Spółdzielnia

Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska. Spółdzielczość w prawie polskim została zdefiniowana 16 września 1982 r. ustawą Prawo spółdzielcze. A dziś spółdzielczość dalej działa w oparciu o tę ustawę jednak ujednolicaną przez szereg lat jak i działa w oparciu o inne ustawy i zarejestrowane statuty.

Inna definicja spółdzielni - "to zespół osób, które dla osiągnięcia wspólnego celu podejmują się współdziałania w sposób zorganizowany. Jest ona zrzeszeniem osób, a nie kapitałów, i to odróżnia ją od spółek kapitałowych".(K. Kwapisz 2012, s. 17)

Spółdzielnia to taka organizacja, w której na pierwszym miejscu stawia się zaspokojenie potrzeb ich członków, a w drugiej kolejności przyniesienie zysków akcjonariuszom.(F. Mroczko 2014, s. 34)

TL;DR

Spółdzielnia to dobrowolne zrzeszenie osób, które prowadzą wspólną działalność gospodarczą w interesie swoich członków. Spółdzielnia może działać społecznie i oświatowo-kulturalnie. Statut spółdzielni określa jej nazwę, cel, prawa i obowiązki członków. Członkami mogą być osoby fizyczne i prawne. Spółdzielnia ma organy: walne zgromadzenie, radę nadzorczą i zarząd. Może dojść do podziału, likwidacji lub ogłoszenia upadłości spółdzielni. Spółdzielczość ma długą historię w Polsce i istnieje wiele różnych branż spółdzielczych.

Statut

Statut spółdzielni jest spisywany przy zakładaniu spółdzielni i określa między innymi nazwę i teren działalności spółdzielni, cel i przedmiot jej działania, prawa i obowiązki jej członków, wysokość wpisowego i udziałów członków danej spółdzielni, zasady i tryb przyjmowania nowych członków, tryb ich występowania, wykluczania i wykreślania, zasady wyboru i odwoływania członków organów spółdzielni i zasady podziału nadwyżki bilansowej i pokrywania strat.

Jest to instytucja, która podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego i od tego momentu nabywa ona osobowość prawną. Dzieje się to po wcześniejszym zaakceptowaniu przez członków statutu.(F. Mroczko 2014, s. 34)

Członkowie

Członkami spółdzielni może zostać każda osoba fizyczna z pełną zdolnością do czynności prawnych i osoba prawna lub osoba fizyczna o niepełnej zdolności do czynności prawnej, jeśli stanowi tak statut spółdzielni. Minimalna liczba członków spółdzielni to 10 osób, spółdzielni rolnej to 5, a jeśli spółdzielnię tworzą osoby prawne to minimum, jakie wymaga stawa to 3 członków.

Członkowie spółdzielni zarządzają na własne ryzyko. Osoby należące do spółdzielni mają takie samo prawo głosu oraz stosują się do zasady równości praw i obowiązków. Wysokość udziałów członków w zyskach określana jest na podstawie włożonego przez nich wkładu pracy, a nie majątku.(F. Mroczko 2014, s. 34)

Organy

Organami spółdzielni są:

• walne zgromadzenie (tworzą je wszyscy członkowie spółdzielni) lub zebrania przedstawicieli (zebrania grup członkowskich). Walne zgromadzenie decyduje w ważnych sprawach spółdzielni i jest organem uchwałodawczym,
• rada nadzorcza kontroluje i nadzoruje bieżącą działalność zarządu i poszczególnych jednostek organizacyjnych spółdzielni, a także uchwala palny gospodarcze i programy działalności spółdzielni, akceptuje skład organizacyjny spółdzielni, orzeka o nabywaniu nieruchomości,
• zarząd reprezentuje spółdzielnię na zewnątrz i kieruje bieżącą działalnością spółdzielni, dokonuje on czynności prawnych w imieniu spółdzielni,
• inne jeśli stanowi tak statut spółdzielni.

Wszystkie organy wybierane i odwoływane są w głosowaniu tajnym.

