Samorząd terytorialny

Samorząd terytorialny
Polecane artykuły
Starostwo powiatowe Administracja publiczna Zadania publiczne gminy Funkcje współczesnego państwa Administracja samorządowa Prawo Zadanie publiczne Formy organizacyjne jednostek samorządowych Administracja

Samorząd terytorialny jest wynikiem decentralizacji finansów publicznych do szczebla lokalnego, w wyniku której następują zmiany jakościowe chronione najwyższym aktem prawnym - Konstytucją. Jest podstawą formą organizacji władz lokalnych. W ogólnym znaczeniu, istotą samorządu jest powierzenie zarządu sprawami publicznymi samym zainteresowanym - czyli, z mocy prawa, odpowiednio zorganizowanemu zrzeszeniu obywateli. W odniesieniu do samorządu terytorialnego polega to na utworzeniu i akceptacji przez państwo, autonomicznego względem niego, systemu organów i wyposażenie ich w odpowiednie kompetencje władcze. Istotnym warunkiem powstania takich organów jest akceptacja przez państwo odrębności sfery interesów społeczności lokalnej i regionalnej, przy jednoczesnym istnieniu interesów całego społeczeństwa. Ta odrębność interesów ma wyraz prawny, w postaci nadania związkom samorządowym osobowości prawnej oraz ekonomicznej, w postaci ich uwłaszczenia. Samorząd terytorialny jest, zatem wyodrębnionym w strukturze państwa związkiem terytorialnej społeczności, powoływanym do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażonym w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań. Z faktu wyodrębnienia terytorialnych związków samorządowych wynika ich względna niezależność od innych części aparatu państwowego (organów rządowych), a w konsekwencji możliwość kształtowania własnej, wewnętrznej organizacji, wybór organów przedstawicielskich oraz uprawnienia do stanowienia prawa miejscowego.

Definicje samorządu terytorialnego

Nie da się wskazać na jedną, dobrą i akceptowaną przez wszystkich definicję samorządu terytorialnego. Istnieje wiele określeń i różnią się one w szczegółach.

W literaturze polskiej:

1. "Zdaniem Jerzego Panejki: samorząd jest opartą na przepisach ustawy, zdecentralizowaną administracją państwową, wykonywaną przez lokalne organy, niepodległe hierarchicznie innym organom i samodzielnie w granicach ustawy i ogólnego porządku prawnego.
2. Według Bohdana Wasiutyńskiego samorząd jest: wykonywaniem części administracji państwowej przez organizacje obdarzone osobowością prawną, działające we własnym imieniu z mocy przyznanego im prawa pod określonym nadzorem państwa.
3. Tadeusz Bigo przez pojęcie "samorząd terytorialny" rozumiał korporacje będące osobami prawnymi (podmiotami), zdecentralizowanymi i odrębnymi od państwa, powołane przez ustawy do wykonywania obowiązków i praw (publicznych) z zakresu administracji publicznej z wykorzystaniem władztwa administracyjnego.
4. Teresa Rabska, według niej: samorządem jest wyodrębniona grupa społeczna, określona przez prawo, której członkostwo powstaje z mocy prawa, powołana do wykonywania zadań administracji państwowej, w granicach przez prawo określonych, w sposób samodzielny, w formach właściwych dla administracji państwowej, posiadająca własną organizację, ustaloną w przepisach prawnych, o charakterze przedstawicielskim, pozostającą pod kontrolą tej grupy społecznej, która ją wybrała. Organizacja samorządu zbudowana jest na zasadzie decentralizacji; działając na podstawie prawa pozostaje tylko pod nadzorem organów państwowych.
5. Bogdan Dolnicki przyjmuje, że samorząd terytorialny jest to: jednostka o charakterze korporacyjnym, wyposażona w osobowość prawną o charakterze publicznym i prywatnym, wypełniająca poprzez wyłonienie w drodze wyborów organy zadania administracji publicznej na zasadach określomej prawnie niezależności i podlegająca przy tym nadzorowi państwowemu.
6. W art. 3 ust. 1 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego (EKST), można znaleźć, że samorząd terytorialny oznacza: prawo i zdolność społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców." (Bandarzewski K. 2006, s. 22-24)

Misja

Misja samorządu terytorialnego jest tożsama z:

• Realizacją idei samorządności, która wyzwala w społeczności zmiany w mentalności, polegające na utożsamianiu się społeczności z władzą samorządową. Jest to wynik demokratycznego trybu wyłaniającego odpowiednie organy integrujące społeczność terytorialną,
• Aktywizacją społeczności terytorialnej, oznaczającą inspirację dla społeczności do działań na rzecz swojego lokalnego środowiska,
• Racjonalizację działania władz publicznych, które muszą mieć na uwadze potrzeby społeczności, a których spełnienie jest ograniczone w możliwościach ich zaspokajania na szczeblu jednostek podziału terytorialnego.

Zadania

W zakresie:

• Infrastruktury społecznej:

1. pomoc społeczna,
2. zabiegi zapobiegające bezrobociu,
3. dynamizacja lokalnego rynku pracy,
4. polityka socjalna (prorodzinna),
5. pomoc osobom niepełnosprawnym,
6. ochrona zdrowia (przeciwdziałanie alkoholizmowi, narkomanii i nikotynizmowi),

• Infrastruktury technicznej:

1. dostarczanie wody,
2. usuwanie ścieków komunalnych,
3. zaopatrzenie w energię elektryczną, cieplną oraz gaz,
4. utrzymywanie porządku,
5. transport publiczny,
6. budowę, remont, utrzymanie i ochronę dróg oraz zarządzanie nimi,

• Ochrony środowiska:

1. zabiegi związane z ochroną środowiska i przyrody,
2. ochrona gospodarki wodnej, wodociągów i zaopatrzenia w wodę,
3. usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych
4. unieszkodliwianie odpadów komunalnych,

• Porządku i bezpieczeństwa publicznego:

1. zapobieganie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych,
2. zadania związane z sytuacjami kryzysowymi,

• Rozwoju regionalnego:

1. zaspakajanie potrzeb zbiorowych społeczności.

Władze samorządowe i publiczne tworzą system władzy i pewną kategorię własności w odniesieniu do otoczenia, z której wynikają ważne konsekwencje:

• Działalność władz musi być koordynowana względem gospodarstw domowych, oraz przedsiębiorstw
• Wyżej wymieniona koordynacja musi dotyczyć sfery podatkowej i polityki wydatkowej
• Odpowiedzialność za sprawy publiczne

W Polsce funkcjonują dwa rodzaje samorządu lokalnego (gmina i powiat), oraz samorząd województwa (samorząd regionalny). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej traktuje samorząd terytorialny jako element organizacji państwa, odrębny i niezależny od administracji rządowej.

Bibliografia

• Bandarzewski K. (2006), Prawo samorządu terytorialnego w Polsce, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa
• Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U.1997.78.483 rozdział VII,
• Owsiak S. (2005), Finanse publiczne teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa,
• Piasecki A. K. (2009), Samorząd terytorialny i wspólnoty lokalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa,
• Stahl M. (2010), Encyklopedia samorządu terytorialnego, część I Ustrój, Wydawnictwo Difin, Warszawa,
• Ustawa z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, Dz.U. 1990 nr 32 poz. 191.

Autor: Agata Migdał, Natalia Hulbój

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.