Nominalna stopa procentowa

Nominalna stopa procentowa (nominal interest rate) inaczej rynkowa bądź pieniężna stopa procentowa jest całkowitą płatnością, wyrażoną w postaci procentu od udzielnej pożyczki, w skład której wchodzą czysta stopa procentowa, koszt ryzyka inwestycyjnego oraz oczekiwana stopa inflacji. Pokazuje ona nominalny przychód z posiadanego kapitału lub cenę kapitału udostępnionego.

Stopa procentowa (interest rate) to wyrażony w procentach iloraz sumy odsetek uzyskanych z zainwestowanej kwoty pieniędzy (lub innych środków finansowych) i wielkości tej zainwestowanej kwoty w danym okresie. Inaczej ujmując stopa procentowa jest niczym innym jak ceną, jaką płaci się właścicielowi kapitału za użyczenie tego kapitału na pewien okres czasu.

Wyróżniamy:

• nominalne stopy procentowe,
• realne stopy procentowe.

Nominalna stopa procentowa to taka stopa, zgodnie z którą zawiera się transakcje, np. zaciągnięcie kredytu, ulokowanie kapitału w formie depozytów i lokat itp. Natomiast realna stopa procentowa to wartość, która jest skorygowana o poziom inflacji.

Ponieważ gromadzenie środków finansowych związane jest z oszczędzaniem, a oszczędzanie to powstrzymanie się od bieżącej konsumpcji, możliwe jest alternatywne zdefiniowanie stopy procentowej jako stopy wyrażającej koszt odłożonej konsumpcji [R. Milewski, 2003, s. 319].

Stopy procentowe odgrywają kluczową rolę w gospodarce, wywierają one bowiem wpływ na koszt inwestowania i dlatego są ważnym wyznacznikiem wielkości inwestycji oraz globalnego popytu. W dobrze funkcjonującym systemie rynkowym, stopa procentowa służy przydzielaniu oszczędności do najbardziej celowych inwestycji.

Przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych istotna jest zwłaszcza realna stopa procentowa, czyli powszechnie znana nominalna stopa procentowa skorygowana ze względu na stopę inflacji [P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus, 2003, s. 243]

TL;DR

Nominalna stopa procentowa to całkowita płatność za udzieloną pożyczkę, składająca się z czystej stopy procentowej, kosztu ryzyka inwestycyjnego i oczekiwanej stopy inflacji. Stopy procentowe mają wpływ na koszt inwestowania i są ważnym czynnikiem determinującym wielkość inwestycji i popyt globalny. Realna stopa procentowa uwzględnia stopę inflacji. Hipoteza Fishera opisuje zależność między nominalną a realną stopą procentową, mówiąc że realna stopa procentowa jest niezależna od środków pieniężnych, a zależy od nominalnej stopy procentowej i oczekiwanej stopy inflacji.

Stopa procentowa nominalna a stopa procentowa realna

Nominalna stopa procentowa (rynkowa, pieniężna) to stopa procentowa nie uwzględniająca w sobie wzrostu cen, czyli inflacji (stopa ogłaszana w gazetach, ulotkach, reklamach lub w witrynach banków). Stopa ta wskazuje dokładnie na to, jakie konsument ponosi koszty płacąc za różnego rodzaju depozyty [R. Hall, 2004, s. 183].

Realna stopa procentowa (real interest rate) to stopa procentowa nominalna pomniejszona o stopę inflacji, czyli procent wzrostu średniego poziomu cen [R. Milewski, 2003, s. 319]. Jest ona miarą wzrostu dochodów z tytułu depozytów po uwzględnieniu faktu, że w wyniku inflacji wzrastają ceny dóbr, które można zakupić w ciągu roku [R. Hall, 2004, s. 183].

Nominalna stopa procentowa jest określana w jednostkach danej waluty, natomiast realna stopa procentowa jest formułowana w jednostkach danych produktów lub koszyka produktów i usług [Z. Bodie, R.C. Merton, 2003 s. 97]

Nominalna stopa procentowa dla gotówki wynosi zero. Wynika to z faktu, iż pieniądz gotówkowy z natury nie otrzymuje procentu. Wiedząc natomiast, że realną stopę procentową definiujemy jako stopę procentową pomniejszoną o stopę inflacji, możemy wywnioskować, iż realna stopa procentowa dla gotówki równa się stopie inflacji ze znakiem minus [P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus, 2003, s. 403]

Hipoteza Fishera

Zależność między nominalna stopa procentową, a realną stopą procentową opisuje Hipoteza Fishera. W ekonomii hipoteza Fishera (efekt Fishera) zakłada, iż realna stopa procentowa jest niezależna od środków pieniężnych, głównie od nominalnej stopy procentowej i oczekiwanej stopy inflacji.

Związek między nominalna i realna stopą procentową możemy określić za pomocą równania:

r = R - i

gdzie:

r - stopa procentowa realna

R - stopa procentowa nominalna

i - stopa inflacji.

Z czego jednoznacznie wynika, iż realna stopa procentowa (r) równa jest nominalnej stopie procentowej (R) pomniejszonej o wielkość oczekiwanej inflacji (i).

Zgodnie z równaniem Fishera, wyższa inflacja prowadzi do odpowiednio wyższych nominalnych stóp procentowych. Dlatego, jeśli inflacja rośnie o 1 punkt procentowy to nominalna stopa procentowa również rośnie o 1 punkt procentowy. Odpowiednio z tą zasadą, wyższa inflacja musi być wyrównana odpowiednią stopą procentową. Kraje, w których możemy zaobserwować wysoki poziom inflacji mają również wysokie stopy procentowe.

Jeżeli przyjmiemy, że realna stopa procentowa jest stała, to nominalna stopa procentowa musi się zmieniać, gdy inflacja wzrasta lub spada. Zatem następuje korekta nominalnej stopy procentowej dokładnie w takim samym stopniu, w jakim zmienia się inflacja. Najprościej mówiąc, aby realna stopa procentowa pozostała stała, nominalna stopa procentowa musi wzrastać w tym samym tempie co inflacja.

Hipoteza Fischera głosi między innymi, iż realna stopa procentowa nie podlega znacznym zmianom. W przeciwnym wypadku pojawiłaby się olbrzymia nadwyżka po stronie podaży i popytu na pożyczki, co gruntownie zaburzyłoby równowagę na rynku [D. Begg, R. Dornbusch, S. Fisher 2007, s. 250]

Problematyka relacji nominalnych stóp procentowych w relacji do ich stóp realnych w warunkach inflacji jest zagadnieniem mającym wpływ na bieżące i strategiczne decyzje finansowe, podejmowane zarówno przez banki centralne, jak również przez poszczególne podmioty działające w gospodarce.

Nominalna stopa procentowa — artykuły polecane

Realna stopa procentowa — Wartość pieniądza w czasie — Stopa procentowa — Stopa wolna od ryzyka — Agregaty pieniężne — Krańcowa skłonność do oszczędzania — Siła nabywcza — Bilans płatniczy — Wydatki inwestycyjne

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Bodie Z., Merton R. (2003), Finanse, PWE, Warszawa
• Hall R., Taylor J. (2004), Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Owsiak S. (2011), Podstawy nauki finansów, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Stawska J. (2014), Stopy procentowe a inwestycje w Polsce i strefie Euro, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź

Autor: Lucyna Fiutowska, Anna Czarnecka