Wskaźnik rozwoju społecznego

Wskaźnik Rozwoju Społecznego - HDI - (ang. Human Development Index, tłumaczone również jako Wskaźnik Rozwoju Ludzkiego) - to syntetyczna miara opisująca zmiany w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów. Określana jest także jako Wskaźnik Rozwoju społeczno-ekonomicznego. System ten wprowadzony został przez Organizację Narodów Zjednoczonych w celu umożliwienia porównań międzynarodowych. Wskaźnik został opracowany w roku 1990 przez pochodzącego z Pakistanu ekonomistę Mahbuba ul Haqa. Poprzez opracowanie tego wskaźnika dużo większą rolę zyskały dane pozaekonomiczne, które były wcześniej stawiane na drugim planie przy ocenie rozwoju danych krajów. Od 1993 roku wykorzystuje go w swoich corocznych raportach działająca w ramach ONZ Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP). Wskaźnik HDI w o wiele szerszym zakresie niż wskaźnik PKB per capita mierzy rzeczywisty poziom życia ludzi na świecie. Pełniejsza ocena rozwoju jest szczególnie możliwa gdy wraz ze wskaźnikiem HDI są analizowane inne wskaźniki rekomendowane przez UNDP, dotyczące na przykład poszczególnych obszarów (dziedzin) rozwoju gospodarczego, społecznego i demograficznego, czy też danymi obrazującymi zanieczyszczenie środowiska, stopień bezpieczeństwa osobistego (Raport UNDP 2015, s. 1). Jednak pomimo dużej popularności uważany jest  za mniej wiarygodny niż Wskaźnik Ubóstwa Ludzkiego.

Obliczanie

Do obliczenia syntetycznego miernika HDI wykorzystywane są miary obejmujące trzy sfery życia (zdrowia, edukacji oraz dochody ludności). Do pomiaru wskaźnika HDI służą poniższe wskaźniki:

• średnia długość życia
• ogólny wskaźnik skolaryzacji brutto dla wszystkich poziomów nauczania
• wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania tj. wskaźnik analfabetyzmu
• PKB per capita w USD liczony wg parytetu nabywczego waluty (PPP $).

Długowieczność jest mierzona za pomocą wskaźnika oczekiwanej długości życia przy narodzinach. Wykształcenie jest oceniane na podstawie wskaźnika średniej liczby lat edukacji dla dorosłych oraz wskaźnika oczekiwanej liczby lat edukacji dla dzieci w wieku szkolnym. Dochód jest mierzony na podstawie wskaźnika realnego dochodu narodowego brutto na mieszkańca, uwzględniającego siłę nabywczą.

Każdy z trzech składników HDI jest skalowany w skali od 0 do 1, gdzie 1 oznacza najwyższy możliwy poziom rozwoju społecznego. Następnie, te trzy składniki są ważone na podstawie ustalonych wag, które mają na celu uwzględnienie ich względnej wagi dla ogólnego rozwoju społecznego. Obecnie, waga długowieczności wynosi 0,7, waga wykształcenia - 0,2, a waga dochodu - 0,1.

Skala HDI

Wartość wskaźnika HDI zawiera się w przedziale od 0 do 1. Wyniki uzyskiwane dzięki zastosowaniu Wskaźnika Rozwoju Społecznego pozwalają pogrupować kraje na trzy podstawowe grupy:

• kraje wysoko rozwinięte 0,8-1,0
• kraje średnio rozwinięte 0,5-0,8
• kraje słabo rozwinięte 0,2-0,5

Wskaźnik Rozwoju Społecznego z 2015 roku obejmuje 188 państw. Polska spadła w porównaniu z rokiem 2014 o jedną pozycję na miejsce 36. z wartością wskaźnika równą tuż za Słowacją i Andorą. Natomiast za Polską znajduje się Litwa i Malta. Na pierwszym miejscu niezmiennie plasuje się Norwegia, a za nią Australia i Szwajcaria - to te kraje należą do najbardziej rozwiniętych.

Ograniczenia HDI

Przy obliczaniu wskaźnika rozwoju społecznego pojawia się wiele ograniczeń i problemów, które mogą zakłócać rzeczywisty poziom wskaźnika. Do takich ograniczeń można zaliczyć:

• problemy ze skalowaniem i ważeniem wskaźników wchodzących w skład HDI
• brak obiektywnych i trafnie wyznaczonych wag
• bariery w zdobywaniu autentycznych danych
• ogromną ilość danych do weryfikacji

Jedną z głównych krytyk jest uproszczenie i ograniczenie trzech składników HDI - długowieczności, wykształcenia i dochodu - jako miar rozwoju społecznego. Niektórzy twierdzą, że HDI nie uwzględnia innych istotnych aspektów, takich jak jakość edukacji, nierówności społeczne czy zrównoważony rozwój. Ponadto, krytycy zwracają uwagę na to, że HDI nie uwzględnia innych ważnych wskaźników, takich jak dostęp do służby zdrowia, jakość środowiska czy poziom korupcji. Niektórzy twierdzą, że HDI skupia się głównie na aspektach ekonomicznych, pomijając inne kluczowe elementy rozwoju społecznego.

Obliczanie HDI jest związane z pewnymi ograniczeniami i trudnościami związanymi z gromadzeniem autentycznych danych. Część krajów, szczególnie te o niższym poziomie rozwoju, może mieć trudności z dokładnym gromadzeniem danych, co z kolei wpływa na dokładność obliczeń HDI. Innym wyzwaniem jest różnorodność metod gromadzenia danych w różnych krajach. Niektóre krajowe systemy statystyczne mogą być mniej rozwinięte lub mniej precyzyjne, co utrudnia porównywanie danych między krajami. Dodatkowo, HDI nie uwzględnia zmienności w danych rocznych, co może prowadzić do pewnych błędów w ocenie rozwoju społecznego w poszczególnych krajach.

HDI a wskaźniki ekonomiczne

HDI różni się od tradycyjnych wskaźników ekonomicznych, takich jak PKB na mieszkańca czy wskaźnik bezrobocia, ponieważ skupia się on na szerszym pojęciu rozwoju społecznego. Tradycyjne wskaźniki ekonomiczne koncentrują się głównie na aspektach ekonomicznych, takich jak produkcja, dochód czy zatrudnienie, pomijając inne istotne elementy rozwoju społecznego.

HDI uwzględnia zarówno aspekty ekonomiczne, jak i społeczne, co pozwala na bardziej kompleksową ocenę poziomu rozwoju społecznego w danym kraju. HDI stara się uwzględnić nie tylko ilość dóbr i usług produkowanych w kraju, ale także jakość życia i dobrostan społeczny.

Wskaźnik rozwoju społecznego — artykuły polecane

Ubóstwo — Ruch turystyczny — BRICS — Położenie geograficzne — Metody taksonomiczne — Emigracja — Miasto przyszłości — Różnorodność biologiczna — Kraje rozwijające się

Bibliografia

• Dzieciuchowicz J. (2011), Rozwój społeczny współczesnego świata - struktura i typologia przestrzenna, Acta Universitatis Lodziensis. Folia historica, Wydawnictwo UŁ
• Kubiczek A. (2014), Jak mierzyć dziś rozwój społeczno-gospodarczy krajów?, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 38
• Strona internetowa: Human Development Report, Human Development Report, United Nations Development Programme (UNDP)
• UNDP (2004), Wskaźnik Rozwoju Społecznego, Raport UNDP, UNIC Warszawa

Autor: Weronika Bielańska