Socjalizacja

Socjalizacja jest jednym z podstawowych procesów, który sprawia że jednostka może funkcjonować w pewnej zbiorowości. Istnieje wiele pojęć, podziałów oraz typologii socjalizacji, które różnią się od siebie, uczeni jednak przychylają się na pewne spójne pojęcie, stanowiące niejaki punkt wyjścia dla wielu koncepcji. Zgodnie z P. Sztompki "socjalizacja to proces, dzięki któremu jednostka wdraża się do sposobu życia swojej grupy i szerszego społeczeństwa przez uczenie się reguł i idei zawartych w kulturze". Wielu uczonych twierdzi iż, socjalizacja kieruje równocześnie do upodmiotowienia danej jednostki, wykreowania jej osobowości (Izdebski H. 2011, s. 64-65)

Socjalizowana osoba jest "uspołeczniana". Zaznaje ona zachowania, które są akceptowane oraz potępiane przez określoną grupę. Poznaje właściwe dla niej normy oraz aksjologię. Jednak jak pewien człowiek się zachowa oraz czy wyszuka stosowanie się do określonych wzorców konkretnego środowiska, będzie zależeć od kilku czynników:

1. Jednym z zagadnień jest niedobrowolność oraz wyłączność pewnej struktury, oznacza to że jeśli osoba nie ma wyboru i nie może dosięgać po przykłady alternatywne, może trafić na akceptację tylko z jednego kierunku, a kiedy zdecyduje się porzucić te przykłady, spotkają go bardzo ostre sankcje. Jednymi z takich przymusowych struktur jest przykładowo naród, rodzina czy też organizacje edukacji obowiązkowej.
2. Następnym czynnikiem jest potrzeba przynależności do danej grupy oraz chęć akceptacji z jej strony. Człowiek, który wykazuje taką chęć usiłując możliwie jak najlepiej zrealizować wymagania, które są stawiane działaczowi grupy. Takie zachowania łączą się z nagrodą psychiczną jak i społeczną. Powyższe przypadki są widoczne najczęściej w grupach rówieśniczych, wyższych warstwach społecznych czy też w rodzinie. Trzeba też wspomnieć że nie zawsze przynależność do jakiejś grupy łączy się z przyjaznymi uczuciami. Są pewne środowiska, które ludzie traktują czysto instrumentalnie na przykład: zamożna grupa zawodowa.
3. Kolejnym czynnikiem jest przekonanie osoby o tym, iż dana zbiorowość posiada wysoką jakość. Oznacza to że pewne jednostki przypisują z góry powszechne mierniki statusu społecznego: bogactwa, prestiżu, wysokich kwalifikacji, władzy. Do takich grup przynależą na przykład: elitarne grupy zawodowe, rodzina, która cieszy się dużym prestiżem oraz grona nauczycieli.
4. Ważną role przyjmuje również wiek osoby, która jest socjalizowana. Im młodsza osoba tym bardziej skłonna do przyswajania nowych wiadomości oraz łatwiej akceptująca w sposób bezkrytyczny co sprawia występowaniu mocnych wewnętrznych przekonań. Grupy które posiadają jednostki młodsze, wpływają dużo mocniej na przetwarzane przez nią wartości czy też normy. Dlatego też rola rodziny oraz instytucji nauczania jest ogromna (Izdebski H. 2011, s. 65-66)

TL;DR

Socjalizacja to proces, dzięki któremu jednostka uczy się i dostosowuje do życia w społeczeństwie. Socjalizacja może być dobrowolna lub przymusowa i zależy od różnych czynników, takich jak struktury społeczne, potrzeba przynależności i przekonanie o jakości danej zbiorowości. Istnieje wiele koncepcji socjalizacji, takich jak przystosowanie społeczne, behawioryzm, kształtowanie osobowości, nauka ról, przekazywanie mitów i wiedzy, przekazywanie wartości i norm, kodeksy etyki zawodowej i korporacja zawodowa. Socjalizacja może odbywać się na różnych poziomach, takich jak pierwotna, wtórna i pośrednia. Istnieją mocne strony socjalizacji, takie jak nauka radzenia sobie w różnych sytuacjach, zwiększanie wiedzy, uczenie się zaspokajania potrzeb innych ludzi i budowanie poczucia własnej wartości. Jednak proces socjalizacji ma również ograniczenia, takie jak powstawanie stereotypów i uprzedzeń, presja na dostosowanie się i możliwość powstania niezdrowego zachowania. Istnieją różne podejścia do socjalizacji, takie jak teoria interakcji społecznej, symbolicznego interakcjonizmu, uczenia się społecznego, ról społecznych i rozwoju społecznego. Niezależnie od wybranej teorii, socjalizacja ma istotny wpływ na osobowość i zachowanie jednostki.

