Ustawa o podatku od towarów i usług

Ustawa o podatku od towarów i usług (PTU) (ang. value-added tax, VAT) jest to akt prawny normujący pobór podatku od towarów i usług. Podatek konsumpcyjny, pośredni odliczany od wydatków. Podatek ten obciąża nabywcę towaru bądź usługi.

Do podatków od towarów i usług zaliczają się (W. Wyrzykowski 2004, s. 156):

• Podatki obrotowe - stanowią procent ceny towaru lub usługi. Płaci je nabywca a sprzedawca pobiera i odprowadza podatek
• akcyza - specjalny podatek od tzw. towarów luksusowych
• podatek od wartości dodanej (podatek VAT) - pobierany przez sprzedawcę na każdym etapie produkcji i dystrybucji, z możliwością jego odliczenia dla następnych etapów i bez takiej możliwości przy sprzedaży odbiorcom finalnym

TL;DR

Ustawa o podatku od towarów i usług reguluje pobór podatku konsumpcyjnego od towarów i usług. Podatek ten obciąża nabywców i jest odliczany przez przedsiębiorstwa. Ustawa składa się z 13 działów, a jej wadliwy akt jest najczęściej interpretowanym aktem w Polsce. Podatek VAT obciąża przedsiębiorstwa i ma negatywny wpływ na płynność finansową. W rolnictwie stosuje się specjalne zasady podatkowe, a Polska dostosowała swoje przepisy do prawa unijnego w celu wejścia do UE.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2004 r., Nr 54, poz. 535) (W. Wyrzykowski 2004, s. 156)

Budowa ustawy

Ustawa o podatku od towarów i usług składa się z 13 działów, w których zawarte są rozdziały (Ustawa o podatku od towarów i usług, 2004 r.):

• Dział 1. Przepisy ogólne
• Dział 2. Zakres opodatkowania
• Dział 3. Podatnicy, płatnicy i przedstawiciele podatkowi
• Dział 4. Obowiązek podatkowy
• Dział 5. Miejsce świadczenia
• Dział 6. Podstawa opodatkowania
• Dział 7. Zasady wymiaru i poboru z tytułu importu towarów
• Dział 8. Wysokość opodatkowania
• Dział 9. Odliczanie i zwrot podatku. Odliczanie częściowe
• Dział 10. Rejestracja. Deklaracje i informacje podsumowujące. Zapłata podatku
• Dział 10a. Odpowiedzialność podatkowa nabywcy w szczególnych przypadkach
• Dział 11. Dokumentacja
• Dział 12. Procedury szczególne
• Dział 13. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy epizodyczne, przepisy przejściowe i końcowe

Geneza podatku od towarów i usług

Pierwszym krajem, który wprowadził podatek od towarów i usług była Francja. Ustanowiono go w 1954 roku, ale powszechnie zaczął obowiązywać od 1968 roku. Następnymi krajami, jakie wprowadziły podatek VAT były Dania, Republika Federalna Niemiec, Holandia, Szwecja. Rada EWG przyjęła 11 kwietnia 1967 r. Pierwszą i Drugą dyrektywę, które określały zasady wdrożenia podatku od towarów i usług. W dniu 17 maja 1977 r. ustanowiono Szóstą Dyrektywę Rady EWG, która obowiązuje do dnia dzisiejszego. W 1993 r., wprowadzając zasady Dyrektywy EWG 91 (680) zniesiono granice fiskalne pomiędzy państwami należącymi do Wspólnoty.

W Polsce pierwsza ustawa o podatku od towarów i usług weszła w życie w 1993 r. Ustawa z 1993 r. obowiązywała przez 11 lat, ale po wejściu Polski do Unii Europejskiej zrodziła się potrzeba ujednolicenia przepisów dotyczących VAT z przepisami UE. Nowy akt prawny zaczął obowiązywać już od maja 2004 roku. Okazało się, że ustawa jest w wielu miejscach niepoprawna lub sprzeczna z innymi przepisami prawa. Ten wadliwy akt prawny jest najczęściej interpretowanym aktem w Polsce (W. Wyrzykowski 2004, s. 159).

