Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR, a z ang. European Regional Development Found) - to socjalny fundusz regionalny utworzony w 1975 roku w ramach działalności Unii Europejskiej. Jego podstawowym zadaniem jest zmniejszanie dysproporcji w rozwoju pomiędzy regionami Unii Europejskiej oraz wzrost konkurencyjności regionów, które z różnych powodów są poszkodowane lub opóźnione w rozwoju (K. Głąbicka, M. Grewiński, 2003, s. 104).

Do głównych celów EFRR należy również wspieranie lokalnej koniunktury oraz wzrost gospodarczy poprzez poprawę warunków zatrudnienia, jakości życia i zwiększeniu możliwości rozwojowych (W. Bokajło, K. Dziubka, 2003, s. 440). EFRR powstał jako odzew na powiększają się dywergencję pomiędzy regionami po przystąpieniu do UE Wielkiej Brytanii, Irlandii i Danii.

Według Dziennika ustaw Unii Europejskiej głównym celem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego jest działanie na rzecz zmniejszania dysproporcji regionalnych we wspólnocie poprzez udział w rozwoju i stymulację regionów opóźnionych w rozwoju, a także przekształcanie upadających obszarów przemysłowych (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, Art. 176, s. 172)

TL;DR

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) został utworzony w 1975 roku w celu zmniejszenia dysproporcji w rozwoju między regionami UE. Jego głównym celem jest poprawa konkurencyjności i rozwoju regionów opóźnionych. Polityka regionalna UE rozpoczęła się w 1957 roku, a EFRR został utworzony w 1975 roku. Obecnie skupia się na zrównoważonym rozwoju i wspiera różne obszary, takie jak inwestycje, rozwój społeczeństwa informacyjnego i ochrona środowiska. EFRR ma duże zaplecze finansowe i osiąga różnorodne efekty, zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie, mnożnikowe i synergiczne.

Początki i ewolucja polityki regionalnej

Początki europejskiej polityki regionalnej datuje się na rok 1957, kiedy to podpisano Traktat Rzymski, na mocy którego powstała EWG - Europejska Wspólnota Gospodarcza. W preambule tego traktatu zaznaczona została konieczność zmniejszania nierówności pomiędzy słabiej i lepiej rozwiniętymi obszarami, a także konieczność wspierania znajdujących się w słabej kondycji gałęzi gospodarki (A.Życki 2010, s. 11)

Jako pierwszy tematyką zajął się belgijski minister Paul-Henri Spaak w raporcie międzynarodowego komitetu pracującego nad traktatami rzymskimi. W raporcie zwrócono uwagę na potrzebę koordynacji planów regionalnych wszystkich krajów Wspólnoty oraz zalecano stworzenie specjalnego funduszu inwestycyjnego potrzebnego do działań związanych z polityką zrównoważonego rozwoju. Podkreślono także potrzebę wzrostu poziomu życia, zrównoważonego wzrostu gospodarczego czy zacieśnienia relacji pomiędzy krajami członkowskimi (W.Sługocki 2013, s. 9-11)

Z perspektywy powstania spójnej polityki regionalnej wyróżnić można trzy dokumenty Parlamentu Europejskiego:

1. Raport Motte’a (1960 r.) - proponował on podjęcie działań prowadzących do stworzenia programu europejskiej polityki regionalnej oraz utworzenie komitetu konsultacyjnego ds. regionalnych
2. Raport Birkelbacha (1963 r.) - domagano się w nim o zgromadzenie środków finansowych dedykowanych potrzebom polityki regionalnej oraz rozwinięcia kontaktów z organami samorządowymi w krajach Wspólnoty.
3. Raport Rossiego (1964 r.) - proponowano w nim zmianę podejścia do polityki regionalnej tzn odejście od przekonania, że jest ona wyłącznie wewnętrzną sprawą danego kraju oraz postulowano rozpoczęcie pracy nad planem zagospodarowania przestrzennego skupionym wokół celów dla każdego regionu.

W 1967 na dowód rosnącej ważności polityki regionalnej utworzono Dyrekcję Generalną ds. Polityki Regionalnej (DG XVI), będącą fuzją trzech instytucji: EWWiS, EWG i Euratom. Jej celem było stworzenie koncepcji rozwoju regionalnego. Efektem pracy był szereg propozycji, pośród których znalazło się ustanowienie Komitetu Rozwoju Regionalnego składającego się z przedstawicieli Komisji Europejskiej oraz krajów członkowskich. Decyzja o utworzeniu EFRR zapadła 21 października 1972 r. podczas spotkania szefów rządów państw członkowskich w Paryżu. Ponad dwa lata zajęło przygotowanie odpowiednich aktów prawnych i ostatecznie pod koniec 1974 r. podjęto decyzję o uruchomieniu EFRR wraz z początkiem roku 1975. Ostatecznie EFRR i Komitet Polityki Regionalnej utworzono 21 marca 1975 r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów nr 724/75, co uznaję się za początek realizacji europejskiej polityki regionalnej (W. Sługocki 2013, s. 23-29)