Koncepcje socjalizacji

Koncepcje socjalizacji wpływają na rozumienie procesów oraz na sposób badania zjawiska. Poniżej zostaną one wymienione oraz scharakteryzowane:

• przystosowanie społeczne - określa przystosowanie do życia społecznego, co wiąże się z nabieraniem kompetencji do życia z innymi. Nazwać to można koniecznym oraz pożądanym procesem dzięki któremu kształtuje się natura człowieka.
• behawioryzm - przyjmuje reagowanie człowieka na pewne czynniki oraz zapamiętuję te, które uważa za skuteczne. Teoria ta została opracowana przez J. Watsona i I. Pawłowa. Z czasem została ona rozwinięta i dodano iż pewne czynniki wzmacniają pozytywnie a inne zaś negatywnie przeżycia, które są związane z konkretnym zachowaniem oraz samą internalizację zachowań.
• kształtowanie osobowości - skupia się na tworzeniu osobowości człowieka. Jednostka poznając świat oraz społeczną rzeczywistość, kreuje w swym wnętrzu dane konstrukty tworzące osobowość. Jedną z podstawowych struktur socjalizacji jest idealny obraz siebie oraz swoich zachowań. W trakcie socjalizacji pojawiają się też obszary tabu i strachu, są one na pewne sposoby rozdzielane od rzeczywistości. Socjalizacja to proces, który wpływa na rozwój tożsamości. Dzięki niej jednostki mają możliwość na budowanie własnej odrębności oraz określenie siebie przez jakość i poziom własnego sukcesu.
• nauka ról - wpływ na poznawanie ról społecznych poprzez obserwacje oraz naśladownictwo zachowań pewnych ludzi, co oddziałuje na pełnienie stosownych funkcji w społeczeństwie. Reguła ta ma duży wpływ na rozumienie i znaczenie samej socjalizacji. Tak zwane "uspołecznianie" wynika z nabycia zdolności do sprecyzowania swojego miejsca w systemie społecznym oraz pozyskania związanych z nim kwalifikacji oraz norm postępowania.
• przekazywanie mitów i wiedzy - wraz z nauką ról, zachowań i budowaniem osobowości następuje powierzenie wiedzy, mitów, przekonań, zasad interpretacji oraz stereotypów. Każda zbiorowość, grupa posiada własną opinię zbiorową, która tworzy ich tożsamość czy też zbiór myślenia o danych kwestiach. Zjawisko to łączy się z myśleniem o teraźniejszości, przyszłości oraz wyznacza następny krąg wszelkich ograniczeń indywidualnych postępowań jednostki.
• przekazywanie wartości i norm - socjalizacja staje się skuteczniejsza gdy wartości i normy są dogłębniej zinternalizowane. Oba te procesy łączą się z przeróżnymi procesami, które są opisane powyżej.
• kodeksy etyki zawodowej - często mają formę pokrewną do aktu normatywnego oraz są ogłaszane przez organizację powiązane z konkretnym zawodem. Posiadają różnorakie działanie na przebieg socjalizacji.
• korporacja zawodowa w formie agendy socjalizacyjnej - jako organizacja zawodowa może tworzyć środowisko mocno socjalizujące. Dodatkowo jest zaopatrywany w dodatkowe edukacyjne uprawnienia, które pozwalają sprawdzić przydatność do zawodu. W owych zgromadzeniach często przekazywane są tradycje oraz pewne mity. Najbardziej widoczne jest to w korporacjach prawniczych, w których rola jest dokładnie określona oraz opisana przez liczne przeświadczenia.

(Izdebski H. 2011, s. 68-74)

Socjalizacja - przykłady

• Socjalizacja pierwotna: Przykładem socjalizacji pierwotnej jest proces uczenia się i wprowadzania dzieci w otoczenie rodziny. Rodzice odgrywają kluczową rolę w przekazywaniu dzieciom pewnych wartości, norm oraz zachowania. Dzieci uczą się również, jak radzić sobie z emocjami, jak dzielić się z innymi oraz jak współżyć z innymi ludźmi.
• Socjalizacja wtórna: Przykładem socjalizacji wtórnej jest proces uczenia się dzieci i młodzieży na temat określonych grup społecznych, kultur i wartości. W tym procesie dzieci i młodzież uczą się, jak postępować w sytuacjach społecznych, jakie są normy i zachowania obowiązujące w społeczeństwie oraz jakie są społecznie akceptowalne zachowania. Przykładem tego procesu jest edukacja w szkołach, w której uczą się zasad obowiązujących w społeczeństwie.
• Socjalizacja pośrednia: Przykładem socjalizacji pośredniej jest proces uczenia się dzieci i młodzieży na temat społeczności lokalnych, w których żyją. W tej fazie dzieci i młodzież uczą się, jak postępować w środowisku lokalnym, jak współdziałać z innymi mieszkańcami oraz jak zrozumieć zasady funkcjonowania w określonym miejscu. Przykładem tego procesu jest aktywność w lokalnym społeczeństwie, np. udział w lokalnych imprezach, spotkaniach, wolontariat w organizacjach i inne zajęcia społeczne.

