Zagospodarowanie przestrzenne

Zagospodarowanie przestrzenne
Polecane artykuły
Marketing terytorialny Środowisko przyrodnicze Gospodarka przestrzenna Agenda 21 Instytucja kulturalna Administracja samorządowa Polityka turystyczna Polityka bezpieczeństwa informacji Decentralizacja

Zagospodarowanie przestrzenne – wszelkie działania, zgodne z ustawą, które skutkują podjęciem decyzji o kształtowaniu powierzchni, czyli o sposobie jej zarządzania i przeznaczenia.

TL;DR

Zagospodarowanie przestrzenne to działania związane z kształtowaniem i zarządzaniem powierzchnią. Geneza tego zagadnienia sięga okresu międzywojennego. Obecnie podstawowym aktem prawnym w tym zakresie jest Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Zasady zagospodarowania przestrzennego obejmują m.in. zbilansowany rozwój, ochronę wartości, samodzielność planistyczną oraz zgodność systemu planistycznego. W sprawach zagospodarowania przestrzennego działają organy na poziomie krajowym, wojewódzkim i gminnym. Wzorce gospodarowania przestrzenią to łupieżca, dobry pasterz i aktualny administrator. System GIS jest podstawowym narzędziem w zagospodarowaniu przestrzennym. Problemy w tym zakresie to m.in. brak kompetencji organów, zaniedbywanie terenów zielonych i ściśle określony zakres zagospodarowania.

Geneza i system źródeł prawa zagospodarowania przestrzennego

Koncepcja zagospodarowania przestrzennego ma długą historię. Silny wpływ powyższego zjawiska, można zobaczyć już w okresie międzywojennym, kiedy wystąpiła potrzeba pokonania barier rozwoju gospodarczego kraju, który był wtedy podzielony między trzy zabory. Działania, prowadzące do założonego celu to standaryzacja systemu drogowego i kolejowego, zapewnienie jego spójności.

W 1928 r. wydano przepisy w formie Rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej O prawie budowlanym i zabudowie osiedli. Główną przesłanką tego rozporządzenia było zobligowanie do wykonywania ogólnych i szczegółowych planów zabudowy osiedli i miast.

W 1946 r. pierwowzór systemu zagospodarowania przestrzennego uległ zmianie. Zasady planowania przestrzennego dostosowano do ustroju, zapewniono o koncentracji kompetencji i decyzji planistycznych oraz przyjęto interes państwa jako nadrzędny względem interesu obywateli. Powyższe postanowienia zostały zawarte w Dekrecie o planowanym zagospodarowaniu przestrzennym kraju.

Jednak po próbach znalezienia nowych rozwiązań w 1961r. przyjęto ustawę O planowaniu przestrzennym. Wtedy tez zagospodarowanie przestrzenne stało się składową systemu gospodarki planowej.

W 1974r. przyjęto, istotne dla zagospodarowania przestrzennego Prawo budowlane. Zawarto w nim szczegóły dotyczące ogólnych przepisów zagospodarowania terenu.

Obecnie, podstawowym aktem prawnym dotyczącym zagospodarowania przestrzennego jest Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Zasady zagospodarowania przestrzennego

1. Zasada zbilansowanego rozwoju – polega na zachowaniu bilansu między kapitałem ekonomicznym, przyrodniczym oraz ludzkim, w celu permanentnej poprawy jakości życia dla obecnych pokoleń, a także ich potomków.
2. Zasada ochrony cennych wartości – do tej grupy możemy zaliczyć: zabytki, walory przyrodnicze, ekonomiczne, prawa własności, walory krajobrazowe oraz dziedzictwa kultury.
3. Zasada samodzielności planistycznej – podkreśla samodzielność danej jednostki przy wykonywaniu zadań planistycznych.
4. Zasada bezpieczeństwa interesu prawnego jednostek, które są powiązane z ustaleniami planistycznymi – właściciel nie ma prawa naruszać cudzego interesu prawnego przy zagospodarowaniu terenu.
5. Zasada administrowania planistycznego gminy - polega na przyjmowaniu planów zagospodarowania, które ewoluuje i zostaje prawem lokalnym. Działania są wykonywane przez gminę, przy jednoczesnym wykorzystaniu uprawnień władczych.
6. Zasada zgodności systemu planistycznego – charakteryzuje się tym, że organy na każdym poziomie (krajowym, wojewódzkim, gminnym) mają do spełnienia określone funkcje.
7. Zasada uspołeczniania planowania – bazuje na przydzieleniu na każdym stopniu procesu planowania relatywnego udziału społecznego.

Organy reprezentatywne w sprawach zagospodarowania przestrzennego

• organy na poziomie krajowym

Jeżeli chodzi o skalę krajową to mamy do czynienia wyłącznie z organami rządowymi. Do ich zadań należą m.in.:

• • przygotowanie dokumentów definiujących społeczne i gospodarcze cele rozwoju kraju
  • formowanie i realizacja polityki przestrzennej kraju
  • sporządzanie i badanie raportów dotyczących zagospodarowania przestrzennego kraju.

