Podaż pieniądza

Podaż pieniądza jest sumą rezerw gotówkowych w rękach ludności i wkładów na żądanie (rachunki bieżące). Do podaży pieniądza nie wliczamy rezerw gotówki przechowywanych w kasach banków

Podaż pieniądza jest to całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, występujących w roli środka wymiany. Obejmuje ona zarówno wartość gotówki znajdującej się w obiegu pozabankowym jak i wkładów bankowych.

TL;DR

Podaż pieniądza to suma gotówki i depozytów, a jej poziom zależy od banków, ludności i banku centralnego. Baza monetarna wpływa na podaż pieniądza, ale niestabilność mnożnika utrudnia kontrolowanie go. Równowaga na rynku pieniądza zależy od stopy procentowej. Emisja pieniądza jest dokonywana przez bank centralny i banki komercyjne. Kreacja pieniądza to wprowadzenie dodatkowych ilości pieniądza przez banki komercyjne. Austriacka teoria pieniądza mówi, że zmiany ilości pieniądza wpływają na poziom i strukturę cen.

Czynniki wpływające na podaż pieniądza

• Ilość znaków pieniężnych wyemitowanych przez bank centralny,
• Ilość udzielonych kredytów przez banki komercyjne.

Podaż pieniądza = zasób pieniądza + kredyty udzielone przez banki

z powyższego wynika, że kredyty udzielane przez banki zwiększają zasób pieniądza w gospodarce.

Poziom podaży pieniądza jest określany przez System rezerwy federalnej.

Rys. 1. Podaż pieniądza

Podaż pieniądza można zdefiniować jako sumę gotówki oraz depozytów M=CU+D

gdzie:

• M - podaż pieniądza;
• CU - zasób gotówki;
• D - zasób depozytów.

Zmiany podaży pieniądza

Na podaż pieniądza wpływają

• ludność, która decyduje o podziale posiadanych pieniędzy na gotówkę i depozyty: $Cu={\frac {CU}{D}}$ - stosunek ten rośnie, gdy zwiększa się udział konsumpcji w PNB (gotówka zależy od konsumpcji, a depozyty od dochodu),
• banki, które określają stosunek swoich rezerw do posiadanych pieniędzy: $r={\frac {RE}{D}}$; stosunek ten zależy od: poziomu rezerw obowiązkowych, rynkowej stopy procentowej (im jest wyższa, tym większe straty ponosi bank trzymając niedochodowe rezerwy), stopy dyskontowej (wysoka stopa dyskontowa zmusza banki do utrzymywania wysokich rezerw nadwyżkowych, aby nie narażać się na konieczność pożyczki w banku centralnym), stopnia niepewności banku co do dopływów i odpływów depozytów (im wyższa niepewność, tym wyższe rezerwy), a także od popytu na pożyczki,
• bank centralny, który decyduje o wielkości bazy monetarnej, składającej się z gotówki oraz rezerw banków komercyjnych trzymanych w banku centralnym: H=CU+RE.

Baza monetarna

Baza monetarnajest nazywana pieniądzem wielkiej mocy, gdyż jej zwiększenie przynosi wielokrotnie większy wzrost podaży pieniądza w gospodarce: M=MH, gdzie: M - podaż pieniądza; H - baza monetarna;

mnożnik $m={\frac {cu+1}{cu+r}}$.

Czynniki wpływające na mnożnik:

• wypłaty gotówkowe - zmniejszają sumę depozytów, czyli możliwości kredytowe banków, co obniża wartość mnożnika,
• rezerwy nadwyżkowe - zmniejszają możliwości kredytowe banków, co obniża wartość mnożnika,
• zróżnicowanie depozytów - jeżeli rośnie ilość depozytów terminowych w stosunku do depozytów na żądanie, to obniża się wartość rezerw obowiązkowych (ich wskaźnik jest niższy dla depozytów terminowych), co zwiększa możliwości kredytowe banków i wartość mnożnika.

Niestabilność mnożnika nie pozwala bankowi centralnemu w pełni kontrolować wielkości podaży pieniądza. Może on jedynie w miarę dokładnie ustalić poziom bazy monetarnej.

