Wartość godziwa

Wartość godziwa (ang. fair value) jest specyficzną kategorią ceny wykorzystywanej do ustalenia wartości aktywów. Wartość godziwa to kwota, za jaką dany składnik majątku mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane, na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi nie powiązanymi ze sobą stronami. Wartość godziwą może odzwierciedlać cena sprzedaży pochodząca z rynku. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie wartości aktywów za pomocą cen sprzedaży, należy ją określić szacunkowo, we własnym zakresie lub przy pomocy rzeczoznawców. Wartość godziwa odwrotnie do innej stosowanej metody wyceny bilansowej tj. kosztu historycznego nie ma charakteru retrospektywnego, lecz prospektywny. Przedstawia stan aktualny, a nawet odnosi się do przyszłości stanowiąc o hipotetycznych wartościach. Można też stwierdzić, że wartość godziwa jest zagadnieniem szerszym i bardziej rozbudowanym niż wartość rynkowa.

TL;DR

Wartość godziwa to cena, za którą dany składnik majątku mogłaby zostać wymieniona na warunkach transakcji rynkowej. Jej ustalenie wymaga, aby transakcja spełniała pewne warunki, takie jak odbywanie się na warunkach rynkowych i pomiędzy dobrze poinformowanymi stronami. Wartość godziwa ma wiele zalet, takich jak większe zgodność z rzeczywistością i umiejętność prognozowania, ale także wady, takie jak duże koszty ustalenia wartości i złożone modele wyceny. Jest ona stosowana przy wycenie różnych aktywów i pasywów w ramach sprawozdawczości finansowej.

Zasady ustalania

Z definicji tych wynika, że aby mówić o wycenie w wartości godziwej konieczne jest, aby transakcja na podstawie, której określa się tą wartość spełniała następujące warunki:

• dokonywana była na warunkach rynkowych (w tym również transakcji hipotetycznej, jeśli nie następuje transakcja faktyczna),
• pomiędzy zainteresowanymi stronami - co oznacza, iż strony chcą dokonać tej transakcji, przy czym żadna ze stron nie znajduje się w sytuacji przymusowej
• pomiędzy dobrze poinformowanymi stronami - co oznacza, iż obie strony transakcji posiadają wystarczającą wiedzę i informacje, umożliwiające im pełną ocenę wartości przedmiotu transakcji
• pomiędzy, niepowiązanymi ze sobą stronami, nie znajdującymi się w stosunku nadrzędności i podporządkowania.

Wartość godziwa nie jest, zatem kwotą, którą jednostka gospodarcza może otrzymać lub zapłacić w ramach wymuszonej transakcji, przymusowej likwidacji czy wyprzedaży majątku w celu spłacenia długów. Jednak szacując wartość godziwą koniecznie należy wziąć pod uwagę bieżącą sytuację jednostki gospodarczej. Na przykład wartość godziwą składnika aktywów finansowych, który jednostka gospodarcza postanowiła sprzedać w najbliższej przyszłości za gotówkę określa kwota, jaką jednostka gospodarcza może uzyskać z takiej sprzedaży. Na kwotę środków pieniężnych uzyskaną z natychmiastowej sprzedaży danego składnika aktywów wpłyną takie czynniki, jak bieżąca płynność rynku tych aktywów i wielkość popytu na nie.

Zalety stosowania wyceny w wartości godziwej

• wartości aktywów i pasywów są bardziej zgodne z rzeczywistością względem warunków rynkowych
• zaspokojenie potrzeb informacyjnych użytkowników sprawozdawczości finansowej bazujących na perspektywie inwestycyjnej
• umiejętność prognostyczna
• analogiczność pozycji zestawionych w bilansie z ich realną (rynkową) wartością

Wady stosowania wyceny w wartości godziwej

• przypuszczalne duże koszty ustalenia wartości aktywów
• złożone modele wyceny
• analizowanie aktywów i pasywów wyłącznie z wymiaru rynkowego
• zmniejszenie możliwości zestawiania aktywów i całych sprawozdań finansowych
• sposobność wypaczenia od zasady memoriałowej i rozważnego ustalenia wartości aktywów

Zastosowania

Wartość godziwa według znowelizowanej ustawy o rachunkowości ma zastosowanie przy wycenie aktywów i pasywów w następujących przypadkach:

• aktualizacji wyceny środków trwałych.
• określeniu ceny nabycia w przypadku wymiany aktywów.
• rozliczeniu połączenia spółek metodą nabycia.
• trwałej utracie wartości.
• wycenie inwestycji
• wycenie [[[aktywa]]|aktywów]] netto jednostek powiązanych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym.

Tylko dla sytuacji rozliczania połączenia spółek metodą nabycia i dla instrumentów finansowych ustawa określa metody ustalania tej wartości, w pozostałych odsyła do Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.

Wartość godziwa a koszt historyczny

Wielu specjalistów zajmujących się wyceną księgową toczy zapalczywy spór odnośnie słuszności stosowania kosztu historycznego i wartości godziwej. Za najbardziej istotne korzyści ze stosowania wyceny według kosztu historycznego można uznać bezstronność jego wyceny oraz możliwość zastosowania tego modelu ustalania wartości aktywów na potrzeby oceny zarządu czy na potrzeby umów gospodarczych. Jednak ogromną nieprawidłowością kosztu historycznego jest jego nieuwzględnianie w wycenie bieżących warunków makroekonomicznych. Natomiast zastosowanie wartości godziwej do wyceny bilansowej cechują korzyści płynące z wyższej użyteczności decyzyjnej, a także większe powiązanie z bieżącymi realiami makroekonomicznymi i przyszłą wartością przepływów pieniężnych. Jednakże opieranie się na wartości godziwej wiąże się również ze spowolnionym rozwojem ze względu na brak obiektywizmu wyceny oraz trudnościami w jej audycie. Istnieje zatem bardzo duża konieczność prowadzenia dalszych badań empirycznych dotyczących użyteczności decyzyjnej obydwu tych pojęć.

Wartość godziwa — artykuły polecane

Wycena wartości firmy — Koszt historyczny — Wartość rynkowa — Inne inwestycje krótkoterminowe — Majątkowe metody wyceny przedsiębiorstw — Wycena aktywów finansowych — Wycena bilansowa — Wycena składników bilansu — Leasing zwrotny

Bibliografia

• Adamkiewicz Z "Wartość godziwa i jej ustalanie" Rachunkowość nr 9/2001
• Gierusz J. (2012), Pomiar wartości aktywów i zobowiązań w świetle MSSF 13 Wycena wartości godziwej, Zarządzanie i Finanse, nr 4, cz.3
• Hołda A. (2015) Wartość godziwa według MSSF oraz Ustawy o Rachunkowości, KibR, Warszawa
• Micherda B. (2005), Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Micherda B., Andrzejewski M. (2013), Sprawozdawczość i rewizja finansowa. Problemy kwantyfikacji wartości, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
• Poniatowska L. (2012), Wartość godziwa i jej zastosowanie w wycenie bilansowej aktywów i zobowiązań według regulacji krajowego prawa rachunkowości, Studia Ekonomiczne Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, nr 126

Autor: Małgorzata Serafin, Patrycja Babiarz