Skutki stresu

Skutki stresu - to następstwa różnego rodzaju stresu, które oddziałują na psychikę i zdrowie człowieka.

Stresory (bodźce)

Stres jest naturalną reakcją organizmu na różnego rodzaju bodźce, które są postrzegane jako niebezpieczne lub wymagające adaptacji. Może to być zarówno sytuacja fizyczna, jak i emocjonalna. Stresorami natomiast nazywamy czynniki, które wywołują stres. Mogą to być zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne.

Stresorami zewnętrznymi są takie czynniki jak: presja czasu, trudności w relacjach międzyludzkich, zmiany w środowisku pracy, konflikty, utrata pracy, problemy finansowe, a także różnego rodzaju traumatyczne wydarzenia życiowe. Są to czynniki, na które nie mamy bezpośredniego wpływu, ale które mogą znacząco wpływać na nasze samopoczucie i zdrowie.

Natomiast stresory wewnętrzne to m.in.: nasze własne myśli, oczekiwania, lęki, poczucie winy, perfekcjonizm. Często to my sami jesteśmy dla siebie największym źródłem stresu poprzez nasze negatywne myślenie i niezdrowe nawyki.

Stres może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. Pozytywny stres (eustres) może mobilizować nas do działania, zwiększać naszą motywację i skupienie. Jednak nadmierne narażenie na stres może prowadzić do negatywnych skutków zarówno dla naszego fizycznego, jak i psychicznego zdrowia.

Skutki stresu w wymiarze fizycznym zdrowia

Skutki natychmiastowe stresu

• Objawy mięśniowe, oddechowe, bólowe i układu trawiennego. Stres może prowadzić do natychmiastowych objawów fizycznych, które często są związane z napięciem mięśniowym. W wyniku stresu mięśnie mogą stać się napięte i bolesne, mogą występować bóle głowy, pleców oraz inne dolegliwości bólowe. Często dochodzi również do zaburzeń oddychania, takich jak przyspieszony oddech lub uczucie duszności. Stres może również wpływać negatywnie na układ trawienny, powodując objawy takie jak ból brzucha, niestrawność, zgaga czy biegunka.
• Wpływ na układ immunologiczny i podatność na infekcje. Stres ma bezpośredni wpływ na nasz układ immunologiczny, który odpowiada za obronę organizmu przed infekcjami i chorobami. Długotrwały stres może osłabić naszą odporność, co sprawia, że jesteśmy bardziej podatni na infekcje, przeziębienia i inne choroby. Osoby stale narażone na stres są bardziej narażone na infekcje wirusowe, bakteryjne oraz mają trudności z regeneracją organizmu.
• Wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Stres może mieć istotny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, co wiąże się z ryzykiem rozwoju chorób serca i naczyń krwionośnych. W sytuacjach stresowych organizm uwalnia hormony stresu, takie jak adrenalina i kortyzol, które podnoszą ciśnienie krwi i częstotliwość akcji serca. Długotrwałe działanie tych hormonów może prowadzić do przewlekłego podwyższenia ciśnienia krwi, ryzyka zawału serca czy udaru mózgu.
• Zaburzenia snu i ich wpływ na zdrowie ogólne. Stres może prowadzić do zaburzeń snu, które mają negatywny wpływ na nasze zdrowie ogólne. Osoby narażone na stres często doświadczają trudności w zasypianiu, częstych przebudzeń w nocy oraz niskiej jakości snu. Brak odpowiedniego wypoczynku może prowadzić do ogólnego zmęczenia, pogorszenia koncentracji i funkcjonowania umysłowego oraz osłabienia układu odpornościowego.

