Repo

Transakcje typu REPO - transakcje warunkowego zakupu lub porozumienia odkupu (z języka angielskiego repurchase agreement) - transakcje finansowe, należące do dostrajających operacji wolnego rynku, mających na celu regulację płynności sektora bankowego (J. Kudła 2009, s. 102)

Operacja REPO jest zaliczana do transakcji warunkowych, a więc takich, które zakładają wystąpienie transakcji odwrotnej. W celu lepszego zrozumienia istoty operacji REPO, konieczne jest zatem wspomnienie o transakcji do niej przeciwnej, czyli Reverse REPO. (B. Pietrzak 1999, s. 166)

TL;DR

Transakcje typu REPO są operacjami finansowymi, mającymi na celu regulację płynności sektora bankowego. Narodowy Bank Polski skupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych, które zobowiązują się do ich wykupienia w ustalonym terminie i za uzgodnioną kwotę. Reverse REPO to operacje, w których bank centralny sprzedaje papier wartościowy bankom komercyjnym, a następnie odkupuje go od nich w ustalonym terminie. Transakcje REPO mają zastosowanie m.in. w administrowaniu ryzykiem płynności, arbitrażu na rynku wtórnym i pozyskiwaniu środków finansowych. W Polsce rynek REPO jest mało rozwinięty, a transakcje tego rodzaju są przeprowadzane głównie przez NBP. W czasie kryzysu gospodarczego w 2008 roku operacje REPO były stosowane w celu zasilania sektora bankowego w płynność finansową.

Definicja operacji REPO

"Zgodnie z rekomendacją Związku Banków Polskich transakcja REPO jest umową, w której jedna ze stron sprzedaje papiery wartościowe, a jednocześnie zobowiązuje się do odkupienia w ustalonym dniu takich samych lub równoważnych papierów wartościowych (tzn. mających taki sam kod identyfikacyjny ISIN nadawany przez depozytariusza)". (E. Miklaszewska 2010, s. 196)

Organem stosującym operacje typu REPO jest Narodowy Bank Polski. NBP skupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych, które zobowiązują się do ich wykupienia w ustalonym terminie i za uzgodnioną kwotę. W ten sposób pobudzana jest aktywność gospodarcza, ponieważ banki komercyjne zyskują na określony czas rezerwy pieniężne, co z kolei przyczynia się do wzrostu ich płynności (A. Mikos-Sitek 2011, s. 63)

Definicja operacji Reverse REPO

"Operacje warunkowej sprzedaży (reverse repurchase agreement - Reverse REPO) - są operacjami zwrotnej sprzedaży bonów skarbowych. Polegają na tym, że bank centralny sprzedaje bankom komercyjnym papiery wartościowe, a następnie odkupuje je od banków komercyjnych w uzgodnionym w umowie terminie po określonej cenie". (W. Przybylska-Kapuścińska 2003, s. 91)

Bank decyduje się na przeprowadzenie tej transakcji, w momencie gdy istnieje potrzeba ograniczenia wzrostu podaży pieniądza, wynikającego z intensyfikacji działań kredytowych banków komercyjnych.

W Polsce, Reverse REPO stanowi pewien rodzaj lokaty w bony skarbowe lub pieniężne bony Narodowego Banku Polskiego (A. Mikos-Sitek 2011, s. 64)

Rodzaje REPO

• Specific REPO - w tym przypadku zastawem może być jedynie określona obligacja; (T. Chwee Huat 2004, s. 161)
• General Collateral - w tym przypadku zastaw może stanowić dowolna obligacja, która spełnia kryteria, wymienione w umowie; (M. Fleming 2010, s. 4)

