Odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność cywilna polega na ponoszeniu majątkowych konsekwencji działania własnego lub osób trzecich. Wynika to z okoliczności, gdy w związku z wyrządzeniem szkody powstaje przyrzeczenie do jej naprawienia, na przykład w postaci wypłaty świadczenia odszkodowawczego czy też w postaci przywrócenie do stanu poprzedniego, czyli naprawy. Zgodnie z art. 471 k.c.. sprawca szkody jest zobowiązany do naprawienia zniszczenia/ubytku wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania [Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 Nr 16 poz. 93, art. 471)]

TL;DR

Odpowiedzialność cywilna polega na ponoszeniu majątkowych konsekwencji działania własnego lub osób trzecich. Odpowiedzialność może być deliktowa lub kontraktowa. Można być zwolnionym z odpowiedzialności, ale nie za szkodę wyrządzoną umyślnie. Można ubezpieczyć odpowiedzialność cywilną, zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie. Władze publiczne i osoby prawne również ponoszą odpowiedzialność cywilną. Odpowiedzialność cywilna dotyczy również branży turystycznej.

Szkoda majątkowa

• strata (damnum emergens) - polega ona na zmniejszeniu majątku poszkodowanego w wyniku zdarzenia, z którym wiąże się czyjaś odpowiedzialność przykład: wypadek samochodowy [Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 Nr 16 poz. 93, art. 361 § 1)]
• utracone korzyści (lucrum cessans) - odnosi się do sytuacji, w której majątek poszkodowanego nie wzrósłby tak, jak w przypadku braku zdarzenia sprawczego (związanego z odpowiedzialnością sprawcy szkody) - przykład: zniszczenie maszyny (spowoduję ono nie tylko stratę ale i utratę zysku jaki osiągnąłby poszkodowany gdyby szkoda nie wystąpiła) [Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 Nr 16 poz. 93, art. 361 § 2)]

Istnieją dwa typy szkód majątkowych:

• szkoda na mieniu - związana ze szkodą dokonaną na składniku majątku, nie jest związana z osobą poszkodowanego,
• szkoda na osobie - polega na uszkodzeniu ciała, uszczerbku na zdrowiu (jest ściśle związana z osobą poszkodowanego)

Odpowiedzialność deliktowa a odpowiedzialność kontraktowa

Kodeks cywilny dzieli odpowiedzialność cywilną na dwa rodzaje: deliktową i kontraktową.

Odpowiedzialność cywilna

Cecha	Odpowiedzialność deliktowa	Odpowiedzialność kontraktowa
Podstawa odpowiedzialności	Szkoda powstaje w wyniku czynu niedozwolonego tzw. delikt (jest to każde zdarzenie lub działanie, które powoduje powstanie szkody na osobie lub mieniu)	Szkoda powstaje w wyniku wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (przykładowo: zobowiązanie zostało wykonane nieterminowo lub w niewłaściwym miejscu)
Osoba odpowiedzialna	Jest nieznana, należy ją ustalić	Jest znana ponieważ istnieje stosunek zobowiązaniowy

[Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 Nr 16 poz. 93, art. 361 § 2)]

Zwolnienie z odpowiedzialności cywilnej

Zgodnie z art. 473 k.c. dłużnika nie można zwolnić jedynie z odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną umyślnie zatem można ograniczyć lub rozszerzyć odpowiedzialność jednakże nie można wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialności związanej z użyciem sił przyrody przez osobę prowadzącą przedsiębiorstwo oraz posiadacza pojazdu.[Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 Nr 16 poz. 93, art. 437, 473)]. Ograniczenia i rozszerzenia odpowiedzialności określa się umownie.

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej

Krajewski M. (2011) w swojej książce opisuje odpowiedzialności cywilne objęte ubezpieczeniem OC. Zgodnie z wyżej wspomnianą książką i art. 822 k.c. przez umowę ubezpieczenia OC zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie świadczenia odszkodowawczego za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność cywilną za szkodę ponosi ubezpieczony lub ubezpieczający. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej można podzielić na obowiązkowe i dobrowolne.

• Obowiązkowe (przykładowe)

1. obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej komorników sądowych,
2. obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej pośrednika w obrocie nieruchomościami,
3. obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe,
4. obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rzeczników patentowych,
5. obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej notariuszy,
6. obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej radców prawnych,
7. obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorcy prowadzącego działalność w zakresie czynności rzeczoznawstwa majątkowego,
8. obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej architektów oraz inżynierów budownictwa,
9. obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej adwokatów.

