Ustawa o związkach zawodowych

Ustawa o związkach zawodowych weszła w życie 25 sierpnia, w roku 1991. Od tego czasu powstało 26 aktów zmieniających, z czego ostatni został wprowadzony 1 stycznia, 2019 roku. Ustawa składa się z 7 rozdziałów zawierających 49 artykułów. Uchwalenie ustawy wprowadzało:

• zbiór praw, podnoszących gwarancję zatrudnienia,
• utrzymywanie przez pracodawców działalności związkowej,
• ochronę przed zwolnieniem dla działaczy związkowych, co zostało ograniczone do maksymalnie trzech osób w roku 2002.

Związki zawodowe skupiają się głównie na warunkach panujących w zakładach pracy, podnoszeniu płacy minimalnej, zdobywaniu nowych członków i rozszerzaniu działalności (V. Trappmann, 2014, s. 5).

Organizacje związkowe są bardzo popularne, zwłaszcza wśród pracowników przedsiębiorstw państwowych. Zatrudnieni czują się pewniej, będąc członkiem organizacji kontrolującej warunki pracy i dbającej o poprawę świadczeń, jakie oferuje pracodawca. Świadomość posiadania przedstawiciela, pracującego na rzecz poprawy warunków zatrudnienia jest główną przyczyną wstępowania do związków zawodowych (W. Kotowski, B. Kurzępa 2015, s. 13-14).

5 lipca 2018 roku miała miejsce nowelizacja prawa związkowego, która umożliwiła tworzenie oraz dołączanie do związków zawodowych pracowników zatrudnionych na innych warunkach niż stosunek pracy. Zmiana dotyczy osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, świadczących usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej oraz zatrudnienia gospodarczego. Tego typu zmiany dotyczą głównie kadry zarządzającej (K. Baran, 2018, s. 3).

TL;DR

Ustawa o związkach zawodowych weszła w życie w 1991 roku i została wielokrotnie zmieniona. Ustawa zapewnia prawa związane z zatrudnieniem i ochronę dla działaczy związkowych. Związki zawodowe skupiają się na poprawie warunków pracy, podnoszeniu płacy minimalnej i zdobywaniu nowych członków. W 2018 roku zmieniono prawo związkowe, umożliwiając członkostwo w związku również osobom pracującym na innych warunkach niż stosunek pracy. Ustawa zawiera przepisy dotyczące rejestracji związku, uprawnień związkowych, zakładowych organizacji związkowych oraz sankcji za naruszenie przepisów.

Zakres przedmiotowy ustawy

Rozdział pierwszy zawiera przepisy ogólne. Znajduje się tu charakterystyka i definicja związku zawodowego. Zaznaczona jest równość wszystkich związków zawodowych i nałożony obowiązek równego traktowania tych organizacji a także samych pracowników. Ich przynależność do związków lub jej brak nie może stanowić podstawy do nierównego traktowania w przedsiębiorstwie. W przypadku takich naruszeń stosuje się przepisy zawarte w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Kodeks postępowania cywilnego 1964). Następnie zdefiniowano osobę wykonującą pracę zarobkową, pracodawcę oraz pracownika. Definicje te oparte są o ustawę z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks Pracy (Kodeks pracy 1974, s. 3). Wyszczególniono osoby mające prawo założyć lub przystąpić do związku zawodowego. Kolejne artykuły zawierają informacje na temat misji, praw, zakresu obowiązków oraz interesów związków zawodowych. Ostatnie artykuły rozdziału pierwszego skupiają się na sposobach finansowania oraz dotacjach na rzecz organizacji.

Rozdział drugi skupia się na problemie tworzenia związków zawodowych. Wyszczególnione zostały warunki, które należy spełnić aby powstał związek. Dokładnie opisano obowiązki założycieli, proces rejestracji oraz wymogi dotyczące ilości członków podczas rozpoczynania przedsięwzięcia. Wymienione zostały również powody skreślenia związku zawodowego z rejestru:

• uchwała o rozwiązaniu,
• Zakończenie działalności gospodarczej pracodawcy, przy którego przedsiębiorstwie działał związek zawodowy,
• Ilość członków wynosi mniej niż dziesięć.

