Gospodarka zamknięta

Gospodarka zamknięta to gospodarka, która nie utrzymuje stosunków gospodarczych z zagranicą. W gospodarce zamkniętej produkt krajowy brutto, jest to wartość wyprodukowanych w ciągu roku oraz kupionych przez konsumentów i inwestorów dóbr finalnych, powiększona o wydatki państwa.

W przeciwieństwie do gospodarki otwartej, w gospodarce zamkniętej nie istnieją takie zjawiska jak wymiana towarów oraz usług, a także przepływ kapitału z zagranicą. Czynniki te zatem nie są one uwzględniane w PKB tak jak w przypadku tej pierwszej.

W takich warunkach PKB nie różni się wielkością od produktu narodowego brutto, a także od produktu narodowego netto, liczonego czy to w cenach czynników produkcji, czy w cenach rynkowych.

Pojęciem związanym z teorią gospodarki zamkniętej jest autarkia.

TL;DR

Gospodarka zamknięta to taka, która nie utrzymuje stosunków gospodarczych z zagranicą. Brak importu i eksportu ma negatywny wpływ na rozwój i innowacje. Koreę Północną uważa się za najbliższą gospodarkę zamkniętą. Otwarcie się na wymianę międzynarodową ma pozytywny wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy. Gospodarka zamknięta jest niemożliwa w dzisiejszym świecie.

Różnica pomiędzy gospodarką zamkniętą, a autarkią

Autarkia gospodarcza oznacza samowystarczalność lub politykę, która zmierza w jej stronę. Celem jej jest dążenie do zaspokojenia potrzeb gospodarki, zarówno tych konsumpcyjnych jak i produkcyjnych, w zakresie własnych możliwości [M. Moszkowicz 2014 s. 433]

Choć te dwa pojęcia mogą wydawać się tożsame, różnica między nimi polega na tym, że autarkia gospodarcza dąży do:

• zminimalizowania importu, przy jednoczesnej próbie rozwoju eksportu,
• rozbudowy przemysłu surowcowego oraz zbrojeniowego,
• gromadzenia zapasów surowców oraz materiałów strategicznych.

W przypadku gospodarki zamkniętej mamy do czynienia z absolutnym brakiem stosunków gospodarczych z zagranicą - nie istnieje tam zjawisko importu ani eksportu.

Powody wdrażania autarkii gospodarczej

Najczęstszą przyczyną wprowadzenia autarkii jest izolacja państwa, na którą składają się między innymi:

• konflikty militarne,
• ideologie ludzi rządzących danym państwem,
• nakładanie embarga.

Głównym negatywnym skutkiem tego ustroju jest fakt, że sprzyja on wykorzystywaniu przestarzałych technologii. Z racji ograniczonego importu, w procesie produkcji dóbr, wykorzystywane są maszyny oraz surowce przeciętnej jakości, które mogą generować dużo wyższe koszty produkcji. Brak interakcji z zagranicą prowadzi również do blokowania nowych osiągnięć naukowych.

Po II wojnie światowej, państwa socjalistyczne prowadziły ten typ polityki, w tym również i Polska. Izolacja tych krajów po części wynikała ze względów politycznych oraz ideologicznych. Skutkiem ubocznym tej polityki było pojawianie się produktów zastępczych. Gospodarka ta bowiem wpływała negatywnie na procesy badawcze oraz rozwojowe. Przykładem tego mogą być powstałe "Osinobusy" - ciężarówki przystosowane do przewozu pasażerów. Blokowanie procesów badawczych skutkowało tym, że nasza konkurencja na rynku europejskim w tym samym czasie produkowała autobusy bardziej nowoczesne oraz wygodniejsze, podczas gdy ówczesne polskie produkty były mocno przestarzałe i prowizoryczne [M. Moszkowicz 2014 s. 433]

Gospodarka zamknięta współcześnie

We współczesnym świecie, każdy kraj prowadzi otwartą gospodarkę (w mniejszym lub większym stopniu), czyli wymianę międzynarodową towarów, usług oraz kapitału. Ma to ogromny wpływ na większość państw, a gospodarka typowo zamknięta wydaje się zjawiskiem niemożliwym. Aktualnie jednak krajem, któremu najbliżej jest do miana gospodarki zamkniętej uznaje się Koreę Północną.

