Użyteczność całkowita

Użyteczność całkowita (ang. Total Utility - TU) - przedstawia poziom satysfakcji, zadowolenia z danej ilości dobra lub usługi, czyli tak zwanych koszyków konsumpcji, które determinują podjęcie decyzji oraz preferencje. Stanowi ona sumę użyteczności krańcowych wszystkich jednostek konsumowanych dóbr i usług w danym czasie. W innym ujęciu jest to suma poziomu zadowolenia konsumenta, który nabył $n$ jednostek danego dobra $x$. Jest ona subiektywną opinią konsumenta i dla każdego użyteczność tego samego dobra może mieć zupełnie inną wartość.

Wartość użyteczności całkowitej ulega zmianie wraz ze wzrostem ilości dobra lub usługi, które konsumujemy. Każda kolejna jednostka dobra ma inną wartość użyteczności przypadającej na jednostkę. Użyteczność całkowita rośnie w tempie malejącym. Skutkiem tego jest początkowy wzrost aż do punktu maksimum, a następnie spadek.

Zmiana użyteczności całkowitej wiąże się ze zmianą ilości konsumowanego dobra i określa użyteczność krańcową, która jest przyrostem użyteczności całkowitej. W związku z powyższym konsument zwiększa (bądź po uzyskaniu maksymalnej wielkości zmniejsza) satysfakcję poprzez nabywanie danego dobra o kolejne jednostki.

Przykładem może być nabywanie przez konsumenta ciastek. Najbardziej pożądaną przez niego i satysfakcjonującą go jednostką będzie pierwsza sztuka. Drugie ciastko nie będzie dla niego już tak samo zadowalające - wielkość użyteczności spadnie. Z każdym kolejnym będzie tak samo, do momentu osiągnięcia maksymalnej wielkości. Po tym zdarzeniu kolejna sztuka ciastka nie będzie zadowalać konsumenta, a wręcz przyniesie negatywne odczucia. Skutkiem tego użyteczność całkowita, która jest sumą częściowych użyteczności będzie rosła coraz wolniej, a następnie zmniejszy się. Na przykład nasz konsument określi wartość użyteczności pierwszego ciastka jako 25, drugiego 10, trzeciego 5, natomiast czwartego - 5. Użyteczność całkowita będzie wtedy wynosiła kolejno:

• przy zerowej sztuce ciastka: 0,
• przy pierwszej: 30,
• drugiej: 40 (30+10),
• trzeciej: 45 (30+10+5),
• czwartej: 40 (30+10+5-5).

Analizując użyteczność całkowitą należy więc zbadać, jak na zaspokojenie potrzeb konsumenta wpływa wielkość koszyka konsumpcji, czyli konsumpcja lub posiadanie danej ilości dóbr i usług. Można również określić użyteczność całkowitą za pomocą wzoru:

$TU=\sum _{i=0}^{n}Q_{i},$

gdzie

$Q_{i}$ - konsumowana ilość dobra $i$,

$i$ - przyjmuje wartości od $0$ do $n$.

Zgodnie z teorią zachowań konsumenta, która wiążę się z poziomami użyteczności całkowitej i użyteczności krańcowej, konsument będzie dążył do zrównania się stosunku cen dóbr i usług do stosunku użyteczności krańcowych.

Stosunek sumy zmiany użyteczności całkowitej do sumy zmian ilości konsumowanego dobra daje nam wartość użyteczności krańcowej.

TL;DR

Użyteczność całkowita jest sumą zadowolenia z konsumowanych dóbr i usług. Rośnie w tempie malejącym i osiąga maksimum, po czym spada. Zmiana użyteczności całkowitej wiąże się ze zmianą ilości konsumowanych dóbr. Konsument dąży do zrównania stosunku ceny do stosunku użyteczności krańcowej. Preferencje konsumenta zależą od wielu czynników, a maksymalizacja użyteczności całkowitej prowadzi do optimum konsumenta. Nadwyżka konsumenta to różnica pomiędzy użytecznością całkowitą a kosztem zakupu. Analiza conjoint jest metodą używaną w marketingu do pomiaru preferencji konsumentów.

Optimum konsumenta

Preferencje konsumenta mogą być uzależnione od wielu czynników, między innymi aktualnych potrzeb, wieku, płci, stanu majątkowego, przynależności do grupy społecznej, możliwych opcji wyboru, jak również ceny produktu (dobra, bądź usługi). Zgodnie z założeniami użyteczności całkowitej konsument dąży do maksymalizacji zadowolenia oraz pożytków płynących z nabytych dóbr, co jest jego głównym celem.