Socjalizacja - mocne strony

Socjalizacja jest kluczowym elementem w procesie kształtowania osobowości i funkcjonowania jednostki w społeczeństwie. Poniżej znajduje się lista zalet socjalizacji:

• Uczy jednostki jak radzić sobie w różnych sytuacjach. Poprzez socjalizację, jednostka uczy się jak wyrażać siebie, jak zachowywać się innych ludziach, jak zaspokajać swoje potrzeby i jak poruszać się w różnych grupach społecznych.
• Zwiększa wiedzę jednostki. Socjalizacja dostarcza jednostce informacji o świecie i społeczeństwie, którego jest częścią. Pozwala również jednostce na odkrywanie własnych cech i zainteresowań, które mogą wpływać na jej przyszłe decyzje.
• Uczy jednostki jak zaspokajać potrzeby innych ludzi. Dzięki socjalizacji jednostka uczy się jak współpracować z innymi, jak postępować w sposób korzystny dla innych ludzi i jak wyrażać szacunek i tolerancję wobec innych.
• Buduje poczucie własnej wartości. Socjalizacja pozwala jednostce na poznanie samego siebie i umacnianie własnej tożsamości. Poprzez nawiązywanie relacji z innymi i wchodzenie w interakcje społeczne jednostka może wypracować silne poczucie własnej wartości.

Socjalizacja - ograniczenia

Proces socjalizacji niesie ze sobą szereg ograniczeń i słabych stron. Oto one:

• Uważa się, że socjalizacja może prowadzić do powstania stereotypów i uprzedzeń, które są często trudne do przezwyciężenia. Stereotypy i uprzedzenia mogą powodować dyskryminację, izolację i wykluczenie osób o innych poglądach, przekonaniach i pochodzeniu.
• Socjalizacja zazwyczaj wymaga od jednostki przyjmowania norm i wartości określonej grupy lub społeczności, co może uniemożliwiać jej swobodne wyrażanie siebie.
• Socjalizacja może nieść za sobą presję na dostosowanie się do określonego sposobu postępowania i myślenia, co może ograniczać wolność jednostki.
• Socjalizacja może prowadzić do powstania niezdrowego lub nieetycznego zachowania, jak na przykład agresja, która może niekorzystnie wpływać na zdrowie i samopoczucie jednostki.
• Socjalizacja może często prowadzić do wyczerpania psychicznego i emocjonalnego, ponieważ jednostka może czuć się zmęczona próbami dostosowywania się do otoczenia.

Socjalizacja - inne związane podejścia

Socjalizacja to złożony proces, który można zrozumieć i opisać w wielu różnych podejściach. Inne metody lub podejścia związane z socjalizacją to:

• Teoria Interakcji Społecznej: ta teoria skupia się na wzajemnym oddziaływaniu jednostki i społeczeństwa. Wg tej teorii, socjalizacja występuje, gdy jednostka przystosowuje się do wzorców występujących w środowisku społecznym.
• Teoria Symbolicznego Interakcjonizmu: ta teoria zakłada, że ludzie uczą się i przystosowują się do społecznych wzorców poprzez wymianę społecznych symboli.
• Teoria Uczenia się Społecznego: ta teoria zakłada, że ludzie uczą się i przystosowują się do społecznych wzorców poprzez wzmacnianie pozytywnych i negatywnych skutków działań.
• Teoria Ról Społecznych: ta teoria skupia się na rolach społecznych i pozycji, jakie ludzie zajmują w społeczeństwie, a także na wpływie, jaki te role i pozycje wywierają na ich zachowanie.
• Teoria Rozwoju Społecznego: ta teoria skupia się na zmianach, jakie zachodzą w zakresie zachowań społecznych wraz z wiekiem.

Podsumowując, istnieje wiele teorii socjalizacji, które zakładają różne podejścia do procesu socjalizacji. Niezależnie od tego, jakie podejście się wybierze, socjalizacja jest procesem, który ma istotny wpływ na osobowość i zachowanie jednostki.

Socjalizacja — artykuły polecane

Alienacja — Teoria ERG — Osobowość — Potrzeba afiliacji — Metafora organizacji — Indywidualizm — Rola społeczna — Nawyk — Archetyp kulturowy

Bibliografia

• Burdzik T. (2013), Socjalizacja prawna - nastawienia wobec prawa a jego skuteczność
• Fryczyńska M. (2015), Zachowania sieciowe pracowników w sektorze publicznym i prywatnym, Zarządzanie Zasobami Ludzkimi, nr 3-4
• Izdebski H. (2011), Etyka prawnicza. Stanowiska i perspektywy 2, LexisNexis Polska, Warszawa
• Sobieraj W. (2013), Socjalizacja ekonomiczna dzieci jako czynnik rozwoju kapitału ludzkiego

Autor: Agnieszka Zielińska