Klasyfikacja budżetowa

Klasyfikacja budżetowa, zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych, stanowi system oznaczeń, które służą do opisywania dochodów, wydatków oraz przychodów i rozchodów, występujących w poszczególnych jednostkach sektora finansów publicznych.

"Praktyczną rolę klasyfikacji budżetowej można pokrótce scharakteryzować w ten sposób, że dzięki systemowi podziałek klasyfikacja budżetowa jest dogodnym instrumentem służącym opisywaniu środków publicznych stosowanym na potrzeby planowania i ewidencji finansowej (rachunkowości) oraz sprawozdań finansowych, ułatwia również badania statystyczne nad pozyskiwanymi środkami publicznymi i dysponowaniem nimi na cele publiczne".

TL;DR

Klasyfikacja budżetowa to system oznaczeń używanych do opisywania dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów w sektorze finansów publicznych. Ma ona wiele funkcji, takich jak planowanie, ewidencja, informowanie i statystyka. Klasyfikacja budżetowa opiera się na podziałach podmiotowym, przedmiotowo-funkcjonalnym i rodzajowym. Jest ona stosowana w celu ustalania wielkości dochodów i wydatków na poszczególne dziedziny działalności. Dzięki klasyfikacji budżetowej można śledzić wykonanie planu finansowego i uzyskać pełen obraz budżetu.

Klasyfikacja budżetowa według tzw. podziałek

Ten podział opisuje dochody/ środki, które pochodzą z Unii Europejskiej oraz wydatki, które klasyfikuje się poprzez opisywanie za pomocą tzw. podziałek:

• paragraf - określa rodzaj wydatku, przychodu lub dochodu oraz środków, które pochodzą z UE lub źródeł zagranicznych,
• dział i rozdział - charakteryzuje rodzaj działalności.

Paragraf to rodzaj dochodu ze względu na źródło pochodzenie (np. par. 0310-podatek od nieruchomości, par. 0830 - wpływy z usług) lub rodzaj wydatku wyodrębnianego ze względu na charakter prawny i przeznaczenie (np. par. 4010-wynagrodzenia osobowe pracowników, par.2540-dotacja podmiotowa z budżetu dla niepublicznej jednostki systemu oświaty).

Dział i rozdział (np. dział 801 oświata i wychowanie, rozdział 80104 przedszkola) - określa rodzaj działalności właściwej dla pozyskiwanego dochodu lub dokonywanego wydatku. Obecnie stosowna klasyfikacja budżetowa w zakresie "działów" jest trzycyfrowa. Dwie pierwsze cyfry działu odpowiadają danej działalności i pochodzą od podziałek typu "klasa" z Polskiej Klasyfikacji Działalności. (stanowi to znaczną pomoc w porównywaniu dochodów i wydatków sektora finansów publicznych z finansami sektora prywatnego). Trzecia cyfra oznaczenia działu ma charakter porządkowy i umożliwia odróżnianie od siebie tych działów, które wg Polskiej Klasyfikacji Działalności, są obejmowane jedną i tą samą "klasą" (np. dział 750 - Administracja publiczna; dział 754 - Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa). Podziałki typu "rozdział" (które występują pod odpowiednimi działami) są pięciocyfrowe - trzy pierwsze cyfry pochodzą od działu, dwie ostatnie mają charakter porządkowy (np. rozdział 75022 - Rady gmin; rozdział 75023 - urzędy gmin). Podziałki typu paragrafy dochodów i wydatków są samodzielne i czterocyfrowe. Trzy pierwsze cyfry dotyczą właściwego wyodrębnienia źródła dochodu lub rodzaju wydatku (np. par.050...- podatek od czynności cywilnoprawnych, par.605....-wydatki inwestycyjne jednostek budżetowych, par.606...-wydatki na zakupy inwestycyjne jednostek budżetowych), natomiast czwarta cyfra jeśli nie jest "zerem", to określa powiązanie dochodu lub wydatku ze środkami pochodzącymi z funduszy zagranicznych.

Funkcje klasyfikacji budżetowej

Klasyfikacja budżetowa jest to usystematyzowany podział przychodów i rozchodów, jak i dochodów i wydatków dotyczący określonej grupy jednostek (sektora publicznego), który jest stosowany w ewidencji, planowaniu oraz w sprawozdawczości.

Na tej podstawie wyróżniamy cztery podstawowe funkcje klasyfikacji budżetowej:

1. funkcję prawną (planistyczną)
2. funkcję ewidencyjną (księgowo, rachunkową)
3. funkcję informacyjną (sprawozdawczą)
4. funkcję statyczną

Funkcja prawna jest podstawowym elementem klasyfikacji budżetowej. Można ją nazywać również funkcją planistyczną. Umożliwia ona sformułowanie norm planowych. System planowania budżetowego składa się z planu wyjściowego (budżetu rocznego) oraz wywodzących się od niego rocznych planów (finansowych) dla wydatków i dochodów jednostek budżetowych. Planowanie budżetowe jest tworzone na dwóch zasadach: zasadzie budżetowania netto i zasadzie budżetowania brutto.

