Teoria systemów

Teoria systemów
Polecane artykuły
System Aleksandr Aleksandrowicz Bogdanow Teoria chaosu Metafora organizacji Analiza systemowa Socjologia Prakseologia Teoria zarządzania Cybernetyka

Teoria systemów jest to koncepcja, której istota sprowadza się do traktowania badanych obiektów jako systemów otwartych. Oznacza to, że badane obiekty to zbiór elementów powiązanych w taki sposób, że stanowią one nową całość wyróżniającą się w otoczeniu. Tożsamość tych elementów można pominąć, ponieważ zadaniem teorii systemów jest formułowanie zasad w odniesieniu do systemów w ogóle, niezależnie od tego jaka jest istota elementów składowych i relacji między nimi.

Jest to teoria, którą sformułował Ludwig von Bertalanffy w latach trzydziestych XX w. Postawił on pytanie o możliwość stosowania zasad systemowych, którymi dysponuje fizyka, do innych nauk w sensie bardziej ogólnym. Udzielił na nie odpowiedzi, która stała się fundamentem ogólnej teorii systemów: "Jeżeli postawimy to pytanie i stosownie zdefiniujemy pojęcie systemu, to zobaczymy, że istnieją modele, zasady, prawidła, które można stosować do systemów uogólnionych niezależnie od ich szczególnego rodzaju, od ich elementów składowych oraz od sił, jakie w nich działają.”

Teoria Bertalanffy’ego była przyjmowana jako zbyt odważna, a jednocześnie zbyt uproszczona. Jednak znalazła też ona wielu zwolenników, którzy potwierdzali jej słuszność swoimi badaniami.

TL;DR

Teoria systemów to koncepcja traktowania badanych obiektów jako systemów otwartych. Ludwig von Bertalanffy sformułował tę teorię, która znalazła zarówno krytyków, jak i zwolenników. Teoria systemów ma na celu integrację nauki i opis skomplikowanych układów społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. Systemy składają się z elementów powiązanych relacjami, mają wbudowane autokorygujące zachowania i reagują z opóźnieniem na zmiany.

Geneza powstania teorii oraz jej cele

Osobą, z którą wiąże się pojęcie teorii systemów jest Ludwig von Bertalanffy – wiedeński biolog, który w latach 30. XX wieku zainicjował ruch na rzecz integracji nauki. Ruch ten był objawem protestu przeciwko niemożności porozumienia się, a co za tym idzie również współpracy, uczonych reprezentujących różne dyscypliny naukowe. Teoria systemów była próbą ujęcia w sposób całościowy skomplikowanych układów społecznych, ekonomicznych czy ekologicznych. Początkowo teorie systemów rozwijały się w zakresie biologii i nauk ścisłych, ale później pojawiały się również w pracach z zakresu cybernetyki. W połowie XX wieku myślenie systemowe zaczęto stosować do opisu zjawisk społecznych, relacji międzyludzkich, w tym zarządzania organizacjami. W ramach teorii systemów wyłoniły się też różne szkoły myślenia. W 1954r. powstało w Stanach Zjednoczonych Towarzystwo do Badania Systemów Ogólnych, którego założycielami zostali: L. von Bertalanffy, K. Boulding, A. Rappaport, R. Gerard. Uczeni postawili sobie następujące cele:

• badanie izomorfii pojęć w różnych dziedzinach
• popieranie rozwoju odpowiednich modeli teoretycznych w tych dziedzinach, w których ich brakuje
• minimalizacja dublowania wysiłku teoretycznego w różnych dziedzinach
• popieranie jedności nauki poprzez poprawę komunikacji między specjalistami

Założyciele Towarzystwa dążyli przede wszystkim do integracji nauki, do przezwyciężania barier międzydyscyplinarnych. Poszukiwali możliwie najogólniejszego języka opisu, który będzie miał zastosowanie do możliwie licznych klas obiektów.

Struktura systemów

System jest to całość złożona z elementów powiązanych ze sobą za pomocą relacji. Celem takiego układu jest realizacja konkretnego zestawu zachowań. Każdy system jest oparty na zasobach i przepływach. Zasoby to akumulacja materiałów czy informacji nagromadzonych w systemie, a przepływy to materiały i informacje zasilające bądź uszczuplające wielkość danego zasobu. Każdy system jest osadzony w konkretnym środowisku i składa się z podsystemów, a systemy odróżniamy od siebie dzięki granicom. Granice te są wytyczone ich polem kontroli i wpływów, a również funkcją systemu.

Dynamika systemów

System możemy zrozumieć jedynie całościowo przez pryzmat relacji, współzależności. Z jednej strony są to relacje między elementami systemu, które oddziałują na siebie w taki sposób, że zmiana jednego elementu ma wpływ na pozostałe. Z drugiej strony są to interakcje systemu z otoczeniem oparte na dostosowywaniu się systemu do otoczenia. Systemy zatem mają wbudowane autokorygujące zachowania. Cechuje je również to, że ich reakcja może następować z opóźnieniem. Taka dynamika relacji w systemie prowadzi do tego, że w przypadku wystąpienia jakiejś zmiany bądź problemu, nie będzie można go przypisać tylko jednemu czynnikowi. Tylko poprzez obserwację zachowań systemu w czasie, można zidentyfikować reguły kierujące systemem.

Bibliografia

• Gierszewski J. (2013). Model bezpieczeństwa społecznego na tle teorii systemów, Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW, Numer 2
• Głażewski M. (2009). Teoria systemów autopojetycznych Niklasa Luhmanna - między metafizyką a metabiologią, Przegląd Pedagogiczny, Numer 1
• Kałuża M. i in. (2010). Estetyka i Krytyka – Zeszyt Specjalny nr 2, Wydawnictwo UJ, Kraków
• Koźmiński A.K., Latusek-Jurczak D. (2011). Rozwój teorii organizacji, Wolters Kluwer, Warszawa
• Michlowicz E. (2009). Logistyka a teoria systemów, Automatyka/Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Nierenberg B. (2007). Publiczne przedsiębiorstwo medialne: determinanty, systemy, modele, Wydawnictwo UJ, Kraków
• Olejniczak K. (2012). Organizacje uczące się. Model dla administracji publicznej, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa

Autor: Gabriela Ostrożańska