybkiego wzrostu wartości przedsiębiorstwa i wysokiej stopy zwrotu na zainwestowany kapitał.

Inwestorzy mogą również oczekiwać, że pracownicy będą aktywnie zaangażowani w zarządzanie firmą i podejmowanie decyzji strategicznych. W ten sposób inwestorzy mają pewność, że ich kapitał zostanie efektywnie wykorzystany i przyczyni się do wzrostu wartości przedsiębiorstwa.

Pracownicy, z drugiej strony, muszą zrozumieć te oczekiwania i być gotowi do podejmowania ryzyka związanego z przekształceniem się w właścicieli firmy. Muszą być gotowi do podjęcia wyzwań związanych z zarządzaniem i podejmowaniem odpowiedzialności za wyniki finansowe firmy.

Czynniki sukcesu EBO

Efektywny zespół pracowników stanowi kluczowy czynnik sukcesu w realizacji modelu Employee Buyout (EBO). EBO to proces, w którym pracownicy firmy mają możliwość zakupu lub przejęcia firmy, w której pracują. Istotne jest, aby zespół pracowników był dobrze zorganizowany, kompetentny i zdolny do efektywnej współpracy.

Jednym z głównych powodów, dla których efektywny zespół pracowników odgrywa tak ważną rolę w EBO, jest fakt, że pracownicy są głównymi akcjonariuszami firmy. To oni podejmują decyzje strategiczne, zarządzają finansami i odpowiadają za osiąganie celów organizacji. Jeśli zespół nie jest odpowiednio zorganizowany lub nie posiada niezbędnych umiejętności, istnieje ryzyko niepowodzenia EBO.

Kluczowe cechy efektywnego zespołu pracowników to:

• Świadomość celów i misji firmy: Pracownicy powinni mieć jasne zrozumienie celów organizacji oraz skupiać się na ich realizacji. Wszyscy powinni być zaangażowani w osiąganie wspólnych rezultatów.
• Wzajemne wsparcie i komunikacja: Efektywny zespół pracowników powinien charakteryzować się otwartą komunikacją i umiejętnością wspierania się nawzajem. Regularne spotkania i wymiana informacji są kluczowe dla powodzenia EBO.
• Zróżnicowane umiejętności i kompetencje: W zespole powinny znaleźć się osoby o różnych umiejętnościach i specjalizacjach, które uzupełniają się nawzajem. Dzięki temu można skuteczniej rozwiązywać problemy i podejmować decyzje.
• Liderstwo i profesjonalizm: Efektywny zespół pracowników powinien być prowadzony przez odpowiednich liderów, którzy potrafią motywować, inspirować i zarządzać zespołem. Profesjonalizm i wysoka jakość pracy są nieodłącznymi cechami efektywnego zespołu.

Zainteresowany sprzedający odgrywa istotną rolę w udanej transakcji EBO. Sprzedający, czyli obecny właściciel firmy, musi być zainteresowany przeprowadzeniem EBO i być gotowy do współpracy z pracownikami. Istotne jest, aby sprzedający uznawał wartość pracowników i ich zaangażowanie w firmę.

Przy udziale sprzedającego w EBO, pracownicy mają możliwość korzystać z wiedzy i doświadczenia, które posiadają. Sprzedający może udzielić wsparcia w zakresie zarządzania, finansów oraz kontaktów biznesowych. Dodatkowo, gdy sprzedający jest zainteresowany transakcją EBO, istnieje większa szansa na uzyskanie korzystnych warunków finansowych i konkretnych ustaleń dotyczących przejęcia firmy.

W przypadku braku zainteresowania ze strony sprzedającego, EBO może napotkać na trudności. Jeśli sprzedający nie jest gotów do współpracy lub nie uznaje wartości pracowników, może wystąpić brak wsparcia finansowego lub utrudnienia w procesie przejęcia firmy.

Rentowna propozycja stanowi kolejny ważny czynnik sukcesu EBO. Pracownicy muszą być przekonani, że inwestycja w EBO przyniesie wymierne korzyści finansowe. Rentowna propozycja powinna być atrakcyjna dla pracowników i przyciągać ich do udziału w transakcji.

