Spółka cicha

Spółka cicha jest umową, na mocy której jeden ze wspólników (wspólnik cichy) wnosi wkład majątkowy na rzecz innego kontrahenta, prowadzącego przedsiębiorstwo lub innego rodzaju działalność zarobkową. W zamian za to, wspólnik cichy uczestniczy. Spółka cicha, choć gospodarczo podobna do spółki komandytowej, zdecydowanie jednak się od niej różni. Spółka cicha, jest bowiem spółką sensu stricto. Stanowi zrzeszenie osób wspólnie prowadzących przedsiębiorstwo zarobkowe. Spółka ta jest jedynie stosunkiem obligacyjnym, powstałym na mocy umowy zawartej między podmiotem prowadzącym przedsiębiorstwo a cichym wspólnikiem. Fakt uczestniczenia wspólnika cichego w przedsiębiorstwie prowadzonym przez kontrahenta nie jest ujawniany, co tłumaczy nazwę spółki jako "cichej". Jest to zatem wyłącznie wewnętrzny stosunek pomiędzy stronami owej umowy.

TL;DR

Spółka cicha to umowa, w której jeden wspólnik wnosi wkład majątkowy na rzecz drugiego, a w zamian uczestniczy w prowadzeniu przedsiębiorstwa. Spółka cicha nie ma osobowości prawnej i nie jest regulowana przez przepisy. Właścicielem przedsiębiorstwa jest tylko jeden wspólnik, a drugi nie odpowiada za zobowiązania przedsiębiorstwa. Prawa wspólnika cichego ograniczają się do udziału w zyskach i ewentualnie w stratach. Wspólnik może mieć kontrolę nad prowadzeniem przedsiębiorstwa. Rozwiązanie umowy nie wymaga postępowania likwidacyjnego.

Podstawy prawne

Artykuły 682-685 Kodeksu Handlowego, które normowały w Polsce instytucję spółki cichej zostały uchylone z dniem 1.01.1965 roku. W tej sytuacji spółka cicha jest obecnie umową nienazwaną. Spółka cicha nie jest regulowana przez żadne przepisy. Przede wszystkim przepis art. 353¹ k.c ustanawiający zasadę swobody umów dopuszcza zawieranie umowy spółki cichej. Zawieranie tego rodzaju umów nie jest zabronione przez żaden szczególny przepis ustawowy (A.Jamroży 2012, s. 47). Stosuje się więc do niej odpowiednie przepisy części ogólnej prawa obligatoryjnego, w szczególności te, dotyczące zawierania i wykonywania umów oraz odpowiedzialności za ich nienależyte wykonanie. Przy ocenie skutków prawnych umowy spółki cichej można odwoływać się również do rozwiązań nie obowiązujących przepisów k.h. "Spółka cicha nie posiada podmiotowości prawnej, nie jest jednostką organizacyjną, która posiada zdolność prawną".(A.Jamroży 2012, s. 47). Jeżeli spółka nie posiada zdolności prawnej, to tym samym nie posiada zdolności sądowej i procesowej. Nie istnieją żadne reguły prawne określające formę zawarcia umowy spółki cichej, jednakże dla celów dowodowych wskazane jest, aby umowa była zawarta na piśmie (A.Jamroży 2012, s. 48).

Strony umowy

Stronami umowy, w przypadku spółki cichej są:

• przedsiębiorca,
• wspólnik cichy.

Po każdej z nich stać może jednak więcej niż jeden podmiot. Może to być na przykład osoba fizyczna, ale i prawna oraz spółka osobowa. Jeden przedsiębiorca może mieć kilku wspólników cichych. Wtedy z każdym z nich łączy go odrębny stosunek prawny.

Majątek spółki cichej

Wspólnik cichy wnosi do spółki wkład majątkowy, który staje się własnością przedsiębiorcy. Przedsiębiorca może ubiegać się o dokonanie przez wspólnika cichego wkładu. Przedsiębiorca wniesiony wkład pieniężny lub aport przejmuje na własność. Wkładem może być również wniesiona przez wspólnika własna praca (A.Jamroży 2012, s. 48). Tak jak w przypadku innych spółek osobowych, nie posiada statusu majątkowego. Wspólnicy w spółce cywilnej lub jawnej są współuczestnikami (często współwłaścicielami) majątku spółki. Jednak w spółce cichej nie istnieje wspólność majątku partnerów przedsiębiorcy i wspólnika cichego (A.Jamroży 2012, s. 49). Wspólnik w spółce cichej, nie posiada żadnych uprawnień prawodawczych. W związku z tym i sama spółka nie dąży do utworzenia jakiejkolwiek wspólności organizacyjnej lub osobowej, nie ma też wspólnego majątku. Spółka ta nie działa też pod wspólną firmą.

