Duopol Stackelberga

Duopol Stackelberga to szczególny przypadek oligopolu uwzględniający istnienie dwóch firm konkurujących na danym rynku, z których jedna przyjmuje rolę przywódcy ilościowego, a druga jego naśladowcy. Obie firmy podejmując decyzje mają świadomość współzależności.

Oligopol jest to jedna z form konkurencji niedoskonałej. Najbardziej istotną cechą firm oligopolistycznych jest to, że decyzja cenowa jednej firmy może wpływać na sprzedaż drugiej. Firmy konkurują poprzez jakość, zabiegi marketingowe i rozwój produktu.

Cechy rynku oligopolistycznego: (Olesiuk A. s. 96-97)

• produkty jednorodne lub zróżnicowane np. rynek samochodów osobowych
• niewielu sprzedawców, wielu kupujących
• ograniczony dostęp do rynku
• pełna informacja o rynku

TL;DR

Artykuł omawia model duopolu Stackelberga, który jest szczególnym przypadkiem oligopolu. Model ten zakłada, że jedna firma pełni rolę przywódcy ilościowego, a druga jest naśladowcą. Analiza tego modelu uwzględnia wzajemne obserwacje i reakcje firm na swoje decyzje dotyczące ilości produkcji. Cena równowagi zależy od podaży obu firm, a optymalna wielkość produkcji przywódcy jest określana przez punkt styczności krzywej reakcji naśladowcy. Artykuł przedstawia również inne modele duopolu, takie jak Bertrand i Cournot.

Przywództwo ilościowe

Oznacza sytuację, gdzie jedna z firm dokonuje wyboru co do wielkości produkcji przed decyzją drugiej firmy. Pierwszeństwo przywódcy w określaniu wielkości produkcji w gałęzi, w której działa najczęściej może wynikać z zajmowania przez niego pozycji dominującej na rynku tzn. posiadania takiego udziału w rynku, że jest on w stanie wpływać na decyzję innych firm.

W analizie modelu Stackelberga zakłada się, że przywódca oraz naśladowca wytwarzają identyczne dobro, na które ustalają taką samą cenę. Ponadto, zgodnie teorią oligopolu firmy konkurują między sobą poprzez wzajemną obserwację, na podstawie której próbują przewidzieć swoje reakcje i od tych przewidywań uzależniają swoje decyzje o ilości produkcji.

Interpretacja

Rys. 1. Równowaga w duopolu Stackelberga

Cena równowagi w modelu Stackelberga zależy od łącznej podaży obu firm. Przywódca dokonuje wyboru ilości, którą będzie dostarczał na rynek w oparciu o przewidywaną reakcję naśladowcy. Natomiast wybór naśladowcy sprowadza się do dostosowania swojej wielkości produkcji do produkcji przywódcy, która jest dla niego z góry określona.

Graficznym odzwierciedleniem wyboru ilości produkcji jednej firmy w zależności od wyboru drugiej firmy jest krzywa reakcji tj. zbiór punktów reprezentujących różne ilości produkcji jednego z uczestników duopolu, w zależności od produkcji drugiego uczestnika duopolu, które przy danych cenach i kosztach maksymalizują zysk. Zbiór punktów obrazujących różne kombinacje ilości produkcji obu firm, dla których jedna z nich osiąga stały poziom zysku to krzywa jednakowego zysku. Im bliżej osi układu współrzędnych położona jest krzywa jednakowego zysku tym wyższy zysk osiąga dany producent, ponieważ wraz z oddalaniem się od osi obrazującej wielkość produkcji jednej firmy rośnie wielkość produkcji drugiego producenta co wpływa na spadek ceny.

Optymalna wielkość produkcji przywódcy jest określona przez punkt styczności jego najniżej położonej krzywej jednakowego zysku z krzywą reakcji naśladowcy (punkt S na rysunku), która tym samym wyznacza produkcję naśladowcy. Ustalenie jakiejkolwiek innej wielkości produkcji przez przywódcę przenosi wspomniany punkt styczności na wyższą krzywą jednakowego zysku co oznacza spadek zysków dla przywódcy.

Przy założeniu dążenia do maksymalizacji zysków obu firm, liniowej funkcji popytu i zerowych kosztach produkcji, przywódca w stanie równowagi rynkowej dostarczy ¾ łącznej podaży, z kolei naśladowca zaspokoi pozostałą ¼ część popytu rynkowego zgłaszanego przy cenie równowagi.

Pozostałe modele duopolu

• Model Bertranda - Firmy konkurują cenowo. Gdy przedsiębiorstwo ustala cenę, musi przewidywać jaką ustali konkurent, tak aby cena maksymalizowała zysk przy danym wyborze konkurenta. Firma oferująca produkt po niższej cenie przechwytuje całe zapotrzebowanie.
• Model Cournota - przykład duopolu, w którym firma musi przewidywać wybory dotyczące produkcji konkurenta i dzięki temu podjąć własne decyzje. Firmy konkurują ilościowo. Obaj producenci zachowują się jak naśladowcy. W punkcie równowagi Cournota żadnej firmie nie opłaca się zmieniać wielkości produkcji, nawet gdy już odkryje faktyczny wybór poziomu produkcji dokonany przez drugą firmę.

(Tokarski Z., s. 86-88)

Duopol Stackelberga — artykuły polecane

Duopol Cournot — Reakcje nabywców i konkurentów na zmiany cen — Konkurencja doskonała — Kalkulacja cen w monopolu — Polipol — Strategia cenowa — Elastyczność cenowa popytu — Dyskryminacja cenowa — Cena

Bibliografia

• Klimczak B. (2006), Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław
• Oleksiuk A., Białek J. (2013), Mikroekonomia Wydawnictwo Key Text, Warszawa
• Rola K. (2015), Wpływ restrukturyzacji na efektywność przemysłu browarniczego w Polsce w latach 2004-2014, Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu
• Szajner P. (2014), System regulacji rynku cukru w UE a funkcjonowanie oligopolu cukrowego w Polsce, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław, Nr 347
• Tokarski Z. (2010), Wybrane modele oligopolu i kartelu, Wyższa Szkoła Biznesu, Nowy Sącz
• Varian H. (2013), Mikroekonomia. Kurs średni - ujęcie nowoczesne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Anna Krawczyk, Agata Wadowska