Digitalizacja

Digitalizacja w szerokim rozumieniu stanowi całość procesów prowadzących do przetwarzania materiałów analogowych (pochodzących z obiektów świata rzeczywistego) na formę cyfrową metodą skanowania lub fotografowania oraz dalszej obróbka komputerowa otrzymanych obrazów do postaci, która umożliwia ich udostępnianie (np. w sieci) [Paradowski D. 2010, s. 13].

Najczęściej tego pojęcia używa się w odniesieniu do działań prowadzonych przez biblioteki, muzea czy archiwa, czyli takie instytucje, które gromadzą, przechowują, a następnie udostępniają odbiorcom różne materiały. Szereg tych działań tworzy tak zwany "workflow" digitalizacji, tłumaczony jako swoisty "przepływ" pracy, który jest niezbędny, aby zakończył się cały proces. W zależności od instytucji, materiałów, wykorzystanego sprzętu czy oprogramowania, różnice w organizacji pracy mogą być bardzo znaczne [Mejor J.D. 2012, s. 265]

Historia digitalizacji jest stosunkowo nierozbudowana, w związku z czym zarówno samo rozumienie zagadnienia, jak również jego składników wciąż podlega krystalizacji i definiowaniu, w aspekcie logicznym oraz terminologicznym. Szczególnie dotyczy to samego terminu "digitalizacja", który posiada odpowiednik o polskim źródłosłowie, a mianowicie "cyfryzacja", jednak bardzo rzadko spotykany w praktyce [Paradowski D. 2010, s. 13]. W zależności od źródła możemy znaleźć kilka interpretacji tego terminu. Można spotkać się z definicjami wskazującymi jedynie na przekształcenie dowolnej formy analogowej dokumentu (książki, obrazu, dźwięku) na postać binarną [Terry F. 2008]. Zgodnie z tym rozumowaniem każde utrwalenie zdjęcia w formacie cyfrowym, czy nagranie dźwięku będzie digitalizacją. Inne opracowania podają nieco węższą definicję, ponieważ digitalizacja jest uznawana za równoznaczną tylko ze skanowaniem materiału analogowego i przetwarzaniem na formę cyfrową [Mejor J.D. 2012, s. 265].

TL;DR

Digitalizacja to proces przetwarzania materiałów analogowych na formę cyfrową w celu ochrony i udostępniania. Cele digitalizacji to m.in. zachowanie zbiorów, poprawa dostępności, edukacja i nauka. Przykłady praktycznego wykorzystania digitalizacji to projekty biblioteczne i inne inicjatywy, które mają na celu udostępnienie zasobów cyfrowych. Digitalizacja jest istotna dla różnych instytucji i organizacji, od bibliotek i muzeów po organy samorządowe i prywatne osoby. W Polsce prowadzonych jest wiele projektów digitalizacji, np. rewitalizacja zespołu pałacowo-parkowego w Wilanowie, digitalizacja archiwów metrykalnych i akt, oraz digitalizacja map i dokumentów historycznych.

Cele digitalizacji

Cele digitalizacji określane są zgodnie z celami działania instytucji i jednocześnie wynikają z charakteru jej zbiorów oraz profilu użytkowników. Prawidłowo określone cele to podstawa konstruowania i sprawnego funkcjonowania procesu digitalizacji. Najczęściej wymieniane cele digitalizacji to [Paradowski D. 2010, s. 26-27]:

1. Ochrona.

• Zachowanie zawartości zbiorów - trwałe zachowanie cyfrowej wersji obiektu należącego do dziedzictwa narodowego na wypadek zniszczenia oryginału.
• Ochrona zbiorów - ochrona oryginału przed nadmierną eksploatacją, destrukcją, kradzieżą i innymi skutkami niesprzyjających działań środowiska zewnętrznego. Pomocne jest również znaczne ograniczenie dostępu do oryginału - zamiast niego udostępniana jest kopia cyfrowa.
• Wspomaganie opracowania zbiorów (dokumentacja) - dopełnienie istniejącego opisu oryginału w oparciu o kopię cyfrową (umożliwienie szybkiego dostępu przy jednoczesnym ograniczeniu eksploatacji oryginału). Zwykle jest to cel dodatkowy.

2. Udostępnianie.

• Poprawa dostępności: udostępnienie cyfrowej wersji materiałów, które były wcześniej niedostępne do wglądu, dla publiczności oraz możliwości korzystania z popularnego obiektu przez wielu użytkowników jednocześnie.
• Edukacja - wspomaganie zarówno nauki samodzielnej i nauczania. Zwiększanie dostępności wiedzy przez dostęp do zbiorów cyfrowych, możliwość wykorzystania materiałów dotychczas nieobecnych w projektach edukacyjnych,
• Nauka - pomoc w pracach naukowo-badawczych. Udostępnienie naukowcom szybkiego i wygodnego wglądu do materiałów źródłowych i publikacji naukowych, jak również wzbogacenie tego dostępu o nowe narzędzia (np. wyszukiwawcze, analityczne), umożliwiających wykonanie operacji niemożliwych lub bardzo trudnych na klasycznych materiałach.
• Popularyzacja zbiorów. Budowanie wśród społeczeństwa świadomości istnienia wartościowych kolekcji lub obiektów (np. zabytków kultury).
• Promocja instytucji. Tworzenie świadomości istnienia danej instytucji, budowanie jej atrakcyjnego wizerunku, jako organizacji nowoczesnej, reagującej na potrzeby i oczekiwania użytkownika, udostępniającej publikacje w przystępnej formie.