Podział, likwidacja, upadłość spółdzielni

Podział spółdzielni następuje na podstawie uchwały walnego zgromadzenia, na którym przeważa większość głosów. Z wydzielonej części spółdzielni powstaje nowa. Podczas podziału ważne jest określenie: członków, którzy będą w nowej spółdzielni, planu podziału majątku oraz datę kiedy nastąpi podział.(Ustawa o prawie spółdzielczym 1982, s. 27-28)

Likwidacja spółdzielni następuje kiedy:

• upływa okres, na który ją utworzono,
• zmniejsza się liczba członków poniżej tej wykazanej w ustawie/statucie,
• na wskutek zgodnych uchwał o likwidacji walnych zgromadzeń(Ustawa o prawie spółdzielczym 1982, s. 31)

Ogłoszenie upadłości spółdzielni następuje wtedy kiedy jest ona niewypłacalna. Dzieje się tak gdy wartość aktywów nie jest w stanie zaspokoić zobowiązań. Walne zgromadzenie może jednak podjąć decyzję o dalszym istnieniu spółdzielni wówczas kiedy wskaże środki, które umożliwią jej wyjście ze stanu niewypłacalności.(Ustawa o prawie spółdzielczym 1982, s. 36)

Historia spółdzielczości w Polsce

Osobami, które przyczyniły się do zapoczątkowania tematyki spółdzielczości, już u schyłku XIXw. byli:

• Franciszek Stefczyk - założyciel spółdzielni specjalizującej się w tematyce pożyczkowej, zwanymi Kasami Stefczyka,
• Mieczysław Łyskowski - przyczynił się do założenia pierwszego spółdzielczego banku polskiego,
• ks. Augustyn Szamarzewski - założyciel pierwszej kasy oszczędnościowej,
• ks. Piotr Wawrzyniak - założyciel śremskiego Banku Ludowego

29 października 1920 roku w Polsce została uchwalona pierwsza polska ustawa dotycząca spółdzielczości. Duży wpływ na jej wdrożenie miał Stanisław Wojciechowski, który był drugim w kolejności prezydentem RP. Miał on także swój współudział w utworzeniu spółdzielni "Społem". Według pierwszej ustawy o spółdzielczości wszystkie spółdzielnie posiadały osobowość prawną. Ponadto dawała dużą dowolność w zakresie kształtowania przez członków statutu.(H. Cioch 2011, s. 17-18)

Branże spółdzielcze

Wyodrębnia się trzy rodzaje spółdzielni:

• spółdzielnie producentów,
• spółdzielnie konsumentów,
• spółdzielnie pracownicze (H. Cioch 2011, s. 40)

Ponadto wyszczególnia się piętnaście branż spółdzielczych w Polsce, takich jak:

• spółdzielczość spożywców "Społem",
• gminne spółdzielnie "Samopomoc Chłopska",
• spółdzielnie mleczarskie,
• spółdzielnie ogrodniczo-pszczelarskie,
• rolnicze spółdzielnie produkcyjne,
• spółdzielnie kółek rolniczych,
• banki spółdzielcze,
• spółdzielnie mieszkaniowe,
• spółdzielnie pracy i usług oraz budowlane,
• spółdzielnie inwalidów i niewidomych,
• spółdzielnie rękodzieła artystycznego "Cepelia",
• spółdzielnie rzemiosła,
• spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe,
• spółdzielnie socjalne,
• spółdzielcze grupy producentów rolnych (H. Cioch 2011, s. 39)

Spółdzielnia — artykuły polecane

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością — Spółdzielnia socjalna — Stowarzyszenie — Spółka akcyjna — Komisja Rewizyjna — Agencja rozwoju przemysłu — Walne zgromadzenie wspólników — Bank spółdzielczy — Rada Nadzorcza

Bibliografia

• Bończak-Kucharczyk E. (2013), Spółdzielnie mieszkaniowe. Komentarz, Lex, Warszawa
• Cioch H. (2011), Prawo Spółdzielcze, Lex, Warszawa
• Czekaj M., Żmija J. (2014), Spółdzielczość - działania grupowe, Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych, nr 4
• Jaworska K. (2010),Spółdzielnie socjalne, Studia Prawnoustrojowe, nr 11
• Kufel J., Siuda W. (1998), Prawo gospodarcze dla ekonomistów, Scriptum, Poznań
• Kwapisz K. (2012), Prawo Spółdzielcze. Komentarz, LexisNexis, Warszawa
• Mroczko F. (2014), Warunki funkcjonowania przedsiębiorstw na rynku, KPSW, Jelenia Góra
• Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze. Dz.U. 1982 nr 30 poz. 210

Autor: Aleksandra Nikiel, Agnieszka Kępa

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.