Własność spółki

W stosunku do osób trzecich właściciel przedsiębiorstwa, który zawarł umowę spółki cichej, jest jedynym i wyłącznym właścicielem tej firmy. Osoba wspólnika cichego dla nich w ogóle nie istnieje. W konsekwencji nie odpowiada on wobec osób trzecich za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo prowadzone jest przez przedsiębiorcę w jego własnym imieniu i na własny rachunek. Natomiast wspólnik cichy nie jest ujawniany na zewnątrz jako wspólnik przedsiębiorcy, nie jest on zgłaszany do żadnego rejestru, jak i nie jest ujawniany w firmie przedsiębiorstwa. Odpowiedzialność za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa ponosi tylko i wyłącznie przedsiębiorca, ponieważ działa on na zewnątrz. Ryzyko ekonomiczne wspólnika cichego jest określone przez wysokość wniesionego wkładu (A.Jamroży 2012, s. 48).

Prawa wspólnika cichego

"W przypadku spółki cichej nie mamy do czynienia z "udziałem" wspólnika jako ogółem praw spółkowych przysługujących mu w zamian za wniesienie wkładu". (A.Jamroży 2012, s. 48). Prawa wspólnika cichego ograniczają się w przypadku tej spółki wyłącznie do udziału w zysku przedsiębiorstwa. Jego wielkość określana jest z reguły poprzez umowę. W przypadku braku odpowiednich postanowień, udział wspólnika cichego ustalany jest w oparciu o zasadę słuszności. Obliczanie owego zysku następuje z końcem roku obrotowego (w praktyce, najczęściej na koniec roku). Z chwilą tą, wspólnik uzyskuje roszczenie o zapłatę zysku, które może być dochodzone również na drodze sądowej. Podobnie wygląda sytuacja udziału w stratach przedsiębiorstwa. Jego wielkość ustalana jest w umowie. Gdy ta nie stanowi jednak o owym udziale w stratach, są one określane zgodnie z zasadą słuszności. Nie może on jednak przekroczyć wielkości wkładu wspólnika cichego. Istnieje również ewentualność, zwolnienia go z tego obowiązku. Strony mogą przewidzieć w umowie również dodatkowe uprawnienia lub obowiązki. może to być na przykład uprawnienie do kontrolowania prowadzenia przedsiębiorstwa przez wspólnika cichego, a nawet jego pełne prowadzenie. Nie istnieją żadne przeciwwskazania dla ustanowienia wspólnika cichego pełnomocnikiem danego przedsiębiorcy (S.Włodyka 2012, s. 1614).

Kontrola

Uprawnienia kontrolne wspólnika są analogiczne do uprawnień komandytariusza. Może on się domagać odpisu z rocznego bilansu oraz przeglądać księgi i dokumenty, w celu sprawdzenia ich rzetelności. Uprawnienie do kontroli przedsiębiorstwa przez wspólnika cichego jest ograniczone. Nie jest on upoważniony do kontroli innych dokumentów niż wymienionych wyżej, ani do kontroli podejmowanych działań w zakresie prowadzenia przedsiębiorstwa (S.Włodyka 2012, s. 1610).

Rozwiązanie spółki cichej

W przypadku rozwiązania umowy nie ma obowiązku przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Przedsiębiorca rozlicza się wówczas ze wspólnikiem cichym na podstawie regulacji zawartych w umowie. Bilans przedsiębiorstwa który jest podstawą rozliczenia partnerów powinien być sporządzony przez przedsiębiorce (A.Jamroży 2012, s. 49). Śmierć wspólnika cichego nie prowadzi do rozwiązania spółki cichej. Spadkobiercy wspólnika, powinni jednak wskazać osobę uprawnioną do wykonywania praw zmarłego. Rozwiązanie spółki następuje jedynie w przypadku śmierci osoby prowadzącej owe przedsiębiorstwo. W przypadku rozwiązania umowy w innych powodów, cichy wspólnik uzyskuje roszczenia o zwrot włożonego majątku, w pełnej lub niepełnej wysokości.

Spółka cicha — artykuły polecane

Spółka komandytowa — Komplementariusz — Spółka komandytowo-akcyjna — Właściciel — Spółka jawna — Spółka cywilna — Przedstawicielstwo — Prokurent — Umowa powiernicza

Bibliografia

• Gniewka E. (red.) (1998), Podstawy prawa cywilnego i handlowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
• Jakubecki A., Kidyba A. (1997), Prawo spółek. Zarys, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
• Jamroży A., Jamroży M. (2012), Spółka osobowa prawa handlowego: Aspekty prawno-podatkowe, optymalizacja podatkowa, Wolters Kluwer, Warszawa
• Rudlicka K. (2015), Prawa i obowiązki wspólnika cichego na tle podstawowych założeń umowy spółki cichej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 240
• Włodyka S. (red) (2012), Prawo spółek handlowych, C.H. Beck, Warszawa
• Zieniewicz M. (2016), Umowa spółki cichej - podatkowoprawne skutki jej zawarcia i wykonywania, Prawo Budżetowe Państwa i Samorządu, nr 4

Autor: Magdalena Szajber, Anna Oleksy