Strategia rozwoju zrównoważonego

W obecnym okresie programowym 2014-2020 Unia Europejska szczególną uwagę poświęca zagadnieniu rozwoju zrównoważonego (z ang. sustainable development). Zakłada ona integrację i równowagę trzech obszarów: gospodarki, środowiska i społeczeństwa. Realizowane jest to przez zintegrowanie podejście do rozwoju, wzmocnienie monitoringu czy koncentrację tematyczną środków. Aspekt zrównoważonego rozwoju jest na tyle istotny, że kraje i regiony chcące ubiegać się o wsparcie ze strony EFRR muszą zidentyfikować tak zwane specjalizacje inteligentne i opracować odpowiednią dla nich strategię rozwoju. Zasada sustainable development ma swoje miejsce w aktach prawnych regulujących europejską politykę rozwoju regionalnego (Malik K., Bedrunka K. 2013, s. 104)

Rodzaje pomocy

Wyróżnia się następującą pomoc dla regionów wspieraną inicjatywami EFRR:

• inwestycje (mające na celu wzrost atrakcyjności regionu; pobudzenie sfery B+R; zwiększenie liczby miejsc pracy),
• rozwój społeczeństwa informacyjnego,
• rozwój infrastruktury (łączenie bardziej zacofanych regionów z tymi, które prosperują lepiej; dynamizuje rozwój ekonomiczny; polepsza dywersyfikację działalności),
• wspieranie lokalnych inicjatyw rozwojowych (dofinansowuje projekty; wzmacnia potencjał endogeniczny regionów),
• ochrona środowiska (wspieranie programów ekologicznych),
• ochrona zdrowia,
• równouprawnienie na rynku pracy,
• ochrona dziedzictwa kulturowego (W. Bokajło, K. Dziubka, 2003, s. 442)

EFRR skupia się przede wszystkim na zwiększaniu konkurencyjności regionów poprzez stymulację Małych i Średnich Przedsiębiorstw, które stanowią niejako trzon lokalnej działalności gospodarczej. EFRR posiada największe zaplecze finansowe spośród wszystkich funduszy Unii Europejskiej (K. Głąbicka, M. Grewiński, 2003, s. 106).

Efekty wdrażania programów EFRR

Ocena efektów wdrażania EFRR ma charakter złożony i skomplikowany. Dzieje się tak dlatego, że wdrożenie działań prowadzi do zmian zarówno gospodarczych jak i społecznych czy ekologicznych. Zmiany te mają często charakter tak krótko jak i długoterminowy. Poprzez efekty bezpośrednie rozumie się te inwestycje, których skutki widoczne są od razu po ich zakończeniu. Efekty pośrednie to te, których oddziaływanie jest długoterminowe i odczuwane jest nie tylko przez podmioty objęte wsparciem, ale też przez jego otoczenie.

Efekty działania programów rozwoju regionalnego dzielimy też na efekty mnożnikowe i efekty synergii.

Do efektów mnożnikowych zaliczamy:

• dochodowe (income effects) - polegające na zwiększeniu dochodów społeczeństwa, a w efekcie zwiększenie dochodu na dobra i usługi,
• dostawcy (supplier effects) - wiążą się one z tym, że utrzymanie wprowadzonych zmian będzie wymagało zamówienia nowych produktów, co może pozytywnie wpłynąć na rozwój firm w danym regionie, a także stworzyć nowe.

Efekty synergii - mowa o nich wówczas, kiedy na danym obszarze realizowane jest kilka inwestycji mających część wspólną w postaci interesariuszy czy obszaru oddziaływania. Synergia polega wtedy na tym, że realizowanie tych kilku inwestycji w tym samym czasie da lepsze efekty niż realizowanie każdej z osobna (Panfiluk E. 2015, s. 397-398)

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego — artykuły polecane

Traktat Rzymski — Fundusze norweskie — Europejski Fundusz Społeczny — Polityka spójności — Interreg — Unia Europejska — Wspólnoty europejskie — IEA — Fundusze unijne

Bibliografia

• Bojkało W., Dziubka K. (2005), Unia Europejska. Leksykon integracji, Wydawnictwo Europa, Wrocław
• Głąbicka K., Grewiński M. (2003). Europejska Polityka Regionalna, Elipsa, Warszawa, s. 104, 106
• Dziennik urzędowy Unii Europejskiej C 83 z dnia 30 marca 2010 r., s. 127
• Malik K., Bedrunka K. (2013). Specjalizacje inteligentne w równoważeniu rozwoju regionalnego, Handel Wewnętrzny, nr 6, s. 104
• Panfiluk E. (2015). Identyfikacja wskaźników i mierników oceny systemu zarządzania Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego w sektorze turystycznym, Ekonomia i Zarządzanie, nr 1/2015, s. 397-398
• Sługocki W. (2013), Polityka regionalna Unii Europejskiej a rozwój polskich regionów-studium przypadku, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra
• Życki A. (2010), Europejska polityka regionalna, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Staszica w Pile, Piła

Autor: Ewa Komorowska, Jakub Wojtachnio