Istotne elementy rentownej propozycji to:

• Perspektywy wzrostu i zysku: Pracownicy muszą widzieć potencjał wzrostu i zysku w firmie. Odpowiednie prognozy finansowe i strategie rozwoju mogą przekonać pracowników, że EBO jest dobrym pomysłem.
• Równy dostęp do udziałów: Pracownicy powinni mieć możliwość uczestniczenia w EBO na równych zasadach. Propozycja powinna uwzględniać uczciwe podziały udziałów i korzyści finansowych.
• System nagradzania: Rentowna propozycja powinna zawierać system nagradzania, który motywuje pracowników do zaangażowania i osiągania celów organizacji. Może to obejmować udział w zyskach, premie czy programy motywacyjne.

Korzyści EBO

Zaangażowanie pracowników

EBO, czyli Employee Buyout (ang. wykup pracowniczy), może mieć znaczny wpływ na zaangażowanie pracowników oraz ich motywację do osiągania sukcesów w firmie. Pracownicy, którzy mają realną możliwość zakupu udziałów w przedsiębiorstwie, zyskują większe zaangażowanie w jego rozwój i osiąganie zysków.

Zaangażowanie pracowników jest kluczowe dla sukcesu każdej organizacji. Pracownicy, którzy czują, że są integralną częścią firmy, z większym entuzjazmem angażują się w wykonywanie swoich obowiązków. EBO daje im poczucie, że mają bezpośredni wpływ na rezultaty przedsiębiorstwa oraz możliwość zwiększenia swojego kapitału poprzez zaangażowanie w inwestycje wewnętrzne. To z kolei prowadzi do większej odpowiedzialności za osiągane wyniki, a także do większej chęci podejmowania inicjatywy i zaangażowania w procesy decyzyjne.

Kontrola pracowników

EBO daje pracownikom większą kontrolę nad swoją pracą oraz decyzjami podejmowanymi w firmie. Poprzez posiadanie udziałów w przedsiębiorstwie, pracownicy stają się współwłaścicielami i mają możliwość wpływania na kierunek rozwoju organizacji. Mają również możliwość uczestniczenia w procesach decyzyjnych, zarówno na poziomie strategicznym, jak i operacyjnym.

Większa kontrola nad swoją pracą przekłada się na większe poczucie autonomii i satysfakcji z wykonywanych obowiązków. Pracownicy, którzy mają możliwość podejmowania decyzji dotyczących swojej pracy, często odczuwają większą motywację i zaangażowanie. EBO stwarza również możliwość tworzenia bardziej elastycznego i otwartego środowiska pracy, w którym pracownicy mogą realizować swoje pomysły i innowacje.

Kontynuacja działalności przedsiębiorstwa

EBO może pomóc w zapewnieniu kontynuacji działalności przedsiębiorstwa, szczególnie w sytuacji, gdy brakuje sukcesora zewnętrznego. Przejęcie firmy przez pracowników może być atrakcyjną opcją dla właścicieli, którzy chcą przekazać swoje przedsiębiorstwo w odpowiednie ręce i zapewnić jego dalszy rozwój.

Dzięki EBO, pracownicy, którzy dobrze znają przedsiębiorstwo i są związani z jego misją i wartościami, mają szansę przejąć kontrolę nad firmą. To umożliwia zachowanie ciągłości działalności, utrzymanie miejsc pracy i kontynuację relacji z klientami oraz partnerami biznesowymi. Pracownicy, jako współwłaściciele, mają większą motywację do rozwijania przedsiębiorstwa i dbania o jego dobre imię.

Wyzwania EBO

Wymagane umiejętności i wiedza

Przy wprowadzaniu EBO (Employee Buyout) istotne jest, aby pracownicy uczestniczący w tym procesie posiadali odpowiednie umiejętności zarządzania oraz wiedzę branżową. Bez tych kompetencji, trudno jest skutecznie zarządzać przedsiębiorstwem, które staje się własnością pracowników.