Działanie przedsiębiorstw pod obciążeniem podatkowym od towarów i usług

Podatek VAT jest z założenia podatkiem konsumpcyjnym i obciąża głównie konsumenta. Specyfika jego funkcjonowania zmusza jednak włączenia w system jego poboru wszystkie inne ogniwa obrotu gospodarczego. Dotyczy to wszystkich przedsiębiorstw, które w różnym stopniu odczuwają obciążenia związane z podatkiem lub wadliwymi aktami prawnymi. Wysokość konsumpcji uzależniona jest od ceny towaru bądź usługi, a na cenę wpływa wysokość podatku nałożonego przez rząd danego kraju. Badania potwierdzają, że podatek od towarów i usług znacząco obciąża przedsiębiorstwa. Wynika to przede wszystkim z cenotwórczego charakteru oraz narzuconego przymusu obsługi, która jest utrudniona przez skomplikowane i niejednoznaczne przepisy. Procedury rozliczeniowe podatku od towarów i usług wpływają negatywnie na płynność finansową przedsiębiorstw (T. Famulska 2017, s. 1, 10).

Podatek od towarów i usług a rolnictwo

Polityka podatkowa jest narzędziem stymulującym lub osłabiającym niektóre procesy gospodarcze. Podobnie jest z systemem podatkowym w rolnictwie. Zdaniem niektórych ekonomistów opodatkowanie rolnictwa jest częścią podziału dochodu rolniczego. W Unii Europejskiej za politykę podatkową w odniesieniu do rolnictwa odpowiedzialne są państw członkowskie. Mimo iż nie istnieje odrębny system, rolnicy traktowani są inaczej niż pozostałe grupy zawodowe. Stosuje się podatki dochodowe, ale również podatki od majątku. W Polsce z kolei produkcja rolna w gospodarstwach indywidualnych pozostaje zwolniona z podatku dochodowego. Powodem jest niewielka skala produkcji większości gospodarstw. Na zasadach ogólnych opodatkowane są jedynie działy specjalne produkcji rolnej. Podstawowy podatek nałożony na rolników to podatek rolny.

Polskie rolnictwo do niedawna było zwolnione z podatku od towarów i usług. Takie rozwiązanie uniemożliwiało rolnikom odzyskanie podatku płaconego przy zakupie środków produkcji. Polska chcąc wejść do Unii Europejskiej musiała dostosowywać swoje przepisy prawa do obowiązujących w całej Wspólnocie. Przełomową datą okazał się rok 2000, kiedy to wprowadzono 3-procentową stawkę podatku od towarów i usług na nieprzetworzoną i niskoprzetworzoną żywność. Jednocześnie wprowadzono na wzór prawa unijnego ryczałtową formę zwrotu podatku VAT. Rolnikom pozostawiono wybór formy rozliczania tego podatku. Zdaniem ekspertów, Polska wykazała dyscyplinę w kwestii dostosowywania polskiego prawa do prawa unijnego (M. Grzelak i in. 2006, s. 19, 41).

Ustawa o podatku od towarów i usług — artykuły polecane

Ustawa o podatku VAT — Podatek dochodowy od firm — System podatkowy — Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych — Podatek obrotowy — Biała Księga Podatków — Cechy podatku VAT — Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania — Harmonizacja podatków

Bibliografia

• Etel L. (red.) (1994), Prawo podatkowe, Difin, Warszawa
• Famulska T. (2017), Obciążenie podatkiem od towarów i usług przedsiębiorstw. Wybrane problemy na podstawie badań, Oeconomia. Vol. 51, 4
• Felis P. (2012), Elementy teorii i praktyki podatków majątkowych, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa
• Grzelak M. (red.) (2006), Podatek od towarów i usług w rolnictwie w Polce i w Unii Europejskiej. Analiza porównawcza, Oeconomica nr 202
• Mastalski R. (2006), Prawo Podatkowe, C.H. BECK, Warszawa
• Możyłowski P. (2010), Wpływ podatków na wzrost gospodarczy, Pierwszy Urząd Skarbowy, Radom
• Ostaszewski J. (red.) (2013), Finanse Difin, Warszawa
• Portal podatkowy, Podatki.gov.pl
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535
• Wyrzykowski W. (2004), Polski system podatków i opłat w zarysie, SPG, Gdańsk

Autor: Krzysztof Konieczko

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.