Skutki długotrwałe stresu

• Powikłania chorobowe. Długotrwały stres może prowadzić do poważnych powikłań chorobowych. Osoby stale narażone na stres mogą mieć zwiększone ryzyko rozwoju chorób takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby autoimmunologiczne, a nawet nowotwory. Wpływ stresu na organizm jest wieloaspektowy, a długotrwałe działanie hormonów stresu może prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych i innych procesów patologicznych.
• Wpływ na zdrowie psychiczne. Stres może mieć również negatywny wpływ na zdrowie psychiczne. Osoby narażone na długotrwały stres mogą doświadczać objawów depresji, lęku, chronicznego zmęczenia czy innych zaburzeń psychicznych. Stres może wpływać na nasze samopoczucie, emocje i zdolność do radzenia sobie z trudnościami życiowymi.
• Wpływ na funkcjonowanie społeczne. Długotrwały stres może prowadzić do trudności w funkcjonowaniu społecznym. Osoby dotknięte chronicznym stresem często mają trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji interpersonalnych, mogą doświadczać izolacji społecznej i problemów w pracy lub szkole. Stres może również wpływać na naszą komunikację, emocje i reakcje na sytuacje społeczne.
• Wpływ na zdrową dietę i wagę ciała. Stres może mieć negatywny wpływ na naszą dietę i wagę ciała. W sytuacjach stresowych często sięgamy po niezdrową żywność bogatą w tłuszcze i cukry, co może prowadzić do nadwagi, otyłości i innych problemów zdrowotnych. Ponadto, stres może wpływać na nasze nawyki żywieniowe, takie jak jedzenie w pośpiechu lub pomijanie regularnych posiłków, co również niekorzystnie wpływa na nasze zdrowie.

Skutki stresu w wymiarze psychicznym zdrowia

Wpływ na zdrowie psychiczne

• Depresja, lęki, zaburzenia nastroju. Stres ma ogromny wpływ na zdrowie psychiczne człowieka. Jednym z najpoważniejszych skutków stresu jest zwiększone ryzyko wystąpienia depresji, lęków i innych zaburzeń nastroju. Osoby doświadczające chronicznego stresu są bardziej podatne na rozwinięcie tych chorób. Depresja objawia się uczuciem przygnębienia, beznadziei, utratą zainteresowań i radości życia. Lęki mogą występować w postaci ataków paniki, fobii lub innych zaburzeń lękowych. Wszystkie te skutki stresu znacząco wpływają na jakość życia i zdolność funkcjonowania codziennego.
• Skutki dla funkcjonowania umysłowego, takie jak koncentracja i pamięć. Stres ma również negatywny wpływ na funkcjonowanie umysłowe człowieka. Osoby doświadczające stresu często mają trudności z koncentracją i zapamiętywaniem informacji. Mogą mieć problem z podejmowaniem decyzji i skupieniem uwagi na zadaniach. Stres może prowadzić do zaburzeń poznawczych, które negatywnie wpływają na efektywność pracy i nauki. Osoby poddane chronicznemu stresowi mają również większe ryzyko wystąpienia demencji w późniejszym życiu.
• Wpływ na jakość życia i samopoczucie emocjonalne. Skutki stresu w wymiarze psychicznym mają istotny wpływ na jakość życia i samopoczucie emocjonalne. Osoby doświadczające chronicznego stresu często odczuwają niezadowolenie, frustrację i napięcie. Mogą mieć trudności z kontrolowaniem emocji i reagować nadmiernie na sytuacje stresowe. Stres może prowadzić do pogorszenia relacji z innymi ludźmi, zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. Wpływa także na zdolność do cieszenia się życiem i odczuwania pozytywnych emocji.

Techniki zarządzania stresem

Aby minimalizować skutki stresu w wymiarze psychicznym, istnieje wiele technik zarządzania stresem, które można zastosować w codziennym życiu.

