Rodzaje rachunkowości

Rachunkowość jest postrzegana jako najważniejszy element systemu informacyjnego, dzięki któremu można uzyskiwać, gromadzić i przetwarzać dane dotyczące finansowych operacji w jednostce gospodarczej, które są niezbędnymi informacjami ekonomicznymi dotyczącymi procesów działalności gospodarczej i sytuacji ekonomicznej oraz finansowej przedsiębiorstwa.

Podstawowym narzędziem rachunkowości jest bilans, w którym przedstawia się zmiany, zarówno po stronie aktywów (m.in. środki trwałe, należności długoterminowe, zapasy) i pasywów (m.in. kapitał własny, zobowiązania), jak również osiągnięty wynik finansowy. Informacje te, są odzwierciedlane w mierniku liczbowym (pieniężnym), co umożliwia porównywanie osiąganych wyników w różnych organizacjach.

Jako podmiot rachunkowości traktujemy wyodrębnioną jednostkę organizacyjną, a przedmiotem są wszystkie ewidencjonowane operacje gospodarcze, w niej zachodzące.

W systemie rachunkowości wyodrębnia się: księgowość, rachunek kosztów i sprawozdawczość finansową.

TL;DR

Rachunkowość jest kluczowym elementem systemu informacyjnego, który umożliwia gromadzenie i przetwarzanie danych finansowych. Wyróżnia się rachunkowość zarządczą, finansową i podatkową. Rachunkowość zarządcza dostarcza informacji dla użytkowników wewnętrznych, umożliwiając efektywne zarządzanie zasobami przedsiębiorstwa. Rachunkowość finansowa zajmuje się pomiarem i ewidencją majątku oraz dostarcza informacji dla użytkowników zewnętrznych. Rachunkowość podatkowa jest związana z obciążeniami podatkowymi i identyfikacją dochodu.

Rodzaje rachunkowości

Rys. 1. Rodzaje rachunkowości

Podział rachunkowości umożliwia wyznaczenie podstawowych funkcji dla szczegółowo wyodrębnionych członów, a także określenie konkretnego odbiorcy rachunkowości. Ze względu na funkcjonalną strukturę rachunkowości oraz kryterium odbiorcy wyróżnia się:

• rachunkowość zarządczą - rachunkowość jako system informacyjny dla użytkowników wewnętrznych
• rachunkowość finansową - rachunkowość jako system informacyjny dla użytkowników zewnętrznych
• rachunkowość podatkową - rachunkowość jako system ewidencyjny dla celów podatkowych

Podział rachunkowości na rachunkowość zarządczą i finansową nie sprawia, że obydwa człony charakteryzują się zupełnie innymi cechami, a ich zadania i funkcje się nie przenikają. Wręcz przeciwnie. Wspólnie tworzą jednolitą całość, uzupełniając się wzajemnie.

Rachunkowość zarządcza

Rachunkowość zarządcza skupia się na dostarczaniu informacji dotyczących zdarzeń mogących nastąpić w przyszłości. Rachunkowość zarządczą można zdefiniować jako system kompletowania, sprawdzania, przekształcania i prezentowania informacji dotyczących przyszłych lub przeszłych wydarzeń w celu kontroli działalności gospodarczej.

Rachunkowość zarządcza czerpie znaczne korzyści z wcześniejszych precyzyjnych uzgodnień rachunkowości finansowej.

Jest ona ściśle powiązana z informacyjną funkcją rachunkowości. Zakres rachunkowości zarządczej to przede wszystkim: rachunek kosztów (ich alokacje, przepływy i kontrola), oraz analiza progów rentowności. Nie podlega przepisom prawnym. Jej odbiorcami są użytkownicy wewnętrzni, czyli osoby zarządzające kapitałem (managerowie). Można powiedzieć, że jest ona narzędziem zarządzania, ponieważ daje informacje, pozwalające na efektywne kierowanie i podejmowanie trafnych decyzji. Dostarcza dane liczbowe dotyczące wykorzystywanych zasobów, dzięki temu ma zastosowanie w planowaniu i kontroli.