Maksymalizacja użyteczności całkowitej dwóch dóbr $x$ i $y$ prowadzi do sytuacji zwanej równowagą konsumenta lub inaczej optimum konsumenta. Osiąganie maksymalnej łącznej satysfakcji wiąże się z racjonalnym postępowaniem konsumenta. Konsument dąży do tego, aby dobierane przez niego dobra dostarczały mu jak największą satysfakcję.

Aksjomaty racjonalnego postępowania

• Aksjomat kompletności (zupełności preferencji) - każde nabywane dobra i usługi mogą być porównywane przez potencjalnego nabywcę, który decyduje się na takie, dzięki którym zmaksymalizuje swoją satysfakcję, czyli użyteczność całkowitą.
• Aksjomat zwrotności preferencji - każdy koszyk dóbr i usług jest w taki sam sposób preferowany przez konsumenta w porównaniu do koszyka identycznego.
• Aksjomat przechodniości preferencji - jeżeli konsument ma do wyboru trzy dobra A, B i C, spośród których cenniejsze jest dla niego dobro A niż B, oraz dobro B ma większą wartość niż dobro C, to zgodnie z teorią dobro A będzie bardziej cenione niż C.
• Aksjomat optymalizacji - spośród alternatywnych rozwiązań konsument dokonuje wyboru dostarczającego mu największą satysfakcję, a tym samym osiągnięcie maksymalnej wartości użyteczności całkowitej.

Nadwyżka konsumenta

Nadwyżka konsumenta to wartość, którą otrzymujemy pomniejszając wyrażoną w jednostkach pieniężnych wartość użyteczności całkowitej, którą daje konsumpcja określonej ilości danego dobra lub usługi, o łączną kwotę wydatków poniesionych na jej nabycie. Jest to zatem różnica pomiędzy użytecznością całkowitą, a kosztem jaki ponieśliśmy na ich zakup. Biorąc pod uwagę tę teorię, określone dobro ma dać konsumentowi większą użyteczność, niż wyniesie wartość użyteczności dóbr, które mógłby nabyć rezygnując z jego zakupu.

Mapa krzywych obojętności, przedstawia nam kolejne poziomy użyteczności całkowitej konsumowanego dobra lub usługi. Najwyższy poziom użyteczności całkowitej znajduje się jak najdalej od początku układu.

Analiza "Conjoint"

Analiza conjoint jest metodą wykorzystywaną w marketingu. Stosuje się ją głównie przy testowaniu nowych produktów, jak również w zakresie testowania środków reklamy oraz kształtowania cen. Polega ona na pomiarze całkowitych preferencji, utożsamianych z użytecznością całkowitą produktu i jej podziale na użyteczności cząstkowe. Można ją przeprowadzać dla indywidualnych respondentów, a także na poziomie zagregowanym. Dzięki temu łatwiejsza staje się identyfikacja segmentów dla wszystkich nabywców, którzy charakteryzują się podobnymi preferencjami.

Całkowita użyteczność oferty jest równa średniej arytmetycznej z użyteczności całkowitych poszczególnych respondentów. W momencie, kiedy znana będzie użyteczność całkowita konkretnych ofert, możliwa staje się ocena ich udziału w rynku.

Użyteczność całkowita — artykuły polecane

Użyteczność — Popyt konsumpcyjny — Użyteczność krańcowa — Krańcowa stopa substytucji — Udział w rynku — Prawo Gossena — Efekt Veblena — Linia budżetowa — Dochód realny — Wykres rozrzutu

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dach Z., Pollok A., Przybylska K. (2009), Zbiór zadań z mikroekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Kraków
• Gorazda M., Hardt Ł., Kwarciński T. (red.) (2017), Metaekonomia, Zagadnienia z filozofii ekonomii, Copernicus Center Press, Kraków
• Marciniak S. (red.) (2005), Makro i mikro ekonomia. Podstawowe problemy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Mazurek-Łopacińska K., Sobocińska M. (2014), Nowe spojrzenie na konsumenta jako uczestnika życia gospodarczego, Handel wewnętrzny nr 351
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Rambisz W., Sielska A. (2015), Mikroekonomia współczesna, Vizja Press, Warszawa
• Tłuczak A. (2014), Pomiar wieloczynnikowy w analizie preferencji konsumentów żywnościowych produktów regionalnych, Studia Ekonomiczne nr 195
• Wolska G. (red.) (2014), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Anna Klafczyńska, Kinga Michnik