Klasyfikacja celów i funkcji

Cel jest to formalnie ustalone i przewidywane do osiągnięcia w przyszłości zamierzenie, wynikające z potrzeb społeczno - gospodarczych środowiska, w jakim dany system działa (A. Stabryła, J. Trzecieniecki 1982, s. 316). Cel wyraża sens istnienia człowieka, firmy czy dowolnego systemu społecznego. Zawsze jest ściśle związany z określoną potrzebą i jej konkretyzacją. Generalnie jest skierowany na zaspokojenie oczekiwań klientów w określonym czasie lub na konkretnym obszarze geograficznym.

Podstawą czynnością w klasyfikacji jest wyróżnienie celu ogólnego i celów cząstkowych (szczegółowych). Muszą być one spójne, aby elementy systemu współdziałały ze sobą. Istotna jest również ocena ich realizacji ze względu na kryteria (m.in.: ekonomiczno-produkcyjne, techniczne, użytkowe, psychologiczne) wraz z odpowiadającymi im miernikami ilościowymi i jakościowymi.

Cele mogą być formułowane w sposób przedmiotowy, czynnościowy lub efektywnościowy. Można je hierarchizować pod względem ważności na poziomie strategicznym, taktycznym oraz operacyjnym.

Klasyfikacja celów oprócz roli porządkowania i uszczegółowiania jest jednym z narzędzi kształtowania struktury organizacyjnej firmy. Gdyż zbiór celów (które zostaną formalnie zaakceptowane) zostaje odniesiony do jednostek organizacyjnych i wówczas cele stają się zadaniami do wykonania przez przedsiębiorstwo.

TL;DR

Artykuł omawia znaczenie i klasyfikację celów w kontekście działalności organizacji. Cel jest formalnie ustalonym zamierzeniem, które ma być osiągnięte w przyszłości. Cele mogą być ogólne lub cząstkowe, formułowane w różny sposób i hierarchizowane. Klasyfikacja celów jest narzędziem kształtowania struktury organizacyjnej. Podział celów może być ekonomiczny lub pozaekonomiczny, a także na cele marketingowe, finansowe i społeczne. Klasyfikator celów jest tworzony na podstawie celów firmy. Artykuł omawia również funkcje, które wynikają z celu obiektu lub systemu. Artykuł kończy się omówieniem oceny prawidłowości klasyfikacji celów.

Podział

Wymiar określania celów może mieć charakter ekonomiczny lub pozaekonomiczny (rys. 1)

Rys. 1 Wymiary celów

Cele mogą być formułowane jako ogólne i cząstkowe (szczegółowe).

• cele ogólne obejmują długie okresy czasu. Są pojedynczo określone w poszczególnych horyzontach planowania i odnoszą się do całego systemu.
• cele szczegółowe dotyczą krótszych okresów i wspierają osiąganie celów ogólnych. Są związane z różnymi członami różnych szczebli i zawierające się poprzez szczeble pośrednie w celu ogólnym.

Stopień dokładności precyzowania celów jest związany zarówno z procesem planowania działalności organizacji jak i z podziałem zakresu odpowiedzialności za ich zrealizowanie. Do czynników decydujących o sposobie i zakresie realizacji celu ogólnego należą m.in. analiza merytoryczna, zasoby firmy czy kwalifikacje personelu.

Można również zastosować podział celów na:

• cele marketingowe (służą do zarzadzania konkretnymi działaniami marketingowymi, powinny uwzględniać zarzadzanie relacjami z klientem, np. pozyskanie i utrzymanie klienta, zadowolenie klienta, udział w rynku, rozwój produktu/usługi)
• cele finansowe (pomagają zarządzać wynikami finansowymi, m.in. przychody ze sprzedaży, zyskowność, rentowność inwestycji)
• cele społeczne (zakładają osiągnięcia wyników w zakresie odpowiedzialności społecznej, np. oszczędność energii, zmniejszenie odpadów, zaangażowanie na rzecz wspólnoty lokalnej)

Ze względu na ważność celów wyróżniamy:

• cele nadrzędne i podrzędne
• cele główne i uboczne

Klasyfikator celów

Klasyfikator (drzewo celów) jest tworzony na podstawie sformułowanych celów firmy. Tworzy w sposób graficzny rozwinięcie celu ogólnego (który jest odpowiednikiem misji przedsiębiorstwa) i przedstawia cele cząstkowe przy zastosowaniu odpowiednich kryteriów (np. ilościowe, jakościowe, przestrzenne czy rodzajowe).

Rys. 2 Przykład klasyfikatora celów przedsiębiorstwa

Klasyfikatory można rozbudowywać, uzupełniać, rozdzielać, redukować lub łączyć.

Funkcje

Funkcja - wynika z celu (potrzeby), jakiemu ma służyć dany obiekt czy system.

Funkcja:

• w znaczeniu substancjonalnym określa własności obiektu
• w znaczeniu czynnościowym stanowi działanie
• w znaczeniu stosunku, uporządkowania i położenia składników złożonego układu działania, funkcja jest własnością strukturalną

Rozróżniamy dwie formuły określające cele i funkcje:

1. formuła przedmiotowa odnosi się do:

• celów układów działania
• celu ogólnego całego systemu
• funkcji jako własności układu działania, całego systemu, obiektu i przedmiotu tworzenia - (sens substancjonalny)

1. formuła proceduralna odnosi się do:

• funkcji jako działań układu działania i całego systemu - (sens czynnościowy i strukturalny)

Tabela przedstawia najistotniejsze punkty podczas wdrażania celów i funkcji w obu formułach

Podmiot określany	Cel	funkcja
Formuła przedmiotowa	Osiągnięcie stanu rzeczy oraz zachowanie sytuacyjnych wymogów przewidywanego przedsięwzięcia	Rzeczy mają spełniać funkcje albo posiadać własności. Charakter dynamiczny lub statyczny
Formuła proceduralna		Funkcje stanowią działania, które składają się na zastosowanie środków, jakie pośredniczą i są podporządkowane względem z góry założonym celu

Na końcu przeprowadzana jest ocena prawidłowości klasyfikacji w przekrojach:

• zupełności - wskazanie brakujących celów i funkcji
• rozłączności - zjawisko dublowania się celów i funkcji
• komplementarności - logiczna spójność i dopełnianie się celów

Klasyfikacja celów i funkcji — artykuły polecane

Cele operacyjne — Cele organizacji — Planowanie zasobów ludzkich — Strategia biznesowa — Funkcje planowania strategicznego — Program działalności globalnej przedsiębiorstwa — Implementacja strategii — Metodyka opracowania strategii zarządzania — Plan

Bibliografia

• Bielski M. (2004), Podstawy teorii organizacji i zarządzania, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
• Bieńkowski S. (1946), Zagadnienia gospodarki przedsiębiorstw, Wydawnictwo Akademii Handlowej w Krakowie, Kraków
• Buczkowska A. (2012), Cele przedsiębiorstwa, a pomiar jego dokonań, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 684
• Stabryła A. (2000), Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków
• Stabryła A., Trzcieniecki J. (red.) (1986), Organizacja i zarządzanie. Zarys problematyki, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
• Stabryła A., Trzcieniecki J. (red.) (1986), Organizacja i zarządzanie. Zarys problematyki, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
• Wood B. (2007), Plan marketingowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Barbara Drózd, Joanna Chanek