Praktyczne wykorzystanie digitalizacji

Digitalizacja stanowiła sedno takich projektów bibliotecznych jak na przykład [Rożniakowska-Kłosińska M. 2009]:

• Śląska Internetowa Biblioteka Zbiorów Zabytkowych,
• konserwacja i digitalizacja zbiorów WBP w Opolu - 27 egzemplarzy starodruków i jeden kodeks piśmienny,
• digitalizacja całej spuścizny Zbigniewa Herberta w postaci 60 000 kart, 6500 listów i 5000 rysunków przez Bibliotekę Narodową.

Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż ten proces towarzyszy nie tylko bibliotekom. Kreowanie zasobów cyfrowych i udostępnianie ich w Internecie jest w pewien sposób dodawaniem cyfrowego aspektu do obiektów, które do tej pory istniały jedynie w świecie analogowym. Natomiast w przypadku udostępniania obiektów typu digital born (czyli tzw. naturalnych dokumentów elektroniczny) jest przestawianiem ich w naturalnym środowisku.

Digitalizację niewątpliwie można uznać za proces oczywisty i niezbędny wielu instytucji, bez względu na ich źródła finansowania, umocowania prawno-administracyjnego. Dotyczy organizacje od archiwów, muzeów, fundacji, po organy samorządowe czy państwowe, jak również mniejsze działalności gospodarcze, portale internetowe czy nawet osoby prywatne.

Wymienione projekty są jedynie niewielkim wycinkiem projektów prowadzonych w Polsce, obrazującym różnorodność inicjatyw digitalizacji bądź pośrednio z nią związanych [Rożniakowska-Kłosińska M. 2009]:

• Rewitalizacja i digitalizacja XVII-wiecznego zespołu pałacowo-parkowego w Wilanowie - etap III
• Digitalizacja archiwalnych aktów metrykalnych przez Polskie Towarzystwo Genealogiczne;
• Projekt konserwacji i digitalizacji, najstarszych dokumentów archiwalnych ze zbiorów własnych, m.in. przywilejów królów Polski, Władysława IV z 1633 r., Jana Kazimierza z 1661 r. i Jana III Sobieskiego z 1683 r.,
• Otrzymanie przez Instytut Pamięci Narodowej zdigitalizowanych dokumentów dotyczących pracy przymusowej na rzecz III Rzeszy przygotowanych przez Międzynarodową Służbę Poszukiwawczą Czerwonego Krzyża w Bad Arolsen. Cyfrowe archiwum zawiera 13 milionów zeskanowanych obrazów i stanowi 1,87 TB danych.
• Digitalizacja akt i innych zasobów Instytutu Pamięci Narodowej;
• Digitalizacja archiwum Kolbergowskiego (Instytut im. Oskara Kolberga - etnografa, folklorysty, muzyka) w Poznaniu, czyli tomów Dzieł Wszystkich zawierających zapisy muzyczne: pieśni, tańce, melodie bez tekstu oraz opracowania fortepianowe melodii ludowych. Zawiera ona także częściowy repertuar pieśniowy i taneczny dworów szlacheckich oraz miejski folklor muzyczny.
• Digitalizacja map w miejskich oddziałach kartograficznych i geodezyjnych lub biurach projektowych - korzystanie z procedury zawierającej zasady opracowywania wektorowych kopii map otrzymanych w formacie
• Inicjatywa Rządowego Centrum Legislacji będącego instytucją udostępniającą w Internecie najaktualniejsze "Dzienniki Ustaw" i "Monitory Polskie".

Digitalizacja — artykuły polecane

Otwarty dostęp — Open Source — Wyszukiwarka internetowa — Metadane — Chmura obliczeniowa — Internet — Archiwizacja — Deep Web — Archiwum

Bibliografia

• Flew T. (2008), New Media: An Introduction, Oxford University Press, South Melbourne
• Mejor J. (2012), Digitalizacja - garść refleksji, Z badań nad książką i księgozbiorami historycznymi, Tom 6, Warszawa
• Paradowski D. (2010), Digitalizacja piśmiennictwa, Biblioteka Narodowa, Warszawa
• Rożniakowska-Kłosińska M. (2009), Digitalizacja wszędzie dookoła, Biuletyn EBIB 7 (107), Stowarzyszenie EBIB

Autor: Patrycja Bogdańska