Denominacja

Denominacja jest to zmiana systemu walutowego w określonym kraju polegająca na wycofaniu znajdujących się dotychczas w obiegu znaków pieniężnych, na nowo wyemitowane znaki pieniężne. Jest to reforma pieniężna, która zazwyczaj dokonuje obniżenia nominału dotychczasowej waluty, która wskutek wysokiej inflacji, doprowadziła do emisji przez bank centralny danego kraju, banknotów o wysokich nominałach. Inflacja jest zdecydowanie ważniejszą determinantą decyzji inwestycyjnych przedsiębiorstw niż zmienne określające koszt użytkowania kapitału, w tym stopa procentowa. Sytuacja taka jest uciążliwa dla prowadzenia rozliczeń finansowych zarówna dla obywateli, jak i całego państwa. Stąd też konieczność obniżenia nominału waluty na drodze przeprowadzenia denominacji. Według wcześniej ustalonych proporcji wymianie podlegają płace, ceny, gotówka, wkłady bankowe, kurs walutowy itp. W języku potocznym denominacja oznacza zmianę "starej" waluty na "nową" (np. zmiana "starego" złotego na "nowy" złoty).

TL;DR

Denominacja to zmiana systemu walutowego w kraju, polegająca na wycofaniu starych znaków pieniężnych i wprowadzeniu nowych. Może być przeprowadzana z różnych przyczyn i w różnych formach. Przykłady denominacji miały miejsce w krajach takich jak Francja, Rosja, Argentyna, Brazylia i Boliwia. W Polsce ostatnia denominacja miała miejsce w 1995 roku. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oznacza konieczność wprowadzenia euro jako nowej waluty.

Rodzaje denominacji

Wyróżnić można wiele rodzajów denominacji, które można usystematyzować wg poniższych kryteriów:

• Kryterium celu denominacji: - ekonomiczno - finansowy: np. stabilizacja waluty, likwidacja nadmiernej ilości pieniądza na rynku powstałej na skutek wysokiej inflacji; - pozaekonomiczny; np. przyczyny społeczne.
• Kryterium skutków ekonomicznych, które mają być wynikiem przeprowadzonej reformy pieniężnej: - denominacja ekwiwalentna to najczęściej występująca, wzorcowa forma wymiany waluty, czyli zasobów gotówkowych, wkładów bankowych i oszczędnościowych dokonywana według wcześniej ustalonej, takiej samej proporcji w stosunku do płac, cen, zobowiązań (przykładem jest denominacja w Polsce w 1995r.) - denominacja nieekwiwalentna polegająca na wymianie waluty według różnych proporcji dla cen, płac, zobowiązań (przykładem jest denominacja w Rosji w 1947r.)
• Kryterium operacyjne: - d. ustalona z wyprzedzeniem, w określonym terminie (np. Polska 1995r.) - d. nieustalona, wprowadzona z dnia na dzień (np. Rosja 1947r.)
• Kryterium uzyskania mocy prawnej znaków pieniężnych: - d. natychmiastowa (stare znaki pieniężne tracą ważność w dniu wejścia do obiegu nowej waluty) - d. odroczona (stare znaki pieniężne tracą swą ważność w określonym terminie różnym od dnia wejścia w życie denominacji)
• Kryterium proceduralne - wymiana waluty następuje w krótkim czasie - wymiana waluty następuje w długim okresie czasu

Przykłady denominacji na świecie

Francja, rok 1960 - denominacja polegająca na wprowadzeniu nowej jednostki monetarnej - tzw. "ciężkiego" franka o wartości równej 100 starych franków (1:100), przeprowadzona z przyczyn ekonomicznych - stabilizacja waluty osłabionej w okresie powojennym, ekwiwalentna, zaplanowana z góry w kilku etapach z okresem dwuwalutowości. Reforma pieniężna we Francji jest przykładem klasycznym denominacji. Rosja, rok 1947 - denominacja, polegająca na zamianie "starego" rubla na "nowego" z przyczyn pozaekonomicznych, przeprowadzona z dnia na dzień, nieekwawiwalentna, bez okresu dwuwalutowości. W Związku Radzieckim rubla denominowano średnio raz na piętnaście lat, czasami po to, aby skonfiskować obywatelom majątek. W ciągu 74 lat rządów bolszewików rubel radziecki został zdewaluowany 1 do 5 bilionów w stosunku do carskiej waluty. Rząd oszukiwał własnych obywateli. Jego celem było oprócz konfiskaty oszczędności życia obywateli również ustabilizowanie rubla. Mimo tego że przywrócono możliwość wymiany rubla na metale szlachetne zyskał on miano waluty drewnianej. Władzom państwa udało się wyeliminować różnego rodzaju pieniądze będące wtedy w obiegu, jednak nie udało się przywrócić zaufania obywateli do państwowego znaku pieniężnego Argentyna, rok 1985 - denominacja jednostki pieniężnej z "peso" na "australa". Brazylia, rok 1986 - denominacja jednostki pieniężnej z "cruzeiro" na "cruzado". Boliwia, rok 1987 - denominacja jednostki pieniężnej z "peso" na "boliviano".

Denominacja w Polsce

Reforma walutowa połączona z denominacją przeprowadzona w Polsce po odzyskaniu niepodległości w 1924r., zmieniała nazwę jednostki pieniężnej z "marki polskiej" na "złoty", na mocy ustawy o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej z dnia 11 stycznia 1924r. Denominacja ta miała charakter ekwiwalentny. Kolejna wymiana znaków pieniężnych miała miejsce w 1950r. i była ona nieekwawiwalentna. Ostatnia denominacja w Polsce przeprowadzona w styczniu 1995 roku, polegała na zmianie "starego" na "nowy" złoty o wartości 10 000 "starych" złotych. W proporcji 1:10 000 zostały przeliczone ceny, płace itd. Okres dwuwalutowości trwał dwa lata, do stycznia 1997r. kiedy to "stary" złoty przestał być prawnym środkiem płatniczym. Do tego czasu, występowała wymiana znaków pieniężnych, poprzez wydatki konsumpcyjne ludności czy pobieranie wynagrodzenia w nowej walucie. Konsekwencją wejścia Polski do Unii Europejskiej będzie przystąpienie do Europejskiej Unii Monetarnej (EMU), a co za tym idzie, obowiązek wprowadzenia na miejsce polskiej waluty - złotego, waluty Unii Europejskiej - euro.

Denominacja — artykuły polecane

Pegging — Rezerwa obowiązkowa — Emisja pieniądza — Strefa Euro — Agregaty pieniężne — Unia walutowa — Rezerwy dewizowe — Repo — System kursów walutowych — Kapitał założycielski

Bibliografia

• Borkowski T. (1996), Znaki pieniężne (banknoty, monety, bilon). Vademecum bankowca, Twigger, Warszawa
• Ciżkowicz P. (2010), Inflacja. Inwestycje. Polityka Pieniężna. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Czarny E. (red.) (2005), Gospodarka Polski na przełomie wieków, NBP, Warszawa
• Jaworski W., Zawadzka Z. (red.) (2010), Bankowość: podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa
• Kołodko G. (1990), Inflacja reforma stabilizacja, Studencka Oficyna Wydawnictwo ZSP Alma-Press
• Panasiewicz-Deryło I. (2015), Reforma pieniądza w Polsce i na świecie, Mówią Wieki, 4
• Żywiecka H. (2002), Przyczyny i mechanizmy kryzysów walutowych ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia międzynarodowych przepływów kapitału, Narodowy Bank Polski, Materiały i Studia, nr 145

Autor: Paulina Kononowicz, Mateusz Matysik