Rozdział trzeci skrupulatnie opisuje uprawnienia związków zawodowych. Na wstępie zaznaczono mocne kompetencje związków. Wykluczając projekty i ustawy dotyczące budżetowania państwa, związek zawodowy ma prawo do opiniowania aktów prawnych Polski oraz Unii Europejskiej. Sprawuje nadzór nad respektowaniem przez pracodawców przepisów prawa pracy oraz przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Z Rozdziału trzeciego można dowiedzieć się również, że związki zawodowe mogą prowadzić działalność gospodarczą co przekłada się na otrzymywanie dochodu, który jednak nie może być dzielony na członków a jedynie służy celom statutowym. Opisane są także obowiązki członków wobec pracodawcy w trakcie rozpoczynania oraz prowadzenia organizacji. Kolejny rozdział jest kontynuacją trzeciego i zatytułowano go " Rozdział 3a Reprezentatywna organizacja związkowa". Zawarte są tu kryteria jakie organizacja musi spełnić aby otrzymać status reprezentatywnej.

Rozdział czwarty dotyczy tematu jakim jest zakładowa organizacja związkowa. Wyszczególniony jest tu zakres działania. Przedstawiono dokładnie misję i główne cele organizacji. Szczegółowo opisano relacje i zasady współpracy pomiędzy organizacją a przedsiębiorstwem.

Rozdział piąty dotyczy konsekwencji jakich przedstawiciele związków zawodowych mogą się spodziewać w przypadku działania niezgodnego z treścią ustawy. Dokument zawiera spis wszystkich zabronionych czynności, których konsekwencją może być grzywna lub ograniczenie wolności.

Rozdział szósty zawiera tylko trzy artykuły opisujące przepisy szczególne. Można znaleźć informacje gdzie znajdują się przepisy stosowane w przypadku konfliktu pomiędzy związkiem zawodowym a pracodawcą. Dokument odsyła do ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych 1991). Zawarta jest tu również informacja o możliwości tworzenia kas zapomogowych dla członków organizacji.

Rozdział siódmy jest ostatnim i wyszczególnia zmiany w przepisach obowiązujących (Ustawa o związkach zawodowych 1991).

Ustawa o związkach zawodowych — artykuły polecane

Układy zbiorowe pracy — Pozew zbiorowy — Rola związków zawodowych w firmie — Zakaz konkurencji — Notariusz — Akta osobowe — Sąd pracy — Prawa pracownika — Konstytucja biznesu

Bibliografia

• Baran K. (2018), O zakresie prawa koalicji w związkach zawodowych po nowelizacji prawa związkowego z 5 lipca 2018 r., Praca i zabezpieczenie społeczne, nr 9
• Baran K. (red.), (2015), Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, Wolters Kluwer, Warszawa
• Dral A. (2018), Ochrona trwałości stosunku pracy działaczy związkowych w świetle noweli ustawy o związkach zawodowych, Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Społecznej, 25 (3)
• Grygiel-Kaleta Ż. (2012), Wolność zrzeszania się w związki zawodowe w aktach prawa międzynarodowego., Roczniki Administracji i Prawa, 12, 283-298
• Kijowski A. (1983), Niektóre sporne problemy nowej ustawy o związkach zawodowych, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, 3
• Kotowski W., Kurzęba B. (2015), Związki zawodowe Komentarz do ustawy o związkach zawodowych, Difin, Warszawa
• Trappmann V. (2014), Związki zawodowe w Polsce aktualna sytuacja, Friedrich-Ebert-Stiftung, Warszawa
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296
• Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Dz.U. 1991 nr 55 poz. 236
• Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Dz.U. 1991 nr 55 poz. 234
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141

Autor: Tomasz Jakubowski

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.