Czarny czwartek
| Czarny czwartek |
|---|
| Polecane artykuły |
Czarny czwartek– panika na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (ang. NYSE) wywołana nagłym spadkiem cen akcji, która miała miejsce 24 października 1929 roku. Był to jeden z pierwszych dni - obok czarnego piątku (25 października) i czarnego wtorku (29 października), który był początkiem rozpoczynającego się Wielkiego Kryzysu (zwanego też Wielką Depresją) trwającego w latach 1929-1933 będącego największym załamaniem gospodarczym w dziejach kapitalistycznego świata.
Przebieg zdarzeń
Na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych już od dłuższego czasu rosła bańka spekulacyjna (lub bąbel spekulacyjny) spowodowana działaniem banków, które udzielały kredytów pod zastaw akcji o sztucznie wykreowanych wysokich wartościach. Za pożyczki inwestorzy kupowali kolejne akcje przedsiębiorstw, które były w rzeczywistości niestabilne i prowadziły niepewne interesy. 24 października ceny akcji błyskawicznie zaczęły spadać co wywołało ogromną panikę, w wyniku której ludzie zaczęli masowo je wyprzedawać. Chcące uratować sytuację banki dokonały tzw. interwencji giełdowej wykupując akcje w celu ustabilizowania ich cen, lecz nie przyniosło to trwałych rezultatów i kilka dni później miał miejsce największy krach na giełdzie nowojorskiej zwany czarnym wtorkiem. Jak podaje J. Kaliński w pierwszych dniach kryzysu wskaźnik giełdy nowojorskiej Dow Jones Industrial Average obniżył się aż o 30% a wartość akcji spadła o 25% ( 2008 s.164). Te wydarzenia uznaje się za pierwsze dni Wielkiego Kryzysu Gospodarczego.
Przyczyny kryzysu
Ogólne przyczyny powstania recesji:
- Już w 1928 roku dało się zaobserwować pierwsze sygnały, które świadczyły o nadchodzącym kryzysie. Nadwyżki produkcji oraz coraz trudniejsze upłynnianie się towarów powodowało powstanie ogromnych zapasów, z którymi państwo nie mogło sobie poradzić.
- Polityka kredytowo-pieniężna Stanów Zjednoczonych z lat 1924-29, która miała na celu ożywienie gospodarcze wprowadzała niską stopę procentową, która pozwalała praktycznie każdemu uzyskać kredyt bankowy. Według J. Skodlarskiego tanie kredyty, które Stany Zjednoczone udzielały również innym państwom przyczyniły się do ożywienia handlu międzynarodowego, co miało oczywiście pozytywny wpływ na gospodarkę jednak dawało USA pełny wpływ na kształtowanie koniunktury światowej (2012 s.226).
- Przedsiębiorstwa w kraju przeznaczały kapitał z zaciągniętych pożyczek na inwestycje, które napędzały koniunkturę. Jednak mimo tego, że ogólny wynik finansowy w państwie były zadziwiająco dobry oraz wskaźniki ekonomiczne stale szły w górę za wzrostem gospodarczym nie do końca nadążali zwykli obywatele. Łatwy i tani kredyt poprawiał znacząco ich sytuację i pozwalał nabywać podstawowe dobra konsumpcyjne. Łatwo dostępne środki stały się również przyczyną masowego kupowania akcji.
Skutki Czarnego czwartku
Oczywistym skutkiem czarnego czwartku była utrata przez inwestorów pieniędzy oraz ogromna fala bankructw, tak samo zwykłych spółek jak banków. Przedsiębiorstwa, które przetrwały były zmuszone obniżać koszty co wywołało zmniejszenie produkcji oraz ogromną falę zwolnień. Szacuje się, że około 1/3 siły roboczej USA stała się bezrobotna a w przeciągu krótkiego okresu czasu całkowita podaż pieniądza spadła o 35%.
Następstwa wydarzeń z 24 października były pośrednio związane ze wszystkimi skutkami jakie przyniósł Wielki Kryzys. Jak podaje J. Skodlarski właśnie przez ścisłe powiązania między gospodarkami i dominację Stanów Zjednoczonych w inwestycjach zagranicznych, kredytach i handlu międzynarodowym kryzys zamienił się w problem ogólnoświatowy i rozprzestrzenił się błyskawicznie w całej gospodarce (2012, s.246).
Wielki Kryzys był największą tego typu recesją i dotknął wszystkie działy gospodarki (przemysł, rolnictwo, handel, walutę, finanse, transport) oraz wszystkie kapitalistyczne państwa na świata (wysoko i słabo rozwinięte) a jego negatywne skutki można było odczuwać aż do 1933 roku (Szpak J., 1997, s.181-182).
Bibliografia
- Albers T., Uebele M.(2015) The Global Impact of the Great Depression, "Economic History Working Papers" No: 218/2015
- Caldwell J., O’Driscoll T. (2007)What Caused The Great Depression, "Social Education" no. 71(2), pp 70–74
- Kaliński J. (2008)., Historia Gospodarcza XIX i XX w., Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 162-165
- Pakuła A. (2010), Kryzys finansowy - produkt chciwości, "Barometr regionalny", nr 1(19)/2010
- Skodlarski J. (2012)., Historia Gospodarcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 225-227, 245-262
- Szpak J. (1997)., Historia Gospodarcza Powszechna, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, s.177-190
Autor: Anna Zaremba