W przypadku EBO, pracownicy stają się częścią zarządzającego zespołu, a co za tym idzie, muszą posiadać umiejętności dotyczące zarządzania zasobami ludzkimi, finansami, marketingiem, oraz strategicznymi decyzjami biznesowymi. Ponadto, wiedza branżowa jest niezbędna, aby zrozumieć specyfikę rynku, w którym przedsiębiorstwo działa, oraz aby przewidzieć i odpowiednio reagować na zmiany konkurencji czy trendów konsumenckich.

W przypadku braku odpowiednich umiejętności i wiedzy, EBO może napotkać wiele trudności. Pracownicy mogą mieć trudności w podejmowaniu strategicznych decyzji, co może prowadzić do nieefektywnego zarządzania przedsiębiorstwem. Ponadto, brak wiedzy branżowej może prowadzić do niezrozumienia potrzeb rynku i utraty konkurencyjności.

Ryzyko finansowe

EBO wiąże się z pewnym ryzykiem finansowym dla pracowników, którzy decydują się zainwestować swoje oszczędności w przedsiębiorstwo, w którym pracują. Należy pamiętać, że inwestowanie w własne przedsiębiorstwo może być bardziej ryzykowne niż inwestowanie na rynkach finansowych.

Pracownicy uczestniczący w EBO stają się współwłaścicielami przedsiębiorstwa i ponoszą odpowiedzialność za jego wyniki finansowe. Jeśli przedsiębiorstwo nie osiąga oczekiwanych zysków lub napotyka trudności finansowe, pracownicy mogą ponieść straty finansowe. Ponadto, inwestując swoje oszczędności w przedsiębiorstwo, pracownicy ryzykują utratę swojego kapitału, jeśli przedsiębiorstwo upadnie.

Przed podjęciem decyzji o uczestnictwie w EBO, pracownicy muszą dokładnie ocenić ryzyko finansowe i zastanowić się, czy są gotowi na to ryzyko. Ważne jest również, aby uzyskać odpowiednie wsparcie finansowe i doradcze, aby zminimalizować to ryzyko i zwiększyć szanse na sukces EBO.

Skomplikowany proces

Przeprowadzenie transakcji EBO może być skomplikowanym procesem, który wymaga porozumienia i współpracy między różnymi stronami. W trakcie EBO, pracownicy muszą negocjować warunki nabycia przedsiębiorstwa od obecnych właścicieli, co może być trudne i czasochłonne.

Dodatkowo, EBO może wymagać przekształcenia struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa, co wiąże się z wyzwaniem związanym z przekształceniem z tradycyjnej hierarchicznej struktury zarządzania na model partycypacyjny, w którym pracownicy mają większy wpływ na podejmowane decyzje.

Ponadto, konieczne jest również uzyskanie odpowiednich finansowych i prawniczych porad, aby zapewnić zgodność procesu EBO z obowiązującymi przepisami prawa.

Wartościowe jest również przezwyciężenie oporu ze strony obecnych właścicieli przed oddaniem kontroli nad przedsiębiorstwem pracownikom. To może wymagać skutecznej komunikacji i przekonania właścicieli o korzyściach, jakie przyniesie EBO zarówno dla pracowników, jak i dla samego przedsiębiorstwa.

EBO — artykuły polecane

Management buyout — MBO — LMBO — Okres zapadalności — Formy wypłat dywidend — Cena emisyjna — Dywidenda — Rynek pierwotny — Rodzaje dywidend

Bibliografia

• Blasi M. (1993), Employee Buyouts and Employee Ownership in the West', Rutgers University, New Jersey
• Dąbkowski A. (2015), Innowacyjne metody w procesach wykupu przedsiębiorstw, Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula, nr 2
• Jensen A., Haydon S. (2009), Employee Buyout Guide, Sydney
• Kozłowska-Makóś D. (2017), Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa w warunkach koncentracji kapitału, Zarządzanie i Finanse Journal of Management and Finance, nr 15
• Smiley R. (2004), The Employee Buyout A Compelling exit strategy for private sellers, Los Angeles
• Spear R. (2006), Social entrepreneurship: a different model?, International journal of social economics, 33(5/6)
• Winiarski B. (2006), Polityka gospodarcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Zasepa P. (2013), Działania marketingowe w promocji spółek portfelowych w procesie dezinwestycji funduszy venture capital, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, nr 9

Autor: Jarosław Głuch,Jakub Maniara