Krzywa doświadczeń

Krzywa doświadczeń
Polecane artykuły
Ekonomia skali produkcji Postęp techniczny Strategia projakościowa Produkcja potencjalna Długi okres Efektywność Wydajność Alokacja zasobów Efekt skali

Krzywa doświadczeń to wykres, który przedstawia kształtowanie się efektu doskonalenia organizacji i funkcjonowania firmy. Model ten został stworzony przez firmę BCG pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku, gdy zaobserwowano, że koszt jednostkowy wyrobu (przeciętny koszt produkcji danego wyrobu) zmniejsza się o stały procent przy każdym podwojeniu produkcji sektora i zależność ta wynosi od 10% do 35%. Poprzez analizę krzywej doświadczeń jesteśmy w stanie ocenić pozycję przedsiębiorstwa porównując ją do konkurencji z perspektywy zależności średnich cen i kosztów wytworzenia i sprzedaży produktów (E.Multan, E.Bombiak, M.Chyłek 2014, str. 79). Jest wiele czynników, które wpływają na wielkość tego efektu, a najbardziej typowe to:

• wzrost skali produkcji,
• postęp techniczny i organizacyjny procesu produkcyjnego,
• jakość wykonania.

TL;DR

Krzywa doświadczeń to wykres przedstawiający zależność między skalą produkcji a kosztem jednostkowym wyrobu. Efekt doświadczeń wynika m.in. z efektu skali, technologicznego uzbrojenia pracy i specjalizacji. Wzrost skali produkcji, postęp technologiczny i jakość wykonania wpływają na obniżkę kosztów. Znajomość krzywej doświadczeń pozwala przedsiębiorstwom formułować strategie produkcji i porównywać się z konkurencją.

Zasady sporządzania

Istnieje związek pomiędzy skalą produkcji, a wielkością kosztu jednostkowego wyrobu, określany mianem efektu doświadczenia, a jego obrazem graficznym jest krzywa doświadczenia (tworzona na podstawie wielkości produkcji skumulowanej oraz kosztów jednostkowych sektora) i oznacza średnie dla danego wyrobu tempo spadku kosztów jednostkowych w miarę podwajania się produkcji skumulowanej.

Wykres krzywej otrzymuje się umieszczając każde przedsiębiorstwo sektora w punkcie, w którym krzyżuje się koszt jednostkowy wyrobu danego przedsiębiorstwa z jego skumulowaną produkcją. Gdy połączymy punkty obrazujące pozycje poszczególnych producentów otrzymamy wykres krzywej doświadczenia. Możliwość uzyskania przewagi konkurencyjnej związanej właśnie z efektem doświadczeń zależy od sytuacji wewnątrz sektora a szczególnie od stopy wzrostu popytu. Gdy jest on zbyt słaby, trudno zwiększać produkcję.

Przyczyny efektu doświadczania

Efekt doświadczeń jest skutkiem następujących zjawisk (S.Trzcieliński i in. 2013 str. 25, 194):

• efektu skali, opisywanego jako automatyczny skutek, polegający na podziale kosztów stałych działalności gospodarczej na rosnącą liczbę produktów, które są wytwarzane i sprzedawane. Efekt ten można zaobserwować gdy mamy do czynienia ze wzrostem wielkości produkcji, który pomaga szybciej podwoić skumulowaną wielkość produkcji,
• efektu technicznego uzbrojenia pracy, tłumaczonego jako nieautomatyczny skutek, a polegającego na zbieraniu doświadczenia, który zezwala na zmianę wyrobu, jego technologii i organizacji pracy, a z biegiem czasu na zastąpienie bardziej zawodnej oraz droższej pracy ludzkiej przez wydajniejszą pracę maszyn i innych urządzeń. Można tu zaobserwować efekt podjęcia racjonalnej decyzji kierowniczej o inwestycjach rzeczowych,
• efektu wprawy, czyli nieautomatycznego skutku, który jest wynikiem podjęcia istotnej oraz ważnej decyzji na szczeblu kierowniczym kierowanej potrzebą wprowadzenia wewnętrznego systemu motywacyjnego, co pozwoli ulepszyć oraz poprawić efektywność pracy ludzkiej,
• efektu specjalizacji i uczenia się, zwiększenie wydajności pracy jest spowodowane produkcją na większą skalę, czego wynikiem jest to, że koszty robocizny na jednostkę produkcji spadają
• efektu transakcyjnego, opisywanego jako nieautomatyczny skutek, który polega na zdecydowaniu kierowników o potrzebie zawarcia nowych kontraktów z dostawcami lub odbiorcami, na lepszych warunkach handlowych,
• efektu wprawy, powoduje jednocześnie wzrost wydajności, co przyczynia się do zmniejszenia kosztu jednostkowego,
• efektu substytucji czynników kapitału i pracy, poprzez zwiększenie automatyzacji produkcji możliwe jest doskonalenie produktu poprzez usuniecie jego drogich lub zbędnych elementów, co z kolei prowadzi do zwiększenia wolumenu i przyspieszenia jego wzrostu wielkości.

