Struktura macierzowa

Struktura macierzowa zalicza się do jednej z form struktur organizacyjnych przedsiębiorstwa. Oparta jest na nakładających się na siebie dwóch kryteriach scalania. Wydziały funkcjonalne stanowią podstawę stworzenia macierzy. Po ich ustaleniu dobierane i nakładane są na przygotowany schemat zestawy grup. W zależności od profilu działalności przedsiębiorstwa kluczowym kryterium wyodrębnienia wspomnianych wcześniej grup jest wyrób lub tymczasowy wydział zajmujący się konkretnym zadaniem.

Została wprowadzona w latach sześćdziesiątych w przemyśle kosmicznym. Pionierską role w zastosowaniu tej struktury odegrała NASA (National Aeronautics and Space Administration). Strukturę macierzową najczęściej buduje się wokół problemów lub projektów, w których realizację zaangażowana jest organizacja. Są one na ogół ujmowane w wierszach macierzy. Kolumny macierzy są odpowiednikami stałych, powtarzalnych funkcji, podobnych do funkcji występujących w strukturze funkcjonalnej.

TL;DR

Struktura macierzowa to jedna z form organizacji przedsiębiorstwa, oparta na dwóch kryteriach scalania - wydziałach funkcjonalnych i grupach projektowych. Stworzona w latach 60. przez NASA, jest używana do realizacji projektów specjalnych. Ma wiele zalet, takich jak współpraca międzydziałowa i elastyczność, ale także wady, takie jak wysokie koszty zarządzania. Przykładem zastosowania jest Ford, który użył struktury macierzowej do stworzenia modelu Ford Focus. Struktura ta nie jest uniwersalna i nie nadaje się do wszystkich firm. Może być stosowana w przypadku silnego nacisku otoczenia zewnętrznego, dużej ilości danych do przetworzenia i ograniczonych zasobów.

Zastosowania

Struktura macierzowa ma zastosowanie w przypadku wystąpienia potrzeby realizacji pewnych przedsięwzięć specjalnych, które wymagają powołania zespołów projektowych. Członkami tych zespołów są pracownicy stałych komórek organizacyjnych.

Rys. 1. Struktura macierzowa

Oddelegowanie pracowników może odbywać się na zasadzie:

• pełnego wyłączenia z macierzystej komórki na czas realizacji przedsięwzięcia i całkowitego podporządkowania służbowego kierownikowi powołanego zespołu projektowego (mówimy wtedy o tzw. zespołach projektowych),
• podwójnego podporządkowania pracowników: zarówno kierownikowi macierzystej komórki, jak i kierownikowi zespołu (takie rozwiązanie odpowiada typowym strukturom macierzowym).

Każdy pracownik będący jednym z ogniw struktury macierzowej jest członkiem zarówno zespołu projektowego jak i wydziału funkcjonalnego. Wynikiem owej dwojakiej przynależności jest fakt posiadania kilku przełożonych. Macierzowa struktura organizacyjna to dość skomplikowane przedsięwzięcie. Nie każda firma potrafi ją skutecznie wdrożyć. Stosowanie tej struktury może prowadzić do wielu zjawisk zarówno pozytywnych jak i negatywnych w danej organizacji.

Zalety i wady

Zalety:

• stwarza warunki do pracy interdyscyplinarnej
• sprzyja rozwijaniu umiejętności współpracy
• jest elastyczna
• sprzyja wysokiej identyfikacji pracowników z celami
• stwarza samoczynne mechanizmy koordynacji
• sprzyja powstawaniu zjawiska synergii

Wady:

• wysokie koszty zarządzania
• możliwość wystąpienia anarchii
• wydłużony czas realizacji zadań (sprzyja dyskusjom, a nie działaniu)

Struktura macierzowa w praktyce

Znany na całym świecie amerykański koncern motoryzacyjny - Ford wykorzystał podejście macierzowe do skonstruowania jednego z najbardziej popularnych modeli, a mianowicie Forda Focusa. Powołana do tego celu grupa nosiła miano "zespół Focusa", a składała się m.in. z: inżynierów, projektantów, specjalistów ds. marketingu i produkcji oraz ekspertów z innych obszarów firmy. Dzięki implementacji tej struktury i zgromadzeniu specjalistów projekt wykreowania nowego modelu zakończył się sukcesem o przynajmniej rok wcześniej, niż byłoby to możliwe do osiągnięcia przy zastosowaniu poprzedniego podejścia realizowanego w firmie.

Rys. 2. Struktura macierzowa w projekcie

Struktura macierzowa wykorzystywana jest także przez firmy tj. Prudential, General Motors, NCR, American Cyanamid, a także Manhattan Bank. Jednakże struktura macierzowa pomimo starań związanych z wdrożeniem i próbą realizacji nie znalazła zastosowania w takich firmach jak Philips, czy Citibank. Powyższa sytuacja sugeruje więc, iż struktura macierzowa nie jest strukturą uniwersalną, nadającą się do wdrożenia w każdym przedsiębiorstwie.

Kiedy warto zastosować strukturę macierzową ?

Strukturę macierzową można zastosować w poniższych sytuacjach: 1. Gdy otoczenie zewnętrzne przedsiębiorstwa wywiera na niego silny nacisk np. w przypadku dużej konkurencji na rynku. Dzięki podjęciu kompleksowych działań wszystkich komórek struktury macierzowej można w sposób szybki i efektywny zwrócić uwagę konsumentów na wytwarzane przez siebie dobra.

2. W sytuacji, gdy w przedsiębiorstwie przetwarzana jest niezliczona ilości danych i informacji. Zastosowanie tej struktury znacznie ułatwia podział obowiązków i koordynację podejmowanych zadań.

3. W przypadku, gdy zasoby, w których posiadaniu znajduje się organizacja są ograniczone struktura macierzowa okazuje się zbawiennym rozwiązaniem. Dzięki jej zastosowaniu z ograniczonych zasobów np. specjalistów ds. produkcji może korzystać nie tylko dział produkujący wyrób A, lecz także dział produkujący wyrób B.

Pomimo trudności towarzyszących stworzeniu prężnie działającej struktury macierzowej funkcjonuje ona w przedsiębiorstwach i często przyczynia się do osiągania sukcesów i przyspieszenia czasu realizacji założonych projektów.

Struktura macierzowa — artykuły polecane

Struktura zespołów projektowych — Struktura promienista — Rodzaje struktur w projekcie — Centralizacja — Struktura liniowa — Struktura funkcjonalna — Reengineering — Struktura dywizjonalna — Struktura liniowo-sztabowa

Bibliografia

• Griffin R. (2017), Podstawy zarządzania organizacją, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kandefer-Winter K., Nadskakuła O. (2016), Komunikacja w zarządzaniu projektami, CeDeWu, Warszawa
• Machaczka J. (2001), Podstawy zarządzania, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Piwowar-Sulej K. (2013), Funkcja personalna w organizacji zorientowanej na projekty - jej kształt oraz rola działu HR w realizacji tej funkcji, Folia oeconomica nr 283/213
• Stabryła A. (1997), Podstawy zarządzania firmą, Antykwa, Kraków-Kluczbork
• Trocki M. (2014), Organizacja projektowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Agnieszka Galos, Adrianna Cholewa