Rządowe Centrum Studiów Strategicznych jest odpowiedzialne za sporządzenie koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju

• organy na poziomie województwa

W województwie tymi są to organy samorządowe (marszałek województwa) oraz rządowe (wojewoda).

Samorząd województwa ma za zadanie formułowanie i działanie zgodnie z polityką przestrzenną, wydawanie decyzji dotyczących planów zagospodarowania przestrzennego. W tym przypadku organy samorządowe odpowiadają za kontrolę i nadzór nad zgodnością danego planu z przepisami prawnymi.

• organy na poziomie gminy

W gminie funkcjonują tylko organy samorządowe w zakresie gospodarowania przestrzenią.

Wzorce gospodarowania przestrzenią

• Łupieżca – postawa wyrażająca silną chęć maksymalnego spożytkowania dostępnych terenów. Łupieżcze gospodarowanie charakteryzuje się osiąganiem założonych celów w jak najszybszym czasie, nadrzędnością własnego interesu ponad interes innych, domaganiem się o bezzwłoczną nagrodę.
• Dobry pasterz – postawa kontrastująca z łupieżcą. Charakteryzuje się gospodarowaniem w dalszej perspektywie, po ówczesnym zaplanowaniu, a także przy jednoczesnym badaniu zmian w otoczeniu i przewidywaniem przyszłości.
• Aktualny administrator – postawa, która nastawiona jest na gospodarowaniu zgodnie ze swoimi uprawnieniami. Powyższe nastawienie uwzględnia działania zgodne z procedurami, nawet wtedy, gdy dana jednostka ma inne odczucia odnośnie prawidłowości postępowania.

System GIS

GIS (ang. Geographical Information Systems) to system informacji, którego zadaniami są przechowywanie, gromadzenie danych dotyczących powierzchni Ziemi, w odpowiednich odwzorowaniach. Jest to podstawowe narzędzie przy zagospodarowaniu przestrzennym.

Problemy zagospodarowania przestrzennego

• zakres działań

W dzisiejszych czasach w Polsce planowanie przestrzenne występuje pod postacią działań, które zamiast zmierzać do osiągnięcia zadowolenia całej społeczności poprzez kształtowanie obszaru, zmierzają do zaspokojenia potrzeb pojedynczych jednostek.

• brak kompetencji organów odpowiadających za wydawanie opinii oraz zatwierdzających plan.

Kolejnym aspektem jest brak kompetencji organów ds. zagospodarowaniem przestrzennym zajmujących się wydawaniem opinii. Dotyczy to przede wszystkim obiegu dokumentów, które dotyczą danych projektów.

• tereny zielone

Należy także zwrócić uwagę na zagospodarowanie terenów zieleni. Planowanie dotyczące terenów zieleni są najczęściej mniej istotne niż zagospodarowanie innych składowych planu. Widnieje wyraźna dysproporcja pomiędzy terenami zielonymi, a pozostałymi składnikami planu, które wykorzystywane są pod tereny usługowe.

• ściśle określony zakres zagospodarowania przestrzennego

W planie wymagane jest spełnianie określonych wytycznych oraz parametrów, nawet wtedy gdy nie występują, niezależnie od charakteru obejmowanej przestrzeni.

Bibliografia

• Andrzejewska A. (2013) Planowanie przestrzenne – teoria a praktyka Space&Form nr 20
• Gaczek W. (2003) Zarządzanie w gospodarce przestrzennej Bydgoszcz-Poznań Oficyna Wydawnicza Branta
• Karwińska A. (2008) Gospodarka przestrzenna. Uwarunkowania społeczno-kulturowe Warszawa PWN
• Kolipiński B. (2014) Planowanie przestrzenne w Polsce w minionym 25-leciu MAZOWSZE Studia Regionalne nr 15 str. 109-118
• Kowalczyk P. (2017) Planowanie przestrzenne a powodzie miejskie Przegląd Budowlany r.88 nr 9 s. 25-29
• Kozłowski S. (2005) Vademecum gospodarki przestrzennej Kraków Instytut Rozwoju Miast
• Rogatka K., Środa-Murawska S. (2015) Środowisko przyrodnicze a planowanie przestrzenne Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy nr 43 302-312
• Siemianowski L. (2016) Zastosowanie systemów GIS we wspomaganiu procesów planowania i zarządzania Problemy Nauk Stosowanych
• Skrenty Ż. (2010) Podstawowe zasady planowania przestrzennego – istota i cele ustanowienia PWSZ IPiA STUDIA LUBUSKIE Tom VII Sulechów
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Autor: Kinga Urbaniec

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.