Rys. 1. Krzywa doświadczenia

Interpretacja

Wzrost skali produkcji wpływa korzystnie na kształtowanie się kosztu jednostkowego, którego wielkość generalnie spada w przeliczeniu na kolejną serię produkcyjną. Jest to związane z interpretacją prawa wzrastającej produkcji.

Również postęp techniczny i rozwój organizacyjny wpływają w sposób zasadniczy na obniżkę kosztów, czego przykładem jest zmniejszanie się wartości wskaźników techniczno-ekonomicznych, dotyczących wydatkowania różnego rodzaju zasobów.

Kolejny obszar doświadczeń to jakość wykonania. Dotyczy ona: czynnika ludzkiego, stanu parku maszynowego, jakości materiałów i surowców. Czynniki te determinują strategię produkcyjną firmy, której efektem może być lepsze wykorzystanie potencjału wytwórczego, a także niższe koszty produkcji. W tym obszarze przykładem krzywej doświadczeń jest wykres wadliwości produkcji. Można go uznać za krzywą doświadczeń, gdy wyraża tendencję malejącą w poszczególnych okresach (wówczas efekt doświadczenia ma wymiar pozytywny). Jeśli wykres wadliwości pokazuje tendencje niekorzystne, to określa się go terminem krzywej błędów (niesprawności).

Znajomość krzywej doświadczeń dla danego wyrobu i własnej pozycji na tej krzywej pozwala każdemu przedsiębiorstwu sformułować własną strategię kształtowania wielkości produkcji i kosztów jednostkowych. Pozwala również porównać sytuację kosztową wszystkich przedsiębiorstw w sektorze oraz informuje inwestorów o ekonomicznej barierze wejścia do sektora.

Bibliografia

• Alberts, W. W. (1989). The experience curve doctrine reconsidered. The Journal of Marketing, s. 36-49.
• Dudzik-Lewicka I. (2012) Zarządzanie strategiczne małym przedsiębiorstwem w czasie dynamicznych przemian, "Zarządzanie i Finanse" nr R. 10, nr 4, cz. 1, s. 125-139
• Hall, G., & Howell, S. (1985). The experience curve from the economist's perspective. Strategic Management Journal, 6(3), 197-212.
• Henderson, B. (1974). The Experience Curve Reviewed (pp. 211-214). John Wiley & Sons, Inc..
• Henderson, B. D. (1984). The application and misapplication of the experience curve. Journal of Business Strategy, 4(3), s. 3-9.
• Łapuńka I., Marek-Kołodziej K., Pisz I. (2015) Pragmatyzm krzywych uczenia się i doświadczeń w aspekcie organizacji projektowych, "Przedsiębiorczość i Zarządzanie", nr t. 16, z. 5, cz. 2 Determinanty zarządzania projektami i procesami w organizacji, s. 29-41
• Multan E., Bombiak E., Chyłek M. (2014). Analiza strategiczna w przedsiębiorstwie. Zagadnienia teoretyczne i studia przypadków, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Siedlce, s. 79
• Stabryła A. (2000). Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce, PWE, Warszawa, s. 110-154
• Trzcieliński S. (red.), (2013). Wybrane problemy zarządzania Teraźniejszość i przyszłość, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań, s. 25, 194
• Gwiaździński E. (2015) Macierz Boston Consluting Group – Teoria i nowe spojerzenie "Innowacyjne działania w obszarze zarządzania i marketingu", Łódź, s. 77-85

Autor: Agnieszka Galos, Magdalena Cyrańska, Agnieszka Kufel