Hiperinflacja
| Hiperinflacja |
|---|
| Polecane artykuły |
"Hiperinflacją nazywamy zjawisko polegające na utrzymywaniu się bardzo wysokiej stopy inflacji" (D.Begg, 1997, s. 258).
Hiperinflacja ze względu na szybki wzrost cen i skutki społeczno-gospodarcze jest nazywana dramatyczną formą inflacji. Wzrost cen waha się między kilkoma tysiącami a trylionem procent rocznie, co potwierdza historia gospodarcza świata, gdzie zanotowano wiele przypadków tego typu.
Hiperinflacja jest jedną z czterech rodzai inflacji wchodzących w skład podziału ze względu na natężenie. Do tej grupy należą również:
- Inflacja pełzająca
- Inflacja krocząca
- Inflacja galopująca.
Jednakże hiperinflacja jest najbardziej dynamiczną formą inflacji.
Zagrożenia
Ta forma inflacji może grozić kryzysem społecznym, gospodarczym a nawet kryzysem moralnym społeczeństwa. Na skutek maleje popyt podmiotów gospodarczych a siła nabywcza pieniądza z godziny na godzinę maleje. Działalność inwestycyjna zanika, co może prowadzić do wysokiego wzrostu bezrobocia a przede wszystkim do gwałtownego spadku produkcji. Wyjście z inflacji polega na radykalnych zmianach społeczno-gospodarczych a także wielu wyrzeczeń społeczeństwa.
Hiperinflacja może dotknąć praktycznie każdy kraj. Powodowana jest zwykle załamaniem systemu finansowego danej gospodarki oraz dużym deficytem budżetowym. W kraju, którego dotknęła hiperinflacja pojawia się gwałtowna ucieczka od pieniądza - co skutkuje załamaniem się realnego popytu na pieniądz.
Pomiar
Pomiaru inflacji można dokonać na podstawie kilku wskaźników:
- Stopy inflacji
- Indeks cen konsumpcyjnych
- Indeks cen produkcyjnych
- Deflator PKB
- Indeks inflacji bazowej
- Indeks inflacji "netto"
Stopa inflacji określa stopień nasilenia danej inflacji. Wyraża ona w procentach wzrost ogólnego poziomu cen w okresie badawczym w relacji do poziomu w okresie bazowym.
Indeks cen konsumpcyjnych CPI to średnia ważona cen towarów i usług, które są nabywane w danym czasie przez gospodarstwo domowe.
Indeks cen produkcyjnych PPI mierzy on zmiany cen podstawowych dóbr zaopatrzeniowych u producenta.
Deflator PKB to stosunek normalnego PKB danego roku, czyli roku bazowego do realnego PKB z tego samego roku czyli z roku badanego.
Indeks inflacji bazowej pokazuje on długookresowy trend kształtowania się cen, kiedy eliminujemy wahania cen takie jak: o charakterze sezonowym i wynikających z oddziaływania na gospodarkę negatywnych szoków popytowych i podażowych.
Indeks inflacji "netto" wyłącza ona z obliczeń grupę żywności i paliw.
Występowanie
Hiperinflacja na dużą skalę ujawniła się na terenie Europy po pierwszej wojnie światowej, kiedy to wydatki pieniężne na powojenne odbudowy wymusiła odchodzenie krajów Europy Środkowej i Wschodniej od złotego pieniądza i wymusiła drukowanie pieniądza papierowego. Najbardziej znanym przykładem hiperinflacji jest sytuacja w Niemczech w latach 1922-1923, kiedy to pod koniec 1923 roku stopa inflacji w Niemczech sięgnęła prawie 30 000% w skali miesiąca. "Aby w październiku 1923 kupić napój, który w styczniu 1922 kosztował 1 markę, trzeba było wydać 192 mln marek" (D.Begg, 1997, s. 259).
Hiperinflacja dotknęła również Jugosławię podczas wojny towarzyszącej rozpadowi tego państwa. Na początku lat 90 stopa inflacji sięgała 100% miesięcznie, co daje około 200 000% rocznie. Następstwem tych zaburzeń jest używanie innych walut w krajach byłej Jugosławii. Np. w Bośni i Hercegowinie walutą jest marka transferowa, która jest ściśle powiązana z euro. Natomiast w Kosowie i Czarnogórze nie ma wcale oficjalnej jednostki monetarnej - powszechnie posługuje się euro (mimo, że kraje te nie należą do Unii Europejskiej).
Najwyższą jednak stopę inflacji zaobserwowano na Węgrzech tuż po zakończeniu drugiej wojny światowej. W roku 1946 według ekspertów węgierskich inflacja wynosiła prawie 42 000 bilionów % w skali miesiąca (Gazeta Bankowa nr14, 2007), co oznaczało podwajanie się cen prawie dwa razy na dobę.
W Polsce najwyższy poziom inflacji w czasie prowadzenia transformacji systemowej w 1989 r., kiedy to ceny wzrosły o 640%.
Hiperinflacja doprowadza zwykle do denominacji oraz do tzw. ucieczki pieniądza.
"Ucieczka od pieniądza oznacza gwałtowny spadek realnego popytu na pieniądz, występujący wtedy, kiedy wysoka inflacja i wysoka nominalna stopa procentowa zwiększają koszty utrzymania pieniądza" (D.Begg, 1997, s. 259).
Bibliografia
- Begg D., Fisher S., Dornbush R. Makroekonomia, PWE, Warszawa 1997.
- Colander D.C. Macroeconomics, Irwin McGraw-Hill, Boston 1997.
- Chorzemski S. Węgierska hiperinflacja, Gazeta bankowa nr 14 2-9 kwietnia 2007.
- Lis S. Współczesna makroekonomia, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2011
- A. Jabłecka, T. Jędrzejowicz Wpływ zmian inflacji na finanse publiczne i politykę fiskalną w Polsce, Materiały i Studia nr 321; Warszawa 2015
- M. Mańkowski, A. Ostrowski, R. W. Włodarczyk Związek między bezrobociem a inflacją w Polsce na tle krzywej Phillipsa, 2012
Autor: Wiktor Ziemskow, Anna Abram
