Opór podatkowy

Opór podatkowy jest jednym z rodzajów reakcji podatnika na podatki. Objawia się podejmowaniem czynności, które mają na celu wyeliminowanie bądź redukcję zobowiązania podatkowego. Dotyczy on zwłaszcza podatku dochodowego. Możemy wyróżnić różne działania podatnika, które mają na celu obniżenie obciążenia podatkowego. Są to przede wszystkim unikanie opodatkowania oraz uchylanie się od opodatkowania, a także: oszczędzanie podatkowe i planowanie podatkowe (P. Karwat 2002, s. 13-14)

Przyczyny oporu podatkowego

Przyczyny powstawania oporu podatkowego (A. Gomułowicz 2013, s. 270-275):

• słabo rozwinięta świadomość narodowa,
• niskie poczucie państwowości,
• zbyt surowy system podatkowy,
• wysokie kwoty należnych podatków (nadmierne obciążenie podatkowe; zależność pomiędzy stopą podatkową a dochodami budżetowymi państwa z tytułu podatków obrazuje krzywa Laffera),
• subiektywny ciężar podatku,
• złożoność podatków,
• negatywne nastawienie do systemu podatkowego i państwa,
• niezachowywanie przez ustawodawcę standardów konstytucji,
• źle dobrany sposób i forma wprowadzenia obowiązków podatkowych,
• skutek określonej mentalności podatkowej.

Zależności opisujące siłę zjawiska oporu wobec obowiązku podatkowego (A. Gomułowicz 2013, s. 280):

• Im bardziej obciążenia podatkowe i ich podział są odbierane jako niesprawiedliwe, tym opór podatkowy jest większy,
• Im więcej podatników dotychczas sumiennie realizujących swój obowiązek podatkowy zauważa w swoim otoczeniu podatników nieuczciwych, tym opór podatkowy jest większy,
• Im mniejsze znaczenie w stosunku do obowiązku podatkowego odgrywa sumienie, tym opór podatkowy jest większy.

Zjawiska obrazujące opór podatkowy

Opór podatkowy może przejawiać się w dwóch zjawiskach:

• Unikania opodatkowania - działanie legalne,
• Uchylania się od opodatkowania działanie nielegalne.

Unikanie opodatkowania (ang. tax avoidance) jest to omijanie przepisów w legalny sposób. Polega na wykorzystaniu przez podatnika wszystkich możliwości zmniejszających wielkość obciążeń podatkowych w ramach i granicach obowiązującego prawa podatkowego (A. Gomułowicz 2013, s. 282)

Przykłady unikania opodatkowania:

• oszczędzanie podatkowe,
• planowanie podatkowe,
• wykorzystywanie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (ang. treaty shopping),
• zastosowanie obowiązujących ustaw podatkowych, które z uwagi na rodzaj działalności gospodarczej lub inwestycji celowo zwalniają określone dochody od podatku lub przewidują określone ulgi podatkowe (T. Lipowski 2002, s. 38),
• zastosowanie innych ustaw, które państwa stosują w odniesieniu do inwestorów lokujących środki w uprzywilejowanych branżach gospodarki, dzięki czemu uzyskują oni określone przywileje podatkowe (T. Lipowski 2002, s. 38),

Uchylanie się od opodatkowania (ang. tax evasion) polega na podejmowaniu przez podatnika działań, które są zakazane przez prawo podatkowe. Ma to na celu minimalizację obciążeń podatkowych lub ich wyeliminowanie.

Przykłady uchylania się od opodatkowania (A. Gomułowicz 2013, s. 283):

• przekłamywanie rachunków,
• fałszowanie ksiąg podatkowych,
• zadeklarowanie jako kosztu wydatków, które nie zaistniały w rzeczywistości,
• niezgłoszenie obowiązku podatkowego,
• nieujawnienie wszystkich bądź części źródeł przychodów,
• odliczanie ulg z tytułów, które nie przysługują podatnikowi,
• odliczanie amortyzacji z tytułu środków trwałych nieposiadanych w rzeczywistości,
• fikcyjny eksport.

Opór podatkowy — artykuły polecane

Ustawa o podatku dochodowym — Uchylanie się od podatku — Podatek rolny — Zwolnienia podatkowe — Unikanie opodatkowania — Rachunkowość podatkowa — System podatkowy — Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych — Otoczenie podatkowe

Bibliografia

• Gomułowicz A., Małecki J. (2013). Podatki i prawo podatkowe, LexisNexis, Warszawa ISBN 9788326489570
• Karwat P. (2002). Obejście prawa podatkowego. Natura zjawiska i sposoby przeciwdziałania mu, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa
• Lipowski T. (2002). Raje podatkowe: charakterystyka i sposoby wykorzystywania, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk
• Niesiobędzka M. (2013). Dlaczego nie płacimy podatków?: psychologiczna analiza uchylania się od opodatkowania, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa
• Slemrod, J., Yitzhaki, S. (2002). Tax avoidance, evasion, and administration. Handbook of public economics, 3, 1423-1470

Autor: Aleksandra Pelczar