Funkcja ewidencyjna jest to funkcja rachunkowa i księgowa czyli inaczej mówiąc ewidencja księgowa. Polega ona na rejestracji środków i zarządzaniu nimi, zgodnie z ustawą o rachunkowości. Klasyfikacja budżetowa stosowana jest przy dekretacji dowodów księgowych, jak również w księgowaniu operacji, które są związane z dyspozycją środkami lub określonym dochodem.

Funkcja informacyjna zwana jest również funkcją sprawozdawczą. Ta funkcja dotyczy różnych procesów finansowych, których źródłem jest ewidencja księgowa prowadzona w danej jednostce. Występujące aktualnie systemy sprawozdawczości to: sprawozdawczość budżetowa i sprawozdawczość dotycząca operacji finansowych. Funkcja informacyjna pozwala na określenie poziomu wykonania budżetu rocznego danej jednostki.

Funkcja statyczna opiera się na danych z ewidencji księgowej, ale tylko tych jednostek, które stosują klasyfikacje budżetową. Na podstawie tych danych ustala mierniki i wielkości dla finansów państwa. Przykładem jest określenie produktu krajowego brutto (PKB) oraz państwowego długu publicznego.

Kryteria klasyfikacji budżetowej

Występują trzy podstawowe kryteria klasyfikacji:

• podmiotowe - Oznacza podział na dochody i wydatki budżetowe. Każda z tych części odpowiada bieżącemu podziałowi resortowemu administracji rządowej. Natomiast każda z jednostek resortowych jest dysponentem, który jest odpowiedzialny za wykonanie określonej części budżetu.
• przedmiotowo-funkcjonalne - Oznacza podział dochodów w zależności od źródła ich pochodzenia, natomiast podział wydatków według przeznaczenia tych środków. Wydatki i dochody budżetowe podzielone są na rozdziały i działy.
• rodzajowe - Oznacza uzupełnienie przedmiotowo-funkcjonalnej klasyfikacji o pozycje i paragrafy, przy czym treść paragrafów charakteryzuje rodzaj wydatku i dochodu

Zastosowanie

W planowaniu podmiotów sektora finansów publicznych, dzięki klasyfikacji budżetowej, ustala się wielości dochodów czy limity wydatków na poszczególne dziedziny działalności - tj. na działy i właściwe dla każdego z nich rozdziały. Poprzez paragrafy, ustalane są prognozowane źródła dochodów lub limity dla możliwych do dokonywania wydatków. Każda kwota pieniężna opisana podziałkami klasyfikacyjnymi w uchwale budżetowej, w układzie wykonawczym budżetu oraz w rocznym planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych" jest obowiązującą normą planową wyrażoną w szczególny sposób. Normy te, z racji ich przeniesienia do rocznego planu finansowego jednostki budżetowej, przesądzają o zakresie kompetencji finansowej podmiotu wykonującego budżet.

Dzięki klasyfikacji budżetowej w ewidencji finansowej, każdy pozyskany dochód lub wykonany wydatek (lub zaciągnięte zobowiązanie) zostają opisane właściwymi dla nich oznaczeniami: dział - rozdział - paragraf (dochodów lub wydatków). Sumowanie dochodów opisanych jednorodnymi podziałkami daje możliwość śledzenia stopnia wykonania planu finansowego.

Dzięki klasyfikacji budżetowej kwoty dochodów i wydatków opisane jednorodnymi podziałkami klasyfikacyjnymi od najwyższych do najniższych (tj. od działu do paragrafu) zostają zsumowane, co daje pełen obraz wykonania budżetu w danym okresie rozliczeniowo-sprawozdawczym.

Klasyfikacja budżetowa — artykuły polecane

Budżet — Rachunkowość finansowa — Rodzaje rachunkowości — Subwencja — Podatek rolny — Rachunkowość podatkowa — Księgowość — Układ wykonawczy budżetu — Jednostka sektora finansów publicznych

Bibliografia

• Adamowicz M., Łuniewska S. (2015), Planowanie i budżetowanie jako narzędzie zarządzania finansami przedsiębiorstwa, Zeszyt naukowy Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 77
• Gąsiorek K. (2015). Klasyfikacja budżetowa 2016, wydawnictwo Infor, Warszawa, s. 7
• Gołębiowski G. (red.) (2015), Leksykon Budżetowy, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa
• Lachiewicz W. (red.) (2015). Zmiany w klasyfikacji budżetowej 2016, wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa, s. 3-9
• Malinowska E., Misiąg W. (2002), Finanse publiczne w Polsce. Przewodnik, ODDK, Gdańsk
• Malinowska-Misiąg E., Misiąg W. (2006), Finanse publiczne w Polsce, Lexis Nexis, Warszawa
• Toborek-Mazur J. (2015), Budżet zadaniowy jako nowy plan finansowy systemu finansów publicznych, Studia Ekonomiczne, nr 252, s. 161-170

Autor: Katarzyna Szlachta, Aleksandra Komosa