Modyfikacje REPO

• Tri-Party Repo - specyficzny rodzaj operacji REPO, w której biorą udział 3 strony. Trzecia strona, zwana bankiem rozliczeniowym funkcjonuje w tym układzie jako pośrednik, którego celem jest zmniejszenie obciążeń administracyjnych pomiędzy dwiema stronami, partycypującymi w operacji REPO. (A. Copeland 2012, s. 19)
• Sell - Buy-Back (SBB) i Buy-Sell-Back (BSB) - odpowiedniki REPO na rynku kasowym, z pewnymi modyfikacjami dotyczącymi umów (M.Mianowska 2013, s. 49-51)

Sens prawny REPO

Sens prawny transakcji REPO można sprowadzić do przeniesienia na określony czas tytułu własności na kupującego, a tym samym uprawnień do obrotu zakupionych papierów wartościowych (L. Olszewski 2003, s. 73)

Sens ekonomiczny REPO

Sens ekonomiczny REPO polega na porównaniu tej transakcji do pożyczki, zaciąganej pod szczególny zastaw, który w tym przypadku stanowią papiery wartościowe (L. Olszewski 2003, s. 73)

Haircut

Haircut (initial margin) - jest to różnica pomiędzy wartością obligacji a kwotą pożyczki REPO. Im omawiana różnica jest wyższa tym:

1. wiarygodność zastawu spada 2. termin zapadalności repo ulega wydłużeniu 3. zmienność cen zastawu zwiększa się 4. wiarygodność partnera REPO zmniejsza się (A. Copeland 2014, s. 440)

Stopa REPO

Stopa REPO, inaczej stopa referencyjna lub interwencyjna, to minimalna cena, za którą Bank Centralny skupuje lub wyprzedaje krótkoterminowe papiery wartościowe na rynku międzybankowym. Wysokość ceny ustalają właściwe władze monetarne. W Polsce zadanie to należy do Rady Polityki Pieniężnej. (P. Niczyporuk 2011, s. 131)

Rynek REPO

Rynek REPO najlepiej rozwinięty jest w Stanach Zjednoczonych i strefie euro, chociaż jego wzrost jest coraz bardziej widoczny również w Australii, Chinach czy nawet niektórych państwach Afryki. Istnieją spore różnice pomiędzy rynkiem REPO w USA a w strefie euro, wynikające z ilości stron uczestniczących w transakcji. Szacowana wartość rynku waha się pomiędzy 5 a 15 bilionów USD, a ponadto w ostatnich latach, rynek wzrasta o ponad 30% rocznie. (Perturbacje na europejskim..., 2018)

W Polsce rynek REPO stanowi margines i na ten moment polskie władze nie przewidują jego rozwoju. Największym udziałowcem rynku jest NBP, a udział w rynku banków komercyjnych jest znikomy, sprowadzony jedynie do sprzedaży lub odkupu bonów od NBP, nie ma miejsca na wykorzystanie transakcji REPO i Reverse REPO w inny sposób, jak ma to miejsce na innych rynkach. Operacje dostrajające REPO, przeprowadzane są kilkukrotnie w ciągu każdego roku, aby utrzymać płynność finansową sektora bankowego. (M. Redo 2015, s. 571-579)

Zastosowanie REPO

1. Kreatywne administrowanie ryzykiem płynności sektora bankowego

2. Sposobność do arbitrażu na rynku wtórnym

3. Wpływanie na wysokość ryzyka transakcji kredytowych

4. Możliwość pozyskania papierów wartościowych

5. Sposób zdobycia środków finansowych

6. W przypadku rozwiniętych rynków REPO, transakcje tego typu traktowane są jak zwykła pożyczka

7. Możliwość ulokowania środków przy ograniczonym ryzyku kredytowym

8. Istnieje możliwość wykorzystania transakcji REPO do finansowania aktywów (V. Acharya 2010, s. 319)

REPO w czasie kryzysu w Polsce

Rola transakcji REPO w Polsce wzrosła po kryzysie gospodarczym z 2008 roku, ponieważ ryzyko kredytowe towarzyszące tym transakcjom jest zdecydowanie niższe niż jak ma to miejsce w przypadku lokat międzybankowych.