• Relaksacja i aktywność fizyczna. Relaksacja jest skutecznym sposobem na redukcję stresu i poprawę zdrowia psychicznego. Może obejmować techniki oddechowe, medytację, joga, tai chi lub masaż. Aktywność fizyczna, takie jak regularne ćwiczenia aerobowe, również pomaga w redukcji stresu poprzez uwalnianie endorfin - hormonów szczęścia.
• Planowanie czasu. Efektywne zarządzanie czasem jest kluczowe w redukcji stresu. Właściwe planowanie i organizacja obowiązków pozwala uniknąć nadmiernego obciążenia i zapobiega przeciążeniu. Można zastosować techniki takie jak tworzenie listy zadań, priorytetyzacja, delegowanie zadań, a także nauka mądrego korzystania z technologii.
• Umiejętności radzenia sobie z emocjami. Ważnym elementem zarządzania stresem jest nauka radzenia sobie z emocjami. Oznacza to umiejętność rozpoznawania i kontrolowania własnych emocji, a także zdolność do wyrażania ich w sposób konstruktywny. Można wykorzystać techniki takie jak głębokie oddychanie, pozytywne myślenie, refleksję i rozmowę z bliskimi.
• Pisanie dziennika i zdrowa dieta. Pisanie dziennika może być skutecznym narzędziem do wyrażania emocji i odkrywania własnych myśli. Jest to forma terapii prowadzonej samodzielnie, która pomaga w redukcji stresu i poprawie zdrowia psychicznego. Zdrowa dieta również odgrywa istotną rolę w zarządzaniu stresem. Unikanie żywności wysoko przetworzonej i bogatej w cukry proste oraz spożywanie pokarmów bogatych w witaminy i minerały przyczynia się do optymalnego funkcjonowania organizmu i poprawy samopoczucia emocjonalnego.
• Sen i wsparcie społeczne. Właściwy sen jest niezwykle ważny dla regeneracji organizmu i redukcji stresu. Należy dbać o regularne godziny snu i stworzyć odpowiednie warunki do odpoczynku. Wsparcie społeczne również odgrywa istotną rolę w radzeniu sobie ze stresem. Bliscy, przyjaciele i profesjonalna pomoc psychologiczna mogą dostarczyć wsparcia emocjonalnego i pomóc w rozwiązaniu problemów.

Wpływ stresu na organizację

Stres ma poważny wpływ na funkcjonowanie organizacji. Może prowadzić do wielu negatywnych skutków, które mają zarówno finansowe, jak i społeczne konsekwencje.

• Absencje pracowników i obniżenie produktywności. Jednym z najbardziej oczywistych skutków stresu w organizacji jest zwiększona absencja pracowników. Osoby doświadczające chronicznego stresu mają tendencję do częstszego korzystania z urlopów zdrowotnych lub nieobecności z powodu problemów zdrowotnych. To z kolei prowadzi do obniżonej produktywności i wzrostu kosztów dla firmy. Ponadto, stres może wpływać na koncentrację i motywację pracowników, co prowadzi do obniżenia jakości pracy oraz zwiększenia błędów i nieefektywności. To wszystko skutkuje niższą wydajnością i wynikami organizacji.
• Konflikty interpersonalne i koszty zdrowotne. Stres może również prowadzić do powstawania konfliktów interpersonalnych w miejscu pracy. Osoby doświadczające stresu często są bardziej podatne na drażliwość, agresję i napięcia emocjonalne. To może prowadzić do napięć między pracownikami, co wpływa negatywnie na atmosferę w pracy i efektywność zespołu. Dodatkowo, stres może mieć poważne skutki zdrowotne dla pracowników. Ciągłe napięcie i presja mogą prowadzić do wystąpienia chorób takich jak nadciśnienie, choroby serca, depresja czy problemy ze snem. Te zdrowotne konsekwencje stresu generują dodatkowe koszty dla organizacji w postaci opieki medycznej i zwiększonej absencji chorobowej.

Reakcja alarmowa organizmu (GAS)

Skutki działania stresu występują w wymiarze fizycznym, psychicznym i społecznym zdrowia człowieka. Wpływ stresu na zdrowie człowieka można podzielić na dwie kategorie pod względem czasu reakcji:

1. skutki natychmiastowe,
2. skutki długotrwałe.

Skutki natychmiastowe - są krótkotrwałe i najczęściej odwracalne (związane z reakcją alarmowej GAS); gdy powtarzają się często, mogą spowodować cięższą chorobę. Reakcja na stresor może objawiać się przez (Waszkowska M., Potocka A., Wojtaszczyk P., 2010):

• symptomy mięśniowe - spięte mięśnie szyi, pleców, zaciśnięte szczęki, spięte mięśnie twarzy,
• symptomy oddechowe: oddech szybki, płytki, czasami występuje hiperwentylacja,
• reakcje bólowe: bóle brzucha, głowy, klatki piersiowej;
• reakcje układu trawiennego: biegunka lub zaparcia, brak apetytu lub zbyt duży apetyt;
• inne objawy: zbyt intensywne pocenie się, suchość w ustach, tiki nerwowe, przyspieszone ruchy,

skutki długotrwałe (Waszkowska M., Potocka A., Wojtaszczyk P., 2010):

• powikłania chorobowe
• odnoszące się do zdrowia psychicznego,
• odnoszące się do zdrowia fizycznego.