W następstwie drugiej wojny światowej północna część Półwyspu Koreańskiego znalazła się pod kontrolą Związku Radzieckiego. Następstwo wojny koreańskiej spowodowało, że w tej części półwyspu powstała Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna, a w części południowej - Republika Korei, wspierana przez Stany Zjednoczone. Przyjęły one dwie odmienne strategie rozwoju społeczno-gospodarczego: z jednej strony Korea Południowa z gospodarką rozwijającą się w oparciu o kapitalistyczny model rozwoju, z drugiej - Korea Północna działająca w ramach modelu gospodarki socjalistycznej. Ówczesny prezydent Korei Północnej, mówił o panującej tam polityce samowystarczalności, która to mówiła o niechęci do jakichkolwiek kontaktów gospodarczych z krajami o gospodarce rynkowej [K. Starzyk 2015 s. 231]

Pomimo wzrostu otwartości gospodarczej Korei Północnej na przestrzeni lat, który był spowodowany między innymi takimi zjawiskami jak powszechny głód w latach dziewięćdziesiątych i konieczność importu żywności, różnica w rozwoju tych obu państw jest kolosalna (Wskaźnik otwarcia gospodarki w 2012 roku wynosił 21,8% - w Korei Południowej 63,1%). Produkt krajowy brutto Korei Północnej w 2012 roku wynosił ok. 40 mld USD, co umiejscawia ją na 106 miejscu na świecie, przy czym PKB Korei Południowej wyniosło 1,7 bln i dało jej 13 miejsce na świecie. Eksport Korei Północnej w 2012 roku wyniósł 3,9 mld USD - Południowej 557 ml, natomiast import kształtował się na poziomie 4,8 mld, a w Korei Południowej 516 mld. Różnica w rozwoju społeczno-gospodarczym tych państw jest gigantyczna, a jednym z głównych dowodów na to może być prowadzona przez lata autarkia gospodarcza, w porównaniu do prowadzonej gospodarki rynkowej w sąsiednim państwie [K. Starzyk 2015 s. 234, 235]

Skutki płynące ze stosowania gospodarki zamkniętej

Zjawisko jakim jest gospodarka zamknięta, niesie za sobą niewątpliwie ciąg negatywnych skutków. Jedynymi zaletami jakie mogą wystąpić w tym typie gospodarki to brak konkurencji dla przedsiębiorstw (co jednocześnie może być rozpatrywane jako negatywny wpływ - oznacza to bowiem brak konkurencji co skutkuje brakiem wprowadzania nowych technologii), a także brak zjawiska ujednolicania i spłycania kultury poprzez przejmowanie wzorców panujących za granicą (co również może być postrzegane jako negatywny wpływ - mogłoby to wpłynąć na eliminowanie negatywnych postaw społeczeństwa, takich jak zaściankowość).

Otwarcie się gospodarki wywiera pozytywny wpływ na społeczeństwo, produkcje, konsumpcje oraz wzrost gospodarczy. Współczesny świat coraz bardziej otwiera się gospodarczo i odchodzi od autarkii oraz zamykania się na wymianę międzynarodową towarów. Prowadzenie gospodarki zamkniętej, w dzisiejszym świecie przy rozwijaniu się procesu globalizacji byłoby skazane na niepowodzenie.

Gospodarka zamknięta — artykuły polecane

Teoria korzyści komparatywnych — Wymiana — David Ricardo — Merkantylizm — Industrializacja — Unia celna — Jedwabny szlak — Państwo opiekuńcze — Gospodarka otwarta — Kompetencje poznawcze

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kubiczek A. (2014), Jak mierzyć dziś rozwój społeczno-gospodarczy krajów?, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 38
• Moszkowicz M. (2014), Współczesne orientacje rozwojowe wiedzy w zarządzaniu, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej
• Starzyk K. (2015), Pozaeuropejskie gospodarki oporne transformacji rynkowej. Przypadek Korei Północnej, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

Autor: Tomasz Dorywalski, Patryk Pięta