Chronologia działań:

• 17 październik 2008 rok - I operacja dostrajająca o terminie zapadalności wynoszącym 6 dni;
• 21 października 2008 rok - II operacja dostrajająca o terminie zapadalności wynoszącym 14 dni;
• 4 listopad i 12 listopad oraz 9 grudzień 2008 rok - III, IV i V operacja dostrajająca z terminem zapadalności wynoszącym 91 dni;
• 16 grudzień 2008 rok - VI operacja dostrajająca z terminem zapadalności wynoszącym 21 dni;

Wskutek wymienionych operacji dostrajających, sektor bankowy został zasilony w płynność finansową w kwocie 34329,2 mln zł.

Operacje zasilające stosowano również w kolejnych latach.Tym razem przeważały operacje o wydłużonych terminach zapadalności (od 91 do 182 dni).

Średni poziom operacji REPO w 2008 roku plasował się na poziomie 2 135 mln zł, a w 2009 roku - 11 456 mln zł. (M. Konopczak, 2010, s. 45-70)

Repo — artykuły polecane

Bony pieniężne — Transakcja SWAP — Obligacje — Kredyt redyskontowy — Operacje otwartego rynku — CDS — Instrumenty rynku pieniężnego — Instrumenty finansowe — Bony skarbowe

Bibliografia

• Acharya V. (2010). Regulating Wall Street: The Dodd-Frank Act and the New Architecture of Global Finance, New York University Stern School of Business, New York
• Chwee Huat T. (2004). Financial Services in Singapore, Ridge Books, Singapore
• Copeland A. (red.) (2012). Key mechanics of the US tri-party repo market, "Federal Reserve Bank of New York Economic Policy Review", nr 69
• Copeland A. (red.) (2014). Repo Runs: Evidence from the Tri-Party Repo Market, "The Journal of Finance", nr 104
• Fleming M. (2010). Repo market effects of the term securities lending facility, "American Economic Review", nr 426
• Konopczak M. (red.) (2010). Kryzys na światowych rynkach finansowych-wpływ na rynek finansowy w Polsce oraz implikacje dla sektora realnego, "Bank i Kredyt", nr 41
• Kudła J. (2013), Instrumenty finansowe i ich zastosowania, Wydawnictwo Key Text, Warszawa
• Leszczyńska C. (2010), Zarys polskiej bankowości centralnej, Narodowy Bank Polski, Departament Edukacji i Wydawnictw, Warszawa
• Łasak P. (2012), Nowe regulacje dla shadow banking, Bankowy Fundusz Gwarancyjny, nr 1
• Mianowska M. (2013) Wpływ metodyki i doboru danych rynkowych na wycenę transakcji REPO oraz BSB/SBB na potrzeby codziennego zabezpieczenia otwartych pozycji, "Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie", nr 127
• Miklaszewska E. (2010), Bank na rynku finansowym. Problemy skali, efektywności i nadzoru, Wolters Kluwer, Kraków
• Mikos-Sitek A., Zapadka P. (2011), Polskie prawo bankowe: Wybrane zagadnienia, Wolters Kluwer, Warszawa
• Niczyporuk P., Talecka A. (2011), Bankowość. Podstawowe zagadnienia, Temida2, Białystok
• Olszewski L. (2003). Ekonomia. Ekonomiczne i prawne aspekty funkcjonowania współczesnej gospodarki, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
• Pietrzak B. (red.) (1999), System finansowy w Polsce. Lata dziewięćdziesiąte, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Przybylska-Kapuścińska W. (2003), Operacje otwartego rynku w Polsce w latach 1993-2002, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, Zeszyt 4
• Przybylska-Kapuścińska W. (2007), Rynek papierów wartościowych strefy euro, Wolters Kluwer, Kraków
• Redo M. (2015), Analiza wielkości i struktury rezerw dewizowych w Polsce w latach 1998-2014, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu, nr 15
• Strona internetowa: Perturbacje na europejskim rynku REPO, obserwatorfinansowy.pl

Autor: Agnieszka Gałka