• Dobrowolne(przykładowe)

1. ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych,
2. ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej członków władz spółek kapitałowych,
3. ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej osób prowadzących strzeżone parkingi samochodowe.

Odpowiedzialność władz publicznych

Art. 417 k.c. mówi, że za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej odpowiada Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna, która wykonywała tę władzę na mocy prawa. Jeśli szkoda powstała w wyniku wydania aktu normatywnego [Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 Nr 16 poz. 93, art. 417)].

Odpowiedzialność osoby prawnej

Zgodnie z art. 416 k.c. osoba prawna jest zobowiązana przepisami prawa do naprawienia szkody wyrządzonej przez jej organ [Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 Nr 16 poz. 93, art. 416)]

Tomasz Sójka, Obowiązki informacyjne spółek publicznych i odpowiedzialność cywilna za ich naruszenie., Wolters Kluwer Polska, Kraków 2008, ISBN: 978-83-7601-033-5 (39+2)

• (cytat, s. 143) Dominujący pogląd definiuje odpowiedzialność cywilną jako ponoszenie "przez podmiot stosunków cywilnoprawnych ujemnych konsekwencji przewidzianych przez prawo cywilne za fakty ocenione ujemnie z punktu widzenia porządku prawnego i przypisane przez prawo cywilne temu podmiotowi".
• (cytat, s. 161-162) Naruszenie obowiązków informacyjnych spółki publicznej stanowi czyn niedozwolony, za który spółka ponosić będzie odpowiedzialność na podstawie art. 415 k.c.() Odpowiedzialność ta oparta będzie na zasadzie winy - umyślnej i nieumyślnej - przy czym dla przypisania spółce winy pod uwagę należy brać winę jej organu zarządczego (art. 416 k.c.).

Odpowiedzialność cywilna w turystyce

Odpowiedzialność cywilna majątkowa - wyrażająca się w obowiązku naprawienia szkody majątkowej, odszkodowania za uszczerbek majątku poszkodowanego (Kruczek 2009, s.96); w turystyce zwykle jako odpowiedzialność cywilna - majątkowa - z tytułu roszczeń o charakterze cywilnoprawnym powstałych w wyniku szkody osobowej lub rzeczowej wyrządzonej podczas podróży; możliwe jest ubezpieczenie OC, które może być:

• obowiązkowe (komunikacyjne - dla posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów),
• ustawowe (organizatora turystyki i pośrednika turystycznego - na rzecz klientów),
• dobrowolne (zawodów ryzyka: pilot, przewodnik, ratownik, wychowawca kolonijny) - odpowiedzialność kontraktowa, deliktowa.

Odpowiedzialność cywilna — artykuły polecane

Regres — Odpowiedzialność deliktowa — Odszkodowanie — Prawa autorskie — Umowa powiernicza — Umowa ubezpieczenia — Dochodzenie roszczeń — Dłużnik — Umowa użyczenia

Bibliografia

• Florczak M. (1995), Odpowiedzialność cywilna notariuszy, Wrocław
• Konert A. (2010), Odpowiedzialność cywilna przewoźnika lotniczego, Wolters Kluwer, Warszawa
• Krajewski M. (2011), Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej według kodeksu cywilnego, Wydawnictwo LEX, Warszawa
• Kruczek Z. (red.) (2009), Kompendium pilota wycieczek, Proksenia, Kraków
• Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej adwokatów, Dz.U. 2003 nr 217 poz. 2133 i 2134
• Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej architektów oraz inżynierów budownictwa, Dz.U. 2003 nr 220 poz. 2173, 2174
• Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej komorników sądowych, Dz.U. 2003 nr 232 poz. 2326
• Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej notariuszy, Dz.U. 2003 nr 218 poz. 2147 i 2148
• Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe, Dz.U. 2003 nr 211 poz. 2065
• Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorcy prowadzącego działalność w zakresie czynności rzeczoznawstwa majątkowego, Dz.U. 2013 poz. 1620
• Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej radców prawnych, Dz.U. 2003 nr 217 poz. 2134 i 2135
• Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rzeczników patentowych, Dz.U. 2003 nr 220 poz.2174 i 2175
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 kwietnia 2019 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pośrednika w obrocie nieruchomościami Dz.U. 2019 poz. 804
• Sójka T. (2008), Obowiązki informacyjne spółek publicznych i odpowiedzialność cywilna za ich naruszenie, Wolters Kluwer Polska, Kraków
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Autor: Jakub Hamerlak

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.