Struktura funkcjonalna
| Struktura funkcjonalna |
|---|
| Polecane artykuły |
Struktura funkcjonalna w swoim klasycznym ujęciu została zaproponowana przez F. W. Taylora jako sposób na rozwiązanie problemów struktury liniowej. Innym sposobem była struktura liniowo-sztabowa. Należy oddzielić klasyczną strukturę funkcjonalną od współczesnej. Współcześnie nazwy tej używa się dla określenia struktury departamentowej.
W ujęciu klasycznym zaproponowano, aby nadmiar zadań kierownika w strukturze liniowej rozwiązać poprzez powołanie wielu kierowników o różnych specjalnościach. W ten sposób każdy kierownik mógłby się specjalizować w wybranej dziedzinie, a jednocześnie wszystkie kwestie związane z organizacją pracy pracowników byłyby realizowane.
To rozwiązanie strukturalne miało jednak również swoje wady. Jak łatwo zauważyć na rys. 1, każdy pracownik ma kilku przełożonych. Zrezygnowano z zasady jedności rozkazodawstwa, a dokładnie nadano jej nowe znaczenie: każdy pracownik otrzymywał polecenia tylko od jednego przełożonego, ale w zakresie jednego obszaru decyzyjnego. Np. w zakresie czasu pracy polecenia mógł wydawać tylko jeden przełożony. W praktyce jednak zastosowanie takiego rozwiązania okazało się niezmiernie trudne, gdyż rozdzielenie uprawnień decyzyjnych nie było możliwe w pełni. Możliwe zatem było otrzymywanie sprzecznych instrukcji od różnych przełożonych.
W strukturze funkcjonalnej tworzone są bloki funkcjonalne, naznaczone władzą i odpowiedzialnością za wyniki swoich działań. Jednostki liniowe różnią się od funkcjonalnych integracją funkcji zarządzania obiektem, zestawem uprawnień i obowiązków. Funkcjonalna struktura realizuje zasadę oddzielania i utrzymania funkcji wśród jednostek strukturalnych, zakłada się podporządkowanie każdej jednostki liniowej o niższym poziomie kilku przełożonym wyższego szczebla, realizującym funkcje kontrolne.
TL;DR
Struktura funkcjonalna jest sposobem organizacji pracy w firmie, w której zadania są podzielone na specjalistyczne obszary. Ta struktura ma wiele zalet, takich jak wysoka kompetencja specjalistów i eliminacja powielania się zadań. Jednakże, ma też wady, takie jak trudność utrzymania relacji między jednostkami funkcjonalnymi i tendencja do nadmiernej centralizacji. Funkcjonalna struktura zarządzania jest stosowana w firmach produkujących pojedynczy produkt, organizacjach projektowych i przedsiębiorstwach specjalistycznych.
Zalety i wady takiej struktury
Zalety
- Wysoka kompetentność specjalistów odpowiedzialnych za realizację funkcji (wzrost profesjonalizmu).
- Zwolnienie liniowych menedżerów od rozwiązania poszczególnych problemów.
- Standaryzacja, formatowanie i programowanie procesów i operacji zarządzania.
- Eliminacja powielania i pokrywania się w wykonywaniu funkcji administracyjnych.
- Zmniejszenie zapotrzebowania w specjalistach szerokiego profilu.
- Centralizacja decyzji strategicznych oraz decentralizacja operacyjnych
Wady
- Nadmierne zainteresowanie zadaniami i celami swoich działów
- Trudności w utrzymywaniu stałych relacji między różnymi jednostkami funkcjonalnymi.
- Powstanie tendencji nadmiernej centralizacji.
- Czas trwania procedur decyzyjnych.
- Względnie stagnacyjna forma organizacyjna, z trudem reagująca na zmiany.
- Trudność rozdzielania władzy (wielokrotność podporządkowania)
Podziały działów zgodnie z funkcjami
Dla większości średnich i dużych przedsiębiorstw i organizacji, głównym podejściem tworzenia jednostek jest podejście funkcjonalne. Pojęcie funkcji w tym przypadku odnosi się do głównych obszarów działalności, tj. produkcja, finanse, sprzedaż, itp. Zgodnie z funkcjami bloków powstają podziały - przemysłowe, administracyjne, społeczne.