Narzędzia, którymi posługuje się rachunkowość zarządcza możemy podzielić na:

• metody analizy logicznej i matematycznej (jako narzędzie zabezpieczenia realizacji zadań)
• techniki ewidencji (jako narzędzie wspomagające prawidłowe uporządkowanie danych)

Najważniejsze cechy rachunkowości zarządczej to:

1. jest systemem informacyjnym
2. dostarcza informacje ekonomiczne wewnętrznym jednostkom przedsiębiorstwa
3. dostarczane przez nią informacje są wykorzystywane do prawidłowego zarządzania przedsiębiorstwem
4. zarządzanie na podstawie informacji dostarczonych przez rachunkowość zarządczą ma powodować efektywne wykorzystywanie zasobów przedsiębiorstwa.

Rachunkowość finansowa

Dotyczy funkcji atestacyjnej (poświadczenie wierności i wiarygodności odwzorowania). Zajmuje się ona pomiarem i ewidencją majątku danego przedsiębiorstwa, za pomocą księgi finansowej (bilans, rachunek zysków i strat, sprawozdania z przepływów pieniężnych). Księgę taką maja obowiązek prowadzić m.in.: spółki handlowe i osobowe, banki i gminy.

Sprawozdania finansowe są jawne, a analizowane okresy cechuje ścisła periodyzacja (rok obrotowy, okres sprawozdawczy).

Rachunkowość finansowa dostarcza informacji finansowo-majątkowych odbiorcom zewnętrznym (właścicielom kapitału, inwestorom, kredytodawcom).

Podlega przepisom prawnym (Ustawa o rachunkowości, standardy międzynarodowe, rozporządzenia Ministra Finansów), dlatego też wszelkie sprawozdania muszą być ujmowane według określonych zasad i reguł. Jej horyzontem czasowym jest zarówno przeszłość, jak i teraźniejszość.

Prowadzenie rachunkowości finansowej jest obligatoryjne dla jednostek gospodarczych określonych w ustawie o rachunkowości tj. ubezpieczyciele, banki itd., a także te instytucje bądź przedsiębiorstwa, które otrzymują dotacje i subwencje pochodzące z budżetu państwa. Wyjątek stanowią spółki partnerskie, których przychody netto ze sprzedaży w poprzednim roku były niższe niż 800 000 euro, osoby fizyczne, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki cywilne osób fizycznych.

Głównym celem rachunkowości zarządczej jest:

• zaspokojenie wymogów zewnętrznych odbiorców, co za tym idzie, to dostarczenie im odpowiednich danych oraz informacji potrzebnych do podejmowania decyzji i sprawozdań finansowych
• stworzenie obrazu działalności przedsiębiorstwa w formie sprawozdania finansowego

Rachunkowość podatkowa

W dziełach naukowych oraz literaturze wyraźnie widać tendencję do rozszerzania podziału funkcjonalnej struktury rachunkowości. Razem z rachunkowością zarządczą i finansową wyróżniana jest także rachunkowość podatkowa, w której można zobaczyć duże podobieństwo do wymienionych wyżej rachunkowości finansowej i zarządczej.

Uregulowana przepisami prawa podatkowego; wiąże się z koniecznością identyfikowania i ewidencjonowania obciążeń podatkowych. Odbiorcą informacji jest Urząd Skarbowy. Podmiotami są osoby fizyczne i spółki cywilne, które ze względu na stosunkowo niski rozmiar prowadzonej działalności nie zostały ujęte jako podmioty rachunkowości finansowej. Jej zakres obejmuje kalkulowanie i ewidencjonowanie podatków, oraz operacji gospodarczych potrzebnych do ustalenia dochodu i obciążeń podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Rodzaje rachunkowości — artykuły polecane

Rachunkowość finansowa — Księgowość — Rachunkowość — Rachunkowość podatkowa — Zakładowy plan kont — Rachunkowość zarządcza — Badanie sprawozdania finansowego — Funkcje rachunkowości — Sprawozdanie finansowe

Bibliografia

• Dziuba-Burczyk A. (2003), Podstawy rachunkowości w świetle międzynarodowych standardów, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków
• Messner Z. (2003), Podstawy rachunkowości, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice
• Micherda B. (2005), Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Porcano T., Tran A. (1998), Relationship of Tax and Financial Accounting Rules in Anglo-Saxon Countries, The International Journal of Accounting
• Shields M. (1997), Research in Management Accounting by North Americans in the 1990s, Journal of Management Accounting Research
• Śnieżek E. (red.) (2004), Wprowadzenie do rachunkowości. Podręcznik z przykładami, zadaniami i testami. Oficyna Ekonomiczna, Kraków

Autor: Anna Dorynek, Pamela Rzepka