Równowaga na rynku pieniądza

Jeżeli stopę dyskontową, wskaźnik rezerw obowiązkowych, niepewność banków co do przyszłego kształtowania się depozytów, zasób gotówki trzymany przez ludność oraz ceny uznamy za stałe to realna podaż pieniądza M/P będzie funkcją rynkowej stopy procentowej. Będzie ona miała nachylenie dodatnie (dla danej wielkości bazy monetarnej banki redukują rezerwy nadwyżkowe, co zwiększa wartość mnożnika, a przez to realną podaż pieniądza). Popyt na pieniądz przy stałym dochodzie również zależy od stopy procentowej. Funkcja ta będzie miała nachylenie ujemne, gdyż wzrost stopy procentowej powoduje spadek realnego popytu na pieniądz.

Równowaga na rynku pieniądza możliwa jest tylko wtedy, gdy realna podaż pieniądza jest równa realnemu popytowi na pieniądz.

Emisja pieniądza

Jest to wprowadzenie do obiegu pieniądza gotówkowego w postaci banknotów czy bilonu. W większości krajów emisja ta jest dokonywana przez bank centralny.

• Emisja pieniądza w Polsce: W Polce wyłączne prawo do emisji pieniądza posiada bank centralny. Jest to określone w art. 227 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. NBP ma również prawo do emitowania złotych i srebrnych monet kolekcjonerskich. Emisja ta została zapoczątkowana na początku lat sześćdziesiątych. Ma ona na celu upamiętnienie ważnych wydarzeń, postaci, rocznic itp.
• Emisja pieniądza przez banki komercyjne: Banki komercyjne mają prawo do emisji pieniądza poprzez udzielanie kredytów. Zwiększenie zadłużenia w bankach komercyjnych wpływa na zwiększenie nominalnej wartości pieniądza bezgotówkowego.

Kreacja pieniądza

Wprowadzenie przez banki komercyjne do obiegu dodatkowych ilości pieniądza, na skutek operacji kredytowych. Dodatkowy pieniądz ma charakter bezgotówkowy. Bank centralny ma za zadanie regulowanie kreacji pieniądza poprzez ustalanie stóp oprocentowania kredytów udzielanych bankom komercyjnym oraz poprzez ustalanie stopy rezerw obowiązkowych. Kreacja pieniądza może również nastąpić poprzez skup walut obcych i dewiz.

Austriacka teoria pieniądza

Zmiany ilości pieniądza w gospodarce oddziałują nie tylko na poziom, ale również na strukturę cen.

• Ilościowa teoria pieniądza mówi, że zmiany całkowitej podaży pieniądza oddziałują tylko na poziom cen. Austriaccy przedstawiciele uważają, że pieniądz nie rozchodzi się w gospodarce w sposób neutralny i płynny. Według uczonych zwiększanie podaży pieniądza odbywa się poprzez system bankowy zwiększając w początkowej fazie ceny dóbr inwestycyjnych a w dalszej konsumpcyjnych.
• Teza teoretyczna mówi że, ludzie w wyniku swobodnej interakcji na wolnym rynku są w stanie wytworzyć instytucję pieniądza. Wynika to z wysokich kosztów wymiany barterowej, która później ma wpływ na wysokie koszty transakcyjne.
• Teza historyczna mówi, że pieniądz nie teoretycznie, lecz rzeczywiście powstał w wyniku dobrowolnych wymian rynkowych bez zewnętrznej ingerencji państwa.

Podaż pieniądza — artykuły polecane

Agregat M0 — Stopa redyskontowa — Realna stopa procentowa — Stopa referencyjna — Cele polityki pieniężnej — Popyt zagregowany — Mnożnik kreacji pieniądza — Efekt tłumienia — Inflacja popytowa

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Marszałek P. (2011), Pieniądz w teoriach szkoły austriackiej, Wydział Prawa i Administracji UAM
• Młodkowski P. (2008), Integracja monetarna i zarządzanie rezerwami walutowymi, Gospodarka narodowa, nr 9
• Oyrzanowski B. (1997), Makroekonomia, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków
• Sławiński A. (red.) (2011), Polityka pieniężna, C.H. Beck, Warszawa

Autor: Magdalena Lubecka, Martyna Górecka