Blok przemysłowy zawiera działy
- Związane z wytwarzaniem produktów lub świadczeniem usług,
- Zapewniające warunki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania jednostek podstawowych,
- Służące do obsługi procesów pierwotnych i wtórnych,
- Eksperymentalne, w których są wytwarzane prototypy produktów.
Jest oczywiste, że w zależności od charakteru organizacji rola różnych działów struktury produkcji jest inna - nie w każdej firmie są produkowane prototypy, nie wszędzie produkcja się dzieli na pierwotną i wtórną, itd.
Blok administracyjny zawiera działy
- Preprodukcyjne (prace badawczo rozwojowe, itd.),
- Informacyjne (biblioteki, archiwa),
- Serwisowe, zajmujące się prowadzeniem badań marketingowych, sprzedaży, serwisu gwarancyjnego,
- Administracyjne (zarząd, księgowość, dział planowania usługi, dział prawny),
- Doradcze (komitety i komisje pracujące nad poprawą organizacji i technologii produkcji
i zarządzania).
Blok społeczny
Trzecim blokiem struktury funkcjonalnej organizacji są jednostki społeczne - ośrodki zdrowia, kluby, organizacje zajmujące się sprawami nieletnich. Dla większości średnich i dużych przedsiębiorstw i organizacji, głównym podejściem tworzenia jednostek jest podejście funkcjonalne. Pojęcie funkcji w tym przypadku odnosi się do głównych obszarów działalności, tj. produkcja, finanse, sprzedaż, itp. Zgodnie z funkcjami bloków powstają bloki podziału przemysłowy, administracyjny, społeczny.
Zastosowanie funkcjonalnej struktury zarządzania
- Firmy produkujące pojedynczy produkt,
- Przedsiębiorstwa, które implementują złożone i długoterminowe innowacyjne projekty,
- Duże przedsiębiorstwa specjalistyczne,
- Organizacje projektowe - badawcze i projektowe,
- Wąsko wyspecjalizowane przedsiębiorstwa.
Specyficzne zadania zarządzania przy funkcjonalnej strukturze zarządzania
- Złożoność komunikacji,
- Staranny dobór wyspecjalizowanych kierowników w obszarach funkcjonalnych,
- Równoważenie obciążenia jednostek,
- Zapewnienia koordynacji jednostek funkcjonalnych,
- Opracowanie specjalnych motywacyjnych mechanizmów,
- Zapobieganie rozwojowi separatystycznemu jednostek funkcjonalnych,
- Priorytet specjalistów nad przełożonymi.
Rys. 1. Struktura funkcjonalna zaproponowana przez F. W. Taylora
Źródło: (A. Nalepka 2001, s. 71)
W tej strukturze rządą zatem eksperci, a nie kierownicy "od wszystkiego". Podział zadań pomiędzy nich jest realizowany w sposób przemyślany i celów. Dzięki temu organizacja może się łatwiej dostosowywać do zmian w otoczeniu.
Oprócz wskazanych już wcześniej wad związanych z brakiem jedności rozkazodawstwa, należy wskazać brak osoby odpowiedzialnej za całokształt funkcjonowania poszczególnych obszarów organizacji. W praktyce struktura funkcjonalna przyjmowała bardzo różne kształty, rzadko była ona stosowana w czystej formie.
Bibliografia
- Carpenter. M., Bauer T., Erdogan B.; 2012, Management Principles [w:]Chapter 7 Organizational Structure and Change
- Chudoba T., 2008, "Model systemu społecznego a problemy zarzadzania", Wydawnictwo:CeDeWu
- Czermiński A., Trzcieniecki J., Elementy teorii organizacji i zarządzania, PWN, Warszawa 1973
- Griffin R.W. (2017), Podstawy zarządzania organizacją, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Kalu Idika Awa, Functional structure and operational issues: An examination of core challenges and remedies. [w:] " II. Functional organization structure - VI. Conclusion
- Montana P., Charnov B., Management: A Streamlined Course for Students and Business People [w:] Chapter 11: Organizational structures: Concepts and formats
- Nalepka A. (2001), Struktura organizacyjna, Antykwa, Kraków
- Zawadzak T. (2008), Podstawy kierowania organizacją, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń
Autor: Sławomir Wawak, Kyrylo (Cyryl) Chabanivskyi