Ze względu na ich obfitość stresorów klasyfikuje się je w kilku kategoriach (Dawidziuk K., Lishchynskyy Y., Wojciechowska M., Kopański Z., Marczewska S., Uracz W., 2011):

• czynniki indywidualne - w których skład wchodzą oczekiwania, naciski, presja ze strony innych,
• czynniki społeczne i środowiskowe - zmiany zachodzące wokół nas, zmiany perspektyw życiowych;
• czynniki organizacyjne - związane wykonywaną pracą, nadmiernym obciążenie, klimat pracy, relacjami między pracownikami.

GAS - Ogólny zespół adaptacyjny (General Adaptation Syndrome - GAS) ,,to wzorzec reakcji na stres, który stanowi pierwszą linię obrony organizmu przed potencjalnie szkodliwymi czynnikami. Występuje, gdy organizm styka się z każdym stresorem" (Remlein M., Olszański R., Siermontowski P., Kobos Z., Buczyński J., Buczyński A., 2015).

Wzorzec ten zakłada, że reakcja organizmu człowieka jest niezmienna w stosunku do każdego zagrożenia, niezależnie jaki ma rodzaj i z jakiego źródła pochodzi.

Z charakterystyki GAS - ogólnego zespołu adaptacyjnego, wynika też, że stresory nie muszą mieć ani natury fizycznej ani, biologicznej, a przeżywane emocje i myśli o niepowodzeniach, mogą wywoływać zmiany charakterystyczne dla tego zespołu (Remlein M., Olszański R., Siermontowski P., Kobos Z., Buczyński J., Buczyński A., 2015).

Ogólny zespół adaptacyjny (General Adaptation Syndrom - GAS) przebiegą w trzech kolejnych stadiach (Remlein M., Olszański R., Siermontowski P., Kobos Z., Buczyński J., Buczyński A., 2015):

• stadium reakcji alarmowej - siły obronne zostaja zmobilizowane,
• stadium odporności - przystosowanie organizmu do stresora, bodźca zewnętrznego,
• stadium wyczerpania - występuje, gdy stresor działa przez dłuższy czas, a jego siła jest odpowiednio duża.

Podczas stadium reakcji alarmowej organizm mobilizuje swoje siły. W tym stadium wyodrębnia się dwie fazy:

1. fazę szoku, obejmującą początkowy bezpośredni wpływ czynnika na organizm; pojawiają się pierwsze znaki obrony organizmu przed bodźcem np. spadek ciśnienia krwi czy obniżenie temperatury ciała.
2. fazę przeciwdziałania szokowi, w której oraganizm broni się przez np. wzrost ciśnienia krwi czy podwyższenie temperatury ciała.

W Stadium odporności organizm człowieka zaczyna adaptować stresory działające już przez pewien czas, przy czym gorzej znosi inne stresory, które do tej pory nie były dla niego szkodliwe.

Stadium wyczerpania występuje wtedy, gdy bodźce szkodliwe działają zbyt długo i/lub zbyt intensywnie przez co prowadzą do rozlegulowania funkcji fizjologicznych organizmu i powstania trwałych reakcji patologicznych.

Skutki stresu — artykuły polecane

Czynniki niebezpieczne — Burn-out — Dyskomfort — Objawy przemęczenia — Przyczyny stresu — Stres — Syndrom wypalenia zawodowego — Zdolność do pracy — Praca statyczna

Bibliografia

• Grygorczuk A., (2008), Pojęcie stresu w medycynie i psychologii, Via Medica, tom 5, nr 3, s. 111-115
• Mrozowicz K., Halemba P. (2014), Problemy potencjału społecznego organizacji turystycznych i sportowych, Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach
• Remlein M., Olszański R., Siermontowski P., Kobos Z., Buczyński J., Buczyński A. (2015), Stres - niedoceniane zagrożenie w sportach wodnych, Polish Hyperbaric Medicine and Technology Society
• Waszkowska M., Potocka A., Wojtaszczyk P. (2010), Miejsce pracy na miarę oczekiwań, Oficyna Wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź
• ŻŻXXXX Dawidziuk K., Lishchynskyy Y., Wojciechowska M., Kopański Z., Marczewska S., Uracz W. (2011), Stres jako źródło wypalenia zawodowego, jurnal of public health, nursing and medical resue, nr. 4, s. 26-29